SAMENVATTING
CROSSCULTURELE
PSYCHOLOGIE
Louise Marie Van hoeck
BACHELOR TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE
FASE 1 – SEMESTER 2
2024 - 2025
,CROSSCULTURELE PSYCHOLOGIE
1. IN LE ID IN G IN D E C R O S S C U LTU R E LE P S Y C H O LO G IE
W A T IS C U LTU U R ?
- Cultuur = Een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de
producten ervan die van generatie op generatie worden overgeleverd.
- Cultuur wordt ook vaak voorgesteld als een ajuin-model met verschillende lagen.
o Buitenste laag is het meest zichtbaar = materiële zaken van cultuur (vlag, muziekstijl, gebouwen, voeding …). Dingen die makkelijk
/ als eerste op te vatten zijn.
o Naarmate je meer naar binnen gaat, hoe minder zichtbaar het gaat zijn.
§ Sociale cultuur = hoe mensen met elkaar omgaan, wat ze verwachten van elkaar, normen
en waarden.
• Bv. hoe gedraag je jou op een begrafenis. Kan in verschillende contexten
verschillend zijn.
§ Subjectieve cultuur = dicht bij psychologie. Emoties, hoe mensen denken, wat ze denken,
interpretaties van situaties etc.
o Ajuin groeit verder, cultuur blijft niet altijd hetzelfde en kan dus ook veranderen.
- Piramide zet cultuur tussen menselijke natuur en onze PH.
o Menselijke natuur = biologisch, voor iedereen hetzelfde, aangeboren.
o Cultuur = wat we delen met een bepaalde groep mensen waarmee we in een zelfde culturele context
wonen.
o PH = individueel, hangt af van aangeboren kwaliteiten en wat je hebt meegemaakt.
- Verschillende kenmerken van cultuur uit de definitie:
o Cultuur is gedeeld
§ Je kan nooit een cultuur op je eentje hebben, er is altijd een groep voor nodig.
• Van heel klein tot heel groot.
• Als we over cultuur spreken, spreken we vaak over grote groep mensen waarmee je hetzelfde deelt. Maar elke
groep heeft op een of andere manier een klein cultuurtje (verwachtingen die je hebt, gewoonten die je hebt,
rolpatronen die je onderling hebt…) en op die manier spreken we soms dan ook van een organisatiecultuur.
§ De mate waarin het gedeeld is varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur.
• Ook PH, levenservaring en de vele andere cultuurtjes waar je deel van bent.
§ Ook verschillen tussen culturen. Hoe sterk mensen gelijkaardig zijn en hoeveel ze verschillen van elkaar.
• Tight cultures = hechte culturen waar culturele normen vrij streng gehanteerd worden te veel variatie wordt
niet toegestaan. Je wordt afgestraft als je anders bent.
• Loose cultures = daar bestaan evengoed normen maar die hanteren die iets minder streng en zit van nature
meer variatie op binnen mensen in die cultuur.
o Cultuur is overgeleverd
§ Wordt aangeleerd door socialisatie, je wordt er niet mee geboren.
• Primaire socialisatie = door directe familie (ouders of andere centrale zorgfiguren)
• Secundaire socialisatie = door school, vrienden, werk, …
• Tertiaire socialisatie = door samenleving, (sociale) media, …
§ Gebeurt bewust en onbewust.
§ Wordt overgebracht door socialisatie
• Enculturatie = doorheen je leven krijg je je cultuur (soms twee culturen) mee in je dagelijkse leven. Socialisatie
doorheen de tijd.
• Acculturatie = je gaat nieuwe culturen leren als jij in de geografische ruimte verplaatst (bv. wanneer je verhuist
kom je in een nieuwe culturele context terecht) en kan ook dat je hier blijft en in de sociale ruimte beweegt (bv.
je krijgt een partner met een andere achtergrond en ga je hun cultuur leren kennen en daar onbewust dingen
van oppikken).
Louise Marie Van hoeck 2024-2025 1
, o Cultuur is dynamisch
§ Één cultuur heeft niet altijd dezelfde gebruiken en gewoontes en blijft niet zo voor de rest van de tijd.
