Internationaal publiekrecht
Contents
Internationaal publiekrecht...............................................................................................................1
1 Inleiding...............................................................................................................................................2
1.1 Bronnen........................................................................................................................................4
1.1.1 Gewoonte..............................................................................................................................5
1.1.2 Algemene rechtsbeginselen..................................................................................................8
1.1.3 Verdragen..............................................................................................................................8
1.1.4 Eenzijdige rechtshandelingen...............................................................................................9
1.1.5 Handelingen van international organisaties.......................................................................10
1.1.6 Soft law................................................................................................................................10
1.2 Subjecten....................................................................................................................................11
1.2.1 Algemeen.............................................................................................................................11
1.2.2 De staat...............................................................................................................................11
1.2.3 Internationale organisaties.................................................................................................12
1.2.4 Volkeren en individuen.......................................................................................................13
1.2.5 Niet-gouvernementele organisaties, bedrijven..................................................................14
1.2.6 Representativiteit................................................................................................................14
2 Aansprakelijkheid..............................................................................................................................15
2.1 Algemeen....................................................................................................................................15
2.2 Staatsaansprakelijkheid..............................................................................................................15
2.2.1 Onrechtmatige gedraging...................................................................................................15
2.2.2 Toerekening.........................................................................................................................15
2.2.3 Schending............................................................................................................................19
2.2.4 Aansprakelijkheid voor gedraging van andere staat...........................................................20
2.2.5 Verschoningsgronden..........................................................................................................20
2.2.6 Inroepen van aansprakelijkheid..........................................................................................24
2.2.7 Tegenmaatregelen..............................................................................................................25
2.3 Aansprakelijkheid van international organisaties......................................................................28
3 Jurisdictie...........................................................................................................................................30
3.1 Algemeen jurisdictie...................................................................................................................30
3.2 Jurisdictie – afbakening..............................................................................................................31
3.2.1 Kwaliteit van de aanknopingsfactor....................................................................................32
3.2.2 Afbakening van concurrerende jurisdicties.........................................................................36
1
, 3.2.3 Invloed van andere rechtsregimes –’doelgerichte’ aanknopingsfactoren.........................37
4 Immuniteiten.....................................................................................................................................39
4.1 Algemeen....................................................................................................................................39
4.2 Staatsimmuniteit........................................................................................................................40
4.2.1 Jurisdictionele immuniteit...................................................................................................41
4.2.2 Uitvoeringsimmuniteit........................................................................................................45
4.3 Diplomatieke immuniteit...........................................................................................................47
4.4 De triade.....................................................................................................................................53
4.5 Internationale organisaties........................................................................................................54
4.6 Immuniteiten en internationale organisaties............................................................................55
5 Vreedzame geschillenbeslechting.....................................................................................................58
5.1 Niet-jurisdictionele regeling.......................................................................................................58
5.2 Jurisdictionele regeling...............................................................................................................60
5.2.1 Verschillende methodes......................................................................................................60
6 Internationale vrede en veiligheid....................................................................................................63
6.1 Verbod van gebruik van gewapend geweld...............................................................................63
6.1.1 Uitzonderingen....................................................................................................................64
6.2 Collectieve veiligheid..................................................................................................................65
7 Bescherming van het individu...........................................................................................................66
7.1 Mensenrechten..........................................................................................................................66
7.2 Internationaal arbeidsrecht.......................................................................................................69
7.3 Internationaal humanitair recht.................................................................................................69
7.4 Internationaal strafrecht............................................................................................................71
8 Milieubescherming............................................................................................................................77
8.1 Internationale gewoonte............................................................................................................77
8.2 Conventionele regimes...............................................................................................................79
8.3 Institutioneel..............................................................................................................................83
9 Internationaal economisch recht......................................................................................................84
9.1 Algemeen....................................................................................................................................84
9.2 Investeringen..............................................................................................................................89
9.3 Handel........................................................................................................................................98
1 Inleiding
Examen
2
, - Casus: recht toepassen – voorkomende vragen:
o Pas interpretatiebeginselen (art. 30 WVV) toe
o Aansprakelijkheidsrecht
- Multiple Choice/basisvragen waarmee je tussen 7 en 10 punten op 20 zou kunnen
verdienen. Het kan zijn dat dit zonder documentatie is
o Vb. wat is een NDC?
o Vb. wat zijn 2 elementen van constitutionele bestanddelen van gewoonte?
o Vb. welk soort leden vind je in VN Veiligheidsraad?
