PUBLIEK PROCESRECHT
BEGRIPPEN
UITGANGSPUNT
Uitgangspunt: we leven in een rechtsstaat (staat waarin iedereen aan rechtsregels is onderworpen en dus OOK
de overheid) → administratief legaliteitsbeginsel, kent 2 componenten:
• Handelen van de overheid vereist juridische grondslag. Dit is een groot verschil met
particulieren, want wij als particulieren doen wat we willen, buiten hetgeen dat verboden is
Cf. bevoegdheden zijn “toegewezen” => waar ze geen kapstok voor heeft, kan ze ook
niet doen. Zal ook datgene zijn waaraan we gaan toetsen wanneer er discussies zijn
over de regelmatigheid van bestuurshandelingen
̶ Ofwel een kapstok nodig dat het behoort tot de uitvoering van een wet of
een decreet, ofwel een specifieke wetgeving die u een bepaalde
bevoegdheid geeft
• Overheidsoptreden moet regel-matig zijn = rechtmatigheidsbeginsel
Als je een beslissing neemt, moet je de rechtsregels ook respecteren (‘handelen in
overeenstemming met het recht’). Dit gaat niet enkel over de regels die je een
bevoegdheid toekennen, maar ook een heel pakket aan rechtsregels die vaak de
inhoud van de handelingen mee reglementeren
Het is hier dat het publiek procesrecht komt kijken => wat ga je doen als men dit niet
doet.
Legaliteitsbeginsel vereist handhaving
• Noodzaak aan rechtsdwang. Er moet een systeem zijn dat de overheid kan verplichten om
zich te houden aan de regels (‘rechtsdwang’ => hoe je de regels gaat afdwingen)
• Rechtsdwang soms niet mogelijk, omdat de verplichting die op de overheid rust niet iets is
wat je door iemand anders kan laten doen, vervangen door een betaling, …
Vb. je erft een stuk grond en wilt er een vergunning voor om er een huis op te
zetten. Je vraagt het aan, maar het wordt geweigerd. Je hebt geen recht op een
vergunning als particulier, daar blijft een keuzemogelijkheid voor de overheid
(‘discretionaire bevoegdheid’)
In dit soort discussies kan je de overheid ook via rechtsdwang niet brengen tot het
verkrijgen van wat je graag zou hebben. je zal andere dingen moeten doen om
eventueel toch aan de vergunning te komen of om de weigering te betwisten
• Concl.: afdwingen van recht moet worden beschouwd als het aanwenden van technieken tot
voorkomen of herstellen van rechtsschendingen
= sanctionering
, = rechtshandhaving
= rechtsbescherming
Rechtsbescherming tegen de overheid
• Overheid is feitelijk veel machtiger. Heeft te maken met het feit dat de overheid
bestuurshandelingen kan nemen
• Cf.: bestuurshandeling = administratieve rechtshandeling
Eenzijdig bindend
Privilège de la décision exécutoire (vertaling: privilege van de uitvoerbare beslissing)
̶ Die beslissingen zijn onmiddellijk uitvoerbaar, je moet niet eerst langs de
rechter
Privilège du préalable (vertaling: privilege van het voorafgaande) → obéir d’abord,
réclamer ensuite (vertaling: eerst gehoorzamen (want de overheid zit met een titel)
en ben je het er niet mee eens, dan kan je naar de rechter)
̶ Een bestuurshandeling wordt geacht rechtmatig te zijn en om die reden ook
onmiddellijk uitvoerbaar
̶ Er is allang teruggekeerd op het vermoeden van rechtmatigheid. Het
typische van een vermoeden is het de bewijslast omgekeerd wordt. Dit is
niet zo. Als er discussies zijn, dan zal de overheid ook een belangrijke taak
hebben qua bewijsvoering
• Bestuursgeschil = geschillen tussen burger en bestuur of tussen besturen onderling over
handelingen die in beginsel uitgaan van een administratieve overheid (= eenzijdig bindende
beslissingen, dus het moet gaan om bestuurshandelingen) en door het publiekrecht worden
beheerst.