§ Cultuur veranderd over de tijd.
• Bv. we gaan niet meer op zaterdag naar school, kerken zitten nu minder vol dan vroeger, …
§ We hebben invloed op cultuur en kunnen dingen veranderen, als we denken aan kleine groepjes kunnen
§ Cultuur beïnvloedt leden en vice versa.
§ Veranderingen zijn adapties (= aanpassingen aan de omstandigheden).
§ Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op ecologische, sociopolitieke en biologische factoren.
• Bv. je groeit op in Mongolië en de grond groeit niet goed, dan ben je afhankelijk van vlees en melk van de dieren
en moet je je dus verplaatsen met de dieren zodat zij zich kunnen voeden.
• Bv. je woont in de woestijn, dan moet je kleding hebben die liocht is qua stof zodat je het niet te warm krijgt.
• Bv. Spaanse siësta om in de middag te rusten door de warmte.
• Bv. Arabische kledingsdracht is adaptief want is om in hitte en in zandstormen jezelf te beschermen.
• Bv. in België zijn frieten en bier populaire producten omdat aardappelen en granen hier gemakkelijk te telen
zijn.
o Voorbeeld van menselijk gedrag waar cultuur geen invloed op heeft: reflexmatig reageren op pijn.
§ Als iemand per ongeluk zijn hand op een hete kookplaat legt, zal die persoon instinctief zijn hand terugtrekken. Dit is een
automatische reactie van het zenuwstelsel en gebeurt zonder dat culturele waarden of normen een rol spelen.
§ Terwijl cultuur wel invloed heeft op hoe we over pijn praten of ermee omgaan, verandert het niets aan deze directe
lichamelijke reflex.
W A T IS C R O SSC U LTU R E LE P SYC H O LO G IE ?
- Crossculturele psychologie = de wetenschappelijke studie van gelijkenissen en verschillen in het menselijk psychologisch functioneren in
verschillende culturele groepen, daarbij onderzoekend hoe ons denken, voelen en doen beïnvloed wordt door een culturele context.
GESCHIEDENIS VAN CROSSCULTURELE PSYCHOLOGIE
- Een lang verleden:
o 1850 Völkerpsychologie mens in relatie tot gewoonten en gebruiken van de samenleving
o Wundt (1916) "Where deliberate experimentation ends is where history has experimented on the behalf of psychologists.“
o Antropologie bv Rivers: waarneming bij bewoners van Papua Nieuw-Guinea
o 1940-1950 basispersoonlijkheid en nationale karakters
- Maar een korte geschiedenis:
o Vanaf 1960-1970 bloeide crosscultureel psychologisch onderzoek met specifieke wetenschappelijke tijdschriften
TWEE BENADERINGEN
- Als je wilt gaan onderzoeken in hoeverre onze culturele context van invloed is in onze psychologie zijn er 2 kampen die daar een heel
verschillende antwoord op hebben.
o Absolutisme of universalisme
o Relativisme
HET ABSOLUTISME OF UNIVERSALISME | ALGEMENE PSYCHOLOGIE
- Zeggen dat psychologie overal hetzelfde is, over heel de mensheid.
- Zoeken naar ‘de’ menselijke psychologie, een soort machinekamer, hardware van de menselijke psychologie.
- Zien culturele variatie eerder als ruis waar je over moet kijken om de psychologie van de mens te moeten kennen die universeel is over heel de
wereld.
- Sensorische, motorische functies die universeel zijn
o Bv. Ishara test voor kleurenblindheid wordt over heel de wereld gebruikt.
- Functies vanaf jonge leeftijd die universeel zijn
o Bv. objectpermanentie (8 maand) = het besef dat het object er nog is, desondanks het niet in het zicht is.
- Zeer abstracte functies die universeel zijn
o Bv. taalontwikkeling (maar op jonge leeftijd gaat door context waarin je taal leert, iets veranderen. Je gaat bepaalde klanken vaak
horen, je gaat belangrijke klanken uit jouw taal kunnen onderscheiden maar je gaat het vermogen verliezen om andere klanken uit
een andere taal van elkaar te kunnen onderscheiden).