o Vb. is het internationaal strafhof bevoegd voor milieumisdrijven? Neen
o Vb. kunnen de leden van Hamas die op 7 oktober 2023 gruwelijke daden hebben
gesteld vervolgd worden voor het ISH? Ja, Palestina is partij bij het statuut
waardoor het Hof bevoegd is voor alles wat op het Palestijns grondgebied gebeurt,
maar ook wat al hun onderdanen doen (personele jurisdictie)
o Vb. jurisdictie: in welke zaak werd geformuleerd dat inzake internationale
rechtsmacht al wat niet verboden is toegelaten is Lotus-zaak
- 3 categorieën vragen: gemakkelijk (basisvragen), half-gemakkelijk, moeilijk
o Vb. associaties maken zoals in de slimste mens
Vb. Lotus-zaak: internationale rechtsmacht, Turkije, volle zee, soevereiniteit
al wat niet verboden is toegelaten
o Vb. een soort casus die relatief gemakkelijk te verbeteren is
o Vb. een casus waarbij je de problemen moet formuleren (vb. het is een probleem
van internationaal strafrecht, het is een probleem van jurisdictie)
Bijvoorbeeld: Professor Angelet heeft in les internationaal publiekrecht de
zetelende president van Congo uitgenodigd om een les te geven. De BE
staatsveiligheid heeft vernomen dat zijn veiligheid niet helemaal kan worden
gegarandeerd omdat er gevochten wordt in Oost-Congo en er lopen hier
mensen rond met verkeerde gedachten. Er is geen politie genoeg dus komt
die president naar hier zonder bescherming en hij geeft hier een les. Tijdens
zijn les zegt hij dat men dringend het ‘Rwandees gespuis’ op zijn territorium
moet uitroeien. Dit wordt uitgezonden op TV en 2u later zijn er opstanden
waar de Tutsi-minderheid wordt aangevallen. Ondertussen komen andere
Congolezen binnen en ze snijden de keel over van Professor Angelet en de
president. De daders vluchten weh en worden gevat in NED op de trein naar
Den Haag. Welke soorten problemen zijn er van internationaal recht?
Staatshoofd in functie heeft onschendbaarheid (want dit is de trojka)
o Negatieve verplichting van de BE staat, de politie mag die
president niet kloppen.
o Positieve verplichting om de president te beschermen. Vb.
zoals de Hostages-case : de positieve verplichting om de
ambassade te beschermen tegen aanvallen.
o Speech wordt geïnterpreteerd als oorlogsmisdaad zoals zaak
Yerodia.
3
, o De vraag of er immuniteit is voor internationale misdaden.
Moord op president en professor en daders vluchten naar NED voor
waarschijnlijk een internationale misdaad.
o De vraag ‘dedere aut judicare’ zal dan ter sprake komen.
Bij zo een examenvraag moet je gewoon de punten duiden. Zal zijn dat je een
aantal punten kan vinden maar dat het laatste puntje het moeilijkste is.
o Vb. kan zijn dat voor de laatste 2 punten te verdienen het een vraag kan zijn die niet
gezien werd in de les, maar als je gezond verstand gebruikt dat het misschien ergens
in een zaak in de reader kan staan.
1.1 Bronnen
Algemeen
- Beperkt aantal formele rechtsbronnen
- Vertrekpunt: Art. 38 Statuut IGH (den Haag)
o Verdragen
o Internationaal gewoonterecht
o Algemene rechtsbeginselen: erkend door geciviliseerde naties (opgesteld na WO)
o Rechtspraak en rechtsleer
o Tussenstaatse geschillen
- Art. 38 Stat. IGH niet exhaustief
o Beslissingen/resoluties IOs?