Technieken van rechtsbescherming:
• Preventieve rechtsbescherming vs. rechtsbescherming a posteriori
• Rechtsbescherming door
“Wetgevende” overheid (vertegenwoordigende organen) → politieke
rechtsbescherming
̶ Tussen haakjes want het gaat niet enkel over zaken in de kamer, senaat, …
maar het gaat ruimer genomen over vertegenwoordigende organen
̶ Vb. ombudsdiensten vallen hier ook onder. Niet omdat er politiek gemoeid
is bij de beslissingen die ze nemen, maar wel omdat zij rechtstreeks
benoemd worden door de wetgevende macht => men wil een onafhankelijk
iemand op die post zetten (niet laten benoemen door degene die de
persoon moet controleren, de onafhankelijkheid dus extra beklemtonen)
Administratieve overheid → administratieve rechtsbescherming
, ̶ Rechtsbescherming die geboden wordt door instanties die behoren tot de
administratieve overheid
Jurisdictionele overheid → jurisdictionele rechtsbescherming
̶ Rechtsbescherming door rechters, in het bestuursrecht deels door de
rechterlijke macht en deels door administratieve rechtscolleges
̶ Administratieve rechtscolleges worden gecatalogeerd onder de
UM qua organisatie, maar het zijn geen administratieve
overheden, het zijn rechters
̶ Typische gevolgen:
̶ een beslissing van een administratieve overheid blijft
aanvechtbaar (onbeperkt in de tijd), maar een beslissing
van een administratief rechtscollege is maar aanvechtbaar
in de mate dat er rechtsmiddelen tegen open staan (altijd
een beperkte termijn)
̶ in het kader van een administratief beroep kan je ook
discussiëren over de opportuniteit (behoort tot de
beoordelingsvrijheid van de overheid), maar bij een
rechter kan je daar niet over discussiëren (1 uitzondering:
marginale toetsing)
Einddoel: rechtsherstel
• In natura: je krijgt wat je gevraagd had
• Bij equivalent: men gaat proberen te waarderen wat het verlies is, een bedrag plakken op de
verplichting die had moeten uitgevoerd zijn. Dit bedrag zal je dan toegewezen krijgen van de
rechter
Vb. bij weigering van een vergunning waarvan de rechter vindt dat het onredelijk is.
van zodra er een keuzevrijheid is, kan je als rechter niet bevelen geven zoals het
verlenen van een vergunning
Er zijn wel gevallen waarin je kan bevelen dat een vergunning wordt geweigerd =>
herstel in natura, want je nadeel wordt hersteld door de vergunning te weigeren
PREVENTIEVE RECHTSBESCHERMING
Uitbouw “administratieve procedure in niet-betwiste zaken” (synoniem: daarmee bedoelt men zaken waar nog
geen definitieve beslissing over is genomen, gaat over het preventieve) = het geheel van modaliteiten die het
bestuur in acht moet nemen bij het uitwerken van een bestuurshandeling
• Doel: zorgvuldige besluitvorming
• Toep.: formele inspraakmogelijkheden voor de burger
Heel vaak heb je een openbaar onderzoek. Op die manier kan de overheid weten
waar de omgeving problemen mee heeft en hiermee effectief rekening houden
wanneer ze de betrokken beslissing neemt
, • Toep.: beginselen van behoorlijk bestuur: algemene principes die in de rechtspraak zijn
ontwikkeld (vb. zorgvuldigheidsplicht, hoorplicht, …)
Evolutie:
• ° algemeen deel bestuursrecht, maar nog geen “awb” (algemeen wetboek bestuursrecht)
• Belangrijke plaats voor rechtspraak: beginselen van behoorlijk bestuur
• Wetgevende initiatieven:
Disparate materiegebonden bepalingen
Algemene wetgevende initiatieven: formele motiveringsplicht en
openbaarheidswetgeving
̶ Formele motiveringsplicht: alle bestuurshandelingen moeten worden
gemotiveerd. De wet is bedoeld om ervoor te zorgen dat een burger met
kennis van zaken kan beslissen om al dan niet naar de rechter te stappen.
̶ Men heeft bij de totstandkoming van die wet niet zozeer de
manier waarop een bestuur werkt willen reguleren, maar extra
rechtsbescherming willen bieden
̶ Openbaarheidswetgeving:
̶ men heeft vooral de klemtoon gelegd op de werking van het
bestuur, en niet zozeer het beschermend effect. Dit is de reden
waarom de federale wetgever dit niet kan organiseren voor alle
besturen (itt de formele motiveringsplicht), want het is iets wat in
eerste instantie te maken heeft met de werking van het bestuur.