à kritiek: absolutisme is te simpel. In werkelijkheid kunnen psychologische processen sterk beïnvloed worden door de cultuur waarin iemand leeft.
Bijvoorbeeld, wat mensen belangrijk vinden of hoe ze emoties uiten, kan verschillen van cultuur tot cultuur. Dus, de kritiek zegt dat we cultuur niet
kunnen negeren bij het begrijpen van psychologie; we moeten rekening houden met die culturele verschillen.
Louise Marie Van hoeck 2024-2025 2
, HET RELATIVISME | CULTUURPSYCHOLOGIE
- Zeggen dat onze psychologie verschilt in culturele contexten.
- Er bestaat geen contextvrije psychologie
o Je kan psychologie enkel begrijpen binnen een culturele context.
- Bv. numerisch redeneren door te tellen op je vingers. In sommige culturen leer je je vingers tellen, in andere culturen leer je je vingerkootjes
tellen.
- Bv. Zelfs de biologische zaken, zoals een boer laten wat iedereen doet, kan je enkel in culturele context begrijpen. In de ene context is een
boer onbeleefd en in de andere context is een boer beleefd (in China).
à kritiek:
- Relativisme benadrukt de verschillen tussen culturen en zou kunnen zeggen dat we te verschillend zijn om met andere culturen te kunnen
interageren, maar dat is niet waar.
- Als alles relatief is, zijn dan morele standaarden en mensenrechten relatief? Klopt ook niet, we kunnen daar een consensus in vinden.
- Relativisme benadrukt de verschillen tussen culturen, maar vergeet dat mensen wereldwijd ook veel gemeen hebben, zoals basisemoties en
behoeften.
- De waarheid zit meestal in het midden.
W A A R O M IS C C P B E LA N G R IJK ?
BELANG CROSSCULTURELE PSYCHOLOGIE
- Veel psychologisch onderzoek is “WEIRD”!
o Western
§ Het meeste van ons psychologisch onderzoek is gebeurd bij deelnemers uit Westerse landen.
o Educated
§ Deelnemers die gemiddeld gezien vrij hoog opgeleid zijn.
o Industrialized
§ In geïndustrialiseerde landen
o Rich
§ In rijke landen
o Democratic
§ En in democratisch georganiseerde landen
- Is dat de mensheid? Of ga je in een heel andere context andere psychologie vinden? Een studie die heel duidelijk aantoont is eentje uit 2008.
o Onderzoeker heeft meer dan 4000 psychologische onderzoekspapers van afgelopen 20 jaar bij elkaar gezocht en is gaan kijken
welke deelnemers in die studie zijn gebruikt:
§ 95% van de deelnemers komt uit VS, Europa en Engels sprekende landen (bv. Australië). Maar deze landen omvatten
slechts 12% van de wereldbevolking!
§ 68% komen uit de VS waarvan 2/3de undergraduate students.
à we weten nu heel veel over de psychologie van een Amerikaanse student maar niets over psychologie van iemand uit een
andere cultuur.
- Het is pas door over andere culturen te leren, dat je je eigen cultuur beter gaat leren kennen.
o Is pas door contrast met anderen te zien dat je je eigen cultuur leert kennen.
§ “The last thing a fish would ever notice would be water” => als je je hele leven enkel doorbrengt in water, weet je niet dat
er iets anders bestaat en weet je eigenlijk ook niet wat water is. Hetzelfde geldt voor jouw cultuur, je gaat het pas leren
kennen wanneer je een contrast ziet met een andere cultuur.
- Om etnocentrisme tegen te gaan.
o Etnocentrisme = de houding waarbij de eigen omgeving, het eigen volk of de eigen cultuur bewust of onbewust als maatstaf
gebruikt wordt om de rest van de wereld te beoordelen.
o Gebeurt bewust en onbewust. Omdat jij jouw zaken normaal vindt, ga je andere zaken vreemd vinden en anderen veroordelen voor
wat die doet en door meer te leren over verschillende manieren zie je dat jouw manier één van de velen is. => ‘wij’ zijn normaal, ‘zij’
zijn afwijkend?