Produceren secundair recht
o Eenzijdige rechtshandelingen
De belofte: welke juridisch bindend en welke gewoon politieke beloftes
Hiërarchie
Een beetje hierarchie (in principe geen hierarchie want IPR ontstaat uit wil soevereine staten;
mogen elke regel wijzigen zoals ze willen – een gewoonteregel kan dus een verdragsregel wijzigen
(=principe) !! In theorie, in praktijk iets moeilijker, want geschreven tekst makkelijker in praktijk dan
ongeschreven recht)
Primaire en secundaire bronnen
- Primair/subsidiair
- Rol algemene rechtsbeginselen dikwijls als aanvullend
- Jus cogens (Art. 53 WVV)
o “internationale openbare orde” Bv verbod op genocide; niet van afwijken als staat
- Art. 103 HVN juncto Art. 25 HVN
o ‘in geval van conflicten hebben verplichtingen Handvest voorrang’
o Vaak in combo met art 25 HVN (Veiligheidsraad toelaten om bindende besluiten te
nemen moo HH internationale vrede en veiligheid en sanctie tegen een staat +
hebben voorrang op andere verplichtingen)
- Tussen verdragen: Art. 30 WVV
Verhouding gewoonte/verdrag
- Geen hiërarchie, maar …
4
Contents
Internationaal publiekrecht...............................................................................................................1
1 Inleiding...............................................................................................................................................2
1.1 Bronnen........................................................................................................................................4
1.1.1 Gewoonte..............................................................................................................................5
1.1.2 Algemene rechtsbeginselen..................................................................................................8
1.1.3 Verdragen..............................................................................................................................8
1.1.4 Eenzijdige rechtshandelingen...............................................................................................9
1.1.5 Handelingen van international organisaties.......................................................................10
1.1.6 Soft law................................................................................................................................10
1.2 Subjecten....................................................................................................................................11
1.2.1 Algemeen.............................................................................................................................11
1.2.2 De staat...............................................................................................................................11
1.2.3 Internationale organisaties.................................................................................................12
1.2.4 Volkeren en individuen.......................................................................................................13
1.2.5 Niet-gouvernementele organisaties, bedrijven..................................................................14
1.2.6 Representativiteit................................................................................................................14
2 Aansprakelijkheid..............................................................................................................................15
2.1 Algemeen....................................................................................................................................15
2.2 Staatsaansprakelijkheid..............................................................................................................15
2.2.1 Onrechtmatige gedraging...................................................................................................15
2.2.2 Toerekening.........................................................................................................................15
2.2.3 Schending............................................................................................................................19
2.2.4 Aansprakelijkheid voor gedraging van andere staat...........................................................20
2.2.5 Verschoningsgronden..........................................................................................................20
2.2.6 Inroepen van aansprakelijkheid..........................................................................................24
2.2.7 Tegenmaatregelen..............................................................................................................25
2.3 Aansprakelijkheid van international organisaties......................................................................28
3 Jurisdictie...........................................................................................................................................30
3.1 Algemeen jurisdictie...................................................................................................................30
3.2 Jurisdictie – afbakening..............................................................................................................31
3.2.1 Kwaliteit van de aanknopingsfactor....................................................................................32
3.2.2 Afbakening van concurrerende jurisdicties.........................................................................36
1
, 3.2.3 Invloed van andere rechtsregimes –’doelgerichte’ aanknopingsfactoren.........................37
4 Immuniteiten.....................................................................................................................................39
4.1 Algemeen....................................................................................................................................39
4.2 Staatsimmuniteit........................................................................................................................40
4.2.1 Jurisdictionele immuniteit...................................................................................................41
4.2.2 Uitvoeringsimmuniteit........................................................................................................45
4.3 Diplomatieke immuniteit...........................................................................................................47
4.4 De triade.....................................................................................................................................53
4.5 Internationale organisaties........................................................................................................54
4.6 Immuniteiten en internationale organisaties............................................................................55
5 Vreedzame geschillenbeslechting.....................................................................................................58
5.1 Niet-jurisdictionele regeling.......................................................................................................58
5.2 Jurisdictionele regeling...............................................................................................................60
5.2.1 Verschillende methodes......................................................................................................60
6 Internationale vrede en veiligheid....................................................................................................63
6.1 Verbod van gebruik van gewapend geweld...............................................................................63
6.1.1 Uitzonderingen....................................................................................................................64
6.2 Collectieve veiligheid..................................................................................................................65
7 Bescherming van het individu...........................................................................................................66
7.1 Mensenrechten..........................................................................................................................66
7.2 Internationaal arbeidsrecht.......................................................................................................69
7.3 Internationaal humanitair recht.................................................................................................69
7.4 Internationaal strafrecht............................................................................................................71
8 Milieubescherming............................................................................................................................77
8.1 Internationale gewoonte............................................................................................................77
8.2 Conventionele regimes...............................................................................................................79
8.3 Institutioneel..............................................................................................................................83
9 Internationaal economisch recht......................................................................................................84
9.1 Algemeen....................................................................................................................................84
9.2 Investeringen..............................................................................................................................89
9.3 Handel........................................................................................................................................98
1 Inleiding
Examen
2
, - Casus: recht toepassen – voorkomende vragen:
o Pas interpretatiebeginselen (art. 30 WVV) toe
o Aansprakelijkheidsrecht
- Multiple Choice/basisvragen waarmee je tussen 7 en 10 punten op 20 zou kunnen
verdienen. Het kan zijn dat dit zonder documentatie is
o Vb. wat is een NDC?
o Vb. wat zijn 2 elementen van constitutionele bestanddelen van gewoonte?
o Vb. welk soort leden vind je in VN Veiligheidsraad?