Louise Marie Van hoeck 2024-2025 3
CROSSCULTURELE
PSYCHOLOGIE
Louise Marie Van hoeck
BACHELOR TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE
FASE 1 – SEMESTER 2
2024 - 2025
,CROSSCULTURELE PSYCHOLOGIE
1. IN LE ID IN G IN D E C R O S S C U LTU R E LE P S Y C H O LO G IE
W A T IS C U LTU U R ?
- Cultuur = Een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de
producten ervan die van generatie op generatie worden overgeleverd.
- Cultuur wordt ook vaak voorgesteld als een ajuin-model met verschillende lagen.
o Buitenste laag is het meest zichtbaar = materiële zaken van cultuur (vlag, muziekstijl, gebouwen, voeding …). Dingen die makkelijk
/ als eerste op te vatten zijn.
o Naarmate je meer naar binnen gaat, hoe minder zichtbaar het gaat zijn.
§ Sociale cultuur = hoe mensen met elkaar omgaan, wat ze verwachten van elkaar, normen
en waarden.
• Bv. hoe gedraag je jou op een begrafenis. Kan in verschillende contexten
verschillend zijn.
§ Subjectieve cultuur = dicht bij psychologie. Emoties, hoe mensen denken, wat ze denken,
interpretaties van situaties etc.
o Ajuin groeit verder, cultuur blijft niet altijd hetzelfde en kan dus ook veranderen.
- Piramide zet cultuur tussen menselijke natuur en onze PH.
o Menselijke natuur = biologisch, voor iedereen hetzelfde, aangeboren.
o Cultuur = wat we delen met een bepaalde groep mensen waarmee we in een zelfde culturele context
wonen.
o PH = individueel, hangt af van aangeboren kwaliteiten en wat je hebt meegemaakt.
- Verschillende kenmerken van cultuur uit de definitie:
o Cultuur is gedeeld
§ Je kan nooit een cultuur op je eentje hebben, er is altijd een groep voor nodig.
• Van heel klein tot heel groot.
• Als we over cultuur spreken, spreken we vaak over grote groep mensen waarmee je hetzelfde deelt. Maar elke
groep heeft op een of andere manier een klein cultuurtje (verwachtingen die je hebt, gewoonten die je hebt,
rolpatronen die je onderling hebt…) en op die manier spreken we soms dan ook van een organisatiecultuur.
§ De mate waarin het gedeeld is varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur.
• Ook PH, levenservaring en de vele andere cultuurtjes waar je deel van bent.
§ Ook verschillen tussen culturen. Hoe sterk mensen gelijkaardig zijn en hoeveel ze verschillen van elkaar.
• Tight cultures = hechte culturen waar culturele normen vrij streng gehanteerd worden te veel variatie wordt
niet toegestaan. Je wordt afgestraft als je anders bent.
• Loose cultures = daar bestaan evengoed normen maar die hanteren die iets minder streng en zit van nature
meer variatie op binnen mensen in die cultuur.
o Cultuur is overgeleverd
§ Wordt aangeleerd door socialisatie, je wordt er niet mee geboren.
• Primaire socialisatie = door directe familie (ouders of andere centrale zorgfiguren)
• Secundaire socialisatie = door school, vrienden, werk, …
• Tertiaire socialisatie = door samenleving, (sociale) media, …
§ Gebeurt bewust en onbewust.
§ Wordt overgebracht door socialisatie
• Enculturatie = doorheen je leven krijg je je cultuur (soms twee culturen) mee in je dagelijkse leven. Socialisatie
doorheen de tijd.
• Acculturatie = je gaat nieuwe culturen leren als jij in de geografische ruimte verplaatst (bv. wanneer je verhuist
kom je in een nieuwe culturele context terecht) en kan ook dat je hier blijft en in de sociale ruimte beweegt (bv.
je krijgt een partner met een andere achtergrond en ga je hun cultuur leren kennen en daar onbewust dingen
van oppikken).
Louise Marie Van hoeck 2024-2025 1
, o Cultuur is dynamisch
§ Één cultuur heeft niet altijd dezelfde gebruiken en gewoontes en blijft niet zo voor de rest van de tijd.
§ Cultuur veranderd over de tijd.
• Bv. we gaan niet meer op zaterdag naar school, kerken zitten nu minder vol dan vroeger, …
§ We hebben invloed op cultuur en kunnen dingen veranderen, als we denken aan kleine groepjes kunnen
§ Cultuur beïnvloedt leden en vice versa.
§ Veranderingen zijn adapties (= aanpassingen aan de omstandigheden).
§ Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op ecologische, sociopolitieke en biologische factoren.
• Bv. je groeit op in Mongolië en de grond groeit niet goed, dan ben je afhankelijk van vlees en melk van de dieren
en moet je je dus verplaatsen met de dieren zodat zij zich kunnen voeden.
• Bv. je woont in de woestijn, dan moet je kleding hebben die liocht is qua stof zodat je het niet te warm krijgt.
• Bv. Spaanse siësta om in de middag te rusten door de warmte.
• Bv. Arabische kledingsdracht is adaptief want is om in hitte en in zandstormen jezelf te beschermen.
• Bv. in België zijn frieten en bier populaire producten omdat aardappelen en granen hier gemakkelijk te telen
zijn.
o Voorbeeld van menselijk gedrag waar cultuur geen invloed op heeft: reflexmatig reageren op pijn.
§ Als iemand per ongeluk zijn hand op een hete kookplaat legt, zal die persoon instinctief zijn hand terugtrekken. Dit is een
automatische reactie van het zenuwstelsel en gebeurt zonder dat culturele waarden of normen een rol spelen.
§ Terwijl cultuur wel invloed heeft op hoe we over pijn praten of ermee omgaan, verandert het niets aan deze directe
lichamelijke reflex.
W A T IS C R O SSC U LTU R E LE P SYC H O LO G IE ?
- Crossculturele psychologie = de wetenschappelijke studie van gelijkenissen en verschillen in het menselijk psychologisch functioneren in
verschillende culturele groepen, daarbij onderzoekend hoe ons denken, voelen en doen beïnvloed wordt door een culturele context.
GESCHIEDENIS VAN CROSSCULTURELE PSYCHOLOGIE
- Een lang verleden:
o 1850 Völkerpsychologie mens in relatie tot gewoonten en gebruiken van de samenleving
o Wundt (1916) "Where deliberate experimentation ends is where history has experimented on the behalf of psychologists.“
o Antropologie bv Rivers: waarneming bij bewoners van Papua Nieuw-Guinea
o 1940-1950 basispersoonlijkheid en nationale karakters
- Maar een korte geschiedenis:
o Vanaf 1960-1970 bloeide crosscultureel psychologisch onderzoek met specifieke wetenschappelijke tijdschriften
TWEE BENADERINGEN
- Als je wilt gaan onderzoeken in hoeverre onze culturele context van invloed is in onze psychologie zijn er 2 kampen die daar een heel
verschillende antwoord op hebben.
o Absolutisme of universalisme
o Relativisme
HET ABSOLUTISME OF UNIVERSALISME | ALGEMENE PSYCHOLOGIE
- Zeggen dat psychologie overal hetzelfde is, over heel de mensheid.
- Zoeken naar ‘de’ menselijke psychologie, een soort machinekamer, hardware van de menselijke psychologie.
- Zien culturele variatie eerder als ruis waar je over moet kijken om de psychologie van de mens te moeten kennen die universeel is over heel de
wereld.
- Sensorische, motorische functies die universeel zijn
o Bv. Ishara test voor kleurenblindheid wordt over heel de wereld gebruikt.
- Functies vanaf jonge leeftijd die universeel zijn
o Bv. objectpermanentie (8 maand) = het besef dat het object er nog is, desondanks het niet in het zicht is.
- Zeer abstracte functies die universeel zijn
o Bv. taalontwikkeling (maar op jonge leeftijd gaat door context waarin je taal leert, iets veranderen. Je gaat bepaalde klanken vaak
horen, je gaat belangrijke klanken uit jouw taal kunnen onderscheiden maar je gaat het vermogen verliezen om andere klanken uit
een andere taal van elkaar te kunnen onderscheiden).