o Vb. is het internationaal strafhof bevoegd voor milieumisdrijven? Neen
o Vb. kunnen de leden van Hamas die op 7 oktober 2023 gruwelijke daden hebben
gesteld vervolgd worden voor het ISH? Ja, Palestina is partij bij het statuut
waardoor het Hof bevoegd is voor alles wat op het Palestijns grondgebied gebeurt,
maar ook wat al hun onderdanen doen (personele jurisdictie)
o Vb. jurisdictie: in welke zaak werd geformuleerd dat inzake internationale
rechtsmacht al wat niet verboden is toegelaten is Lotus-zaak
- 3 categorieën vragen: gemakkelijk (basisvragen), half-gemakkelijk, moeilijk
o Vb. associaties maken zoals in de slimste mens
Vb. Lotus-zaak: internationale rechtsmacht, Turkije, volle zee, soevereiniteit
al wat niet verboden is toegelaten
o Vb. een soort casus die relatief gemakkelijk te verbeteren is
o Vb. een casus waarbij je de problemen moet formuleren (vb. het is een probleem
van internationaal strafrecht, het is een probleem van jurisdictie)
Bijvoorbeeld: Professor Angelet heeft in les internationaal publiekrecht de
zetelende president van Congo uitgenodigd om een les te geven. De BE
staatsveiligheid heeft vernomen dat zijn veiligheid niet helemaal kan worden
gegarandeerd omdat er gevochten wordt in Oost-Congo en er lopen hier
mensen rond met verkeerde gedachten. Er is geen politie genoeg dus komt
die president naar hier zonder bescherming en hij geeft hier een les. Tijdens
zijn les zegt hij dat men dringend het ‘Rwandees gespuis’ op zijn territorium
moet uitroeien. Dit wordt uitgezonden op TV en 2u later zijn er opstanden
waar de Tutsi-minderheid wordt aangevallen. Ondertussen komen andere
Congolezen binnen en ze snijden de keel over van Professor Angelet en de
president. De daders vluchten weh en worden gevat in NED op de trein naar
Den Haag. Welke soorten problemen zijn er van internationaal recht?
Staatshoofd in functie heeft onschendbaarheid (want dit is de trojka)
o Negatieve verplichting van de BE staat, de politie mag die
president niet kloppen.
o Positieve verplichting om de president te beschermen. Vb.
zoals de Hostages-case : de positieve verplichting om de
ambassade te beschermen tegen aanvallen.
o Speech wordt geïnterpreteerd als oorlogsmisdaad zoals zaak
Yerodia.
3
, o De vraag of er immuniteit is voor internationale misdaden.
Moord op president en professor en daders vluchten naar NED voor
waarschijnlijk een internationale misdaad.
o De vraag ‘dedere aut judicare’ zal dan ter sprake komen.
Bij zo een examenvraag moet je gewoon de punten duiden. Zal zijn dat je een
aantal punten kan vinden maar dat het laatste puntje het moeilijkste is.
o Vb. kan zijn dat voor de laatste 2 punten te verdienen het een vraag kan zijn die niet
gezien werd in de les, maar als je gezond verstand gebruikt dat het misschien ergens
in een zaak in de reader kan staan.
1.1 Bronnen
Algemeen
- Beperkt aantal formele rechtsbronnen
- Vertrekpunt: Art. 38 Statuut IGH (den Haag)
o Verdragen
o Internationaal gewoonterecht
o Algemene rechtsbeginselen: erkend door geciviliseerde naties (opgesteld na WO)
o Rechtspraak en rechtsleer
o Tussenstaatse geschillen
- Art. 38 Stat. IGH niet exhaustief
o Beslissingen/resoluties IOs?
Produceren secundair recht
o Eenzijdige rechtshandelingen
De belofte: welke juridisch bindend en welke gewoon politieke beloftes
Hiërarchie
Een beetje hierarchie (in principe geen hierarchie want IPR ontstaat uit wil soevereine staten;
mogen elke regel wijzigen zoals ze willen – een gewoonteregel kan dus een verdragsregel wijzigen
(=principe) !! In theorie, in praktijk iets moeilijker, want geschreven tekst makkelijker in praktijk dan
ongeschreven recht)
Primaire en secundaire bronnen
- Primair/subsidiair
- Rol algemene rechtsbeginselen dikwijls als aanvullend
- Jus cogens (Art. 53 WVV)
o “internationale openbare orde” Bv verbod op genocide; niet van afwijken als staat
- Art. 103 HVN juncto Art. 25 HVN
o ‘in geval van conflicten hebben verplichtingen Handvest voorrang’
o Vaak in combo met art 25 HVN (Veiligheidsraad toelaten om bindende besluiten te
nemen moo HH internationale vrede en veiligheid en sanctie tegen een staat +
hebben voorrang op andere verplichtingen)
- Tussen verdragen: Art. 30 WVV
Verhouding gewoonte/verdrag
- Geen hiërarchie, maar …
4