à kritiek: absolutisme is te simpel. In werkelijkheid kunnen psychologische processen sterk beïnvloed worden door de cultuur waarin iemand leeft.
Bijvoorbeeld, wat mensen belangrijk vinden of hoe ze emoties uiten, kan verschillen van cultuur tot cultuur. Dus, de kritiek zegt dat we cultuur niet
kunnen negeren bij het begrijpen van psychologie; we moeten rekening houden met die culturele verschillen.
Louise Marie Van hoeck 2024-2025 2
, HET RELATIVISME | CULTUURPSYCHOLOGIE
- Zeggen dat onze psychologie verschilt in culturele contexten.
- Er bestaat geen contextvrije psychologie
o Je kan psychologie enkel begrijpen binnen een culturele context.
- Bv. numerisch redeneren door te tellen op je vingers. In sommige culturen leer je je vingers tellen, in andere culturen leer je je vingerkootjes
tellen.
- Bv. Zelfs de biologische zaken, zoals een boer laten wat iedereen doet, kan je enkel in culturele context begrijpen. In de ene context is een
boer onbeleefd en in de andere context is een boer beleefd (in China).
à kritiek:
- Relativisme benadrukt de verschillen tussen culturen en zou kunnen zeggen dat we te verschillend zijn om met andere culturen te kunnen
interageren, maar dat is niet waar.
- Als alles relatief is, zijn dan morele standaarden en mensenrechten relatief? Klopt ook niet, we kunnen daar een consensus in vinden.
- Relativisme benadrukt de verschillen tussen culturen, maar vergeet dat mensen wereldwijd ook veel gemeen hebben, zoals basisemoties en
behoeften.
- De waarheid zit meestal in het midden.
W A A R O M IS C C P B E LA N G R IJK ?
BELANG CROSSCULTURELE PSYCHOLOGIE
- Veel psychologisch onderzoek is “WEIRD”!
o Western
§ Het meeste van ons psychologisch onderzoek is gebeurd bij deelnemers uit Westerse landen.
o Educated
§ Deelnemers die gemiddeld gezien vrij hoog opgeleid zijn.
o Industrialized
§ In geïndustrialiseerde landen
o Rich
§ In rijke landen
o Democratic
§ En in democratisch georganiseerde landen
- Is dat de mensheid? Of ga je in een heel andere context andere psychologie vinden? Een studie die heel duidelijk aantoont is eentje uit 2008.
o Onderzoeker heeft meer dan 4000 psychologische onderzoekspapers van afgelopen 20 jaar bij elkaar gezocht en is gaan kijken
welke deelnemers in die studie zijn gebruikt:
§ 95% van de deelnemers komt uit VS, Europa en Engels sprekende landen (bv. Australië). Maar deze landen omvatten
slechts 12% van de wereldbevolking!
§ 68% komen uit de VS waarvan 2/3de undergraduate students.
à we weten nu heel veel over de psychologie van een Amerikaanse student maar niets over psychologie van iemand uit een
andere cultuur.
- Het is pas door over andere culturen te leren, dat je je eigen cultuur beter gaat leren kennen.
o Is pas door contrast met anderen te zien dat je je eigen cultuur leert kennen.
§ “The last thing a fish would ever notice would be water” => als je je hele leven enkel doorbrengt in water, weet je niet dat
er iets anders bestaat en weet je eigenlijk ook niet wat water is. Hetzelfde geldt voor jouw cultuur, je gaat het pas leren
kennen wanneer je een contrast ziet met een andere cultuur.
- Om etnocentrisme tegen te gaan.
o Etnocentrisme = de houding waarbij de eigen omgeving, het eigen volk of de eigen cultuur bewust of onbewust als maatstaf
gebruikt wordt om de rest van de wereld te beoordelen.
o Gebeurt bewust en onbewust. Omdat jij jouw zaken normaal vindt, ga je andere zaken vreemd vinden en anderen veroordelen voor
wat die doet en door meer te leren over verschillende manieren zie je dat jouw manier één van de velen is. => ‘wij’ zijn normaal, ‘zij’
zijn afwijkend?
Louise Marie Van hoeck 2024-2025 3