Het komt toe aan elke instantie die besturen heeft (elke
gemeenschap en gewest heeft zijn eigen openbaarheidswetgeving)
̶ heeft ook zekere gevolgen naar rechtsbescherming toe, maar dit
was niet het voorgenomen doel
̶ het enige wat wel gemeenschappelijk is, zijn de uitzonderingen
RECHTSBESCHERMING A POSTERIORI
= rechtsbescherming eens een bestuurshandeling is gesteld
Indeling naargelang instantie die rechtsbescherming bied (het verschil zit hem in bij welke instantie je ten rade
gaat om de rechtsbescherming te krijgen)t:
Politieke rechtsbescherming:
o Wordt geboden door vertegenwoordigende organen, de instanties die de regels maken die
politiek samengesteld zijn
Administratieve rechtsbescherming:
BEGRIPPEN
UITGANGSPUNT
Uitgangspunt: we leven in een rechtsstaat (staat waarin iedereen aan rechtsregels is onderworpen en dus OOK
de overheid) → administratief legaliteitsbeginsel, kent 2 componenten:
• Handelen van de overheid vereist juridische grondslag. Dit is een groot verschil met
particulieren, want wij als particulieren doen wat we willen, buiten hetgeen dat verboden is
Cf. bevoegdheden zijn “toegewezen” => waar ze geen kapstok voor heeft, kan ze ook
niet doen. Zal ook datgene zijn waaraan we gaan toetsen wanneer er discussies zijn
over de regelmatigheid van bestuurshandelingen
̶ Ofwel een kapstok nodig dat het behoort tot de uitvoering van een wet of
een decreet, ofwel een specifieke wetgeving die u een bepaalde
bevoegdheid geeft
• Overheidsoptreden moet regel-matig zijn = rechtmatigheidsbeginsel
Als je een beslissing neemt, moet je de rechtsregels ook respecteren (‘handelen in
overeenstemming met het recht’). Dit gaat niet enkel over de regels die je een
bevoegdheid toekennen, maar ook een heel pakket aan rechtsregels die vaak de
inhoud van de handelingen mee reglementeren
Het is hier dat het publiek procesrecht komt kijken => wat ga je doen als men dit niet
doet.
Legaliteitsbeginsel vereist handhaving
• Noodzaak aan rechtsdwang. Er moet een systeem zijn dat de overheid kan verplichten om
zich te houden aan de regels (‘rechtsdwang’ => hoe je de regels gaat afdwingen)
• Rechtsdwang soms niet mogelijk, omdat de verplichting die op de overheid rust niet iets is
wat je door iemand anders kan laten doen, vervangen door een betaling, …
Vb. je erft een stuk grond en wilt er een vergunning voor om er een huis op te
zetten. Je vraagt het aan, maar het wordt geweigerd. Je hebt geen recht op een
vergunning als particulier, daar blijft een keuzemogelijkheid voor de overheid
(‘discretionaire bevoegdheid’)
In dit soort discussies kan je de overheid ook via rechtsdwang niet brengen tot het
verkrijgen van wat je graag zou hebben. je zal andere dingen moeten doen om
eventueel toch aan de vergunning te komen of om de weigering te betwisten
• Concl.: afdwingen van recht moet worden beschouwd als het aanwenden van technieken tot
voorkomen of herstellen van rechtsschendingen
= sanctionering
, = rechtshandhaving
= rechtsbescherming
Rechtsbescherming tegen de overheid
• Overheid is feitelijk veel machtiger. Heeft te maken met het feit dat de overheid
bestuurshandelingen kan nemen
• Cf.: bestuurshandeling = administratieve rechtshandeling
Eenzijdig bindend
Privilège de la décision exécutoire (vertaling: privilege van de uitvoerbare beslissing)
̶ Die beslissingen zijn onmiddellijk uitvoerbaar, je moet niet eerst langs de
rechter
Privilège du préalable (vertaling: privilege van het voorafgaande) → obéir d’abord,
réclamer ensuite (vertaling: eerst gehoorzamen (want de overheid zit met een titel)
en ben je het er niet mee eens, dan kan je naar de rechter)
̶ Een bestuurshandeling wordt geacht rechtmatig te zijn en om die reden ook
onmiddellijk uitvoerbaar
̶ Er is allang teruggekeerd op het vermoeden van rechtmatigheid. Het
typische van een vermoeden is het de bewijslast omgekeerd wordt. Dit is
niet zo. Als er discussies zijn, dan zal de overheid ook een belangrijke taak
hebben qua bewijsvoering
• Bestuursgeschil = geschillen tussen burger en bestuur of tussen besturen onderling over
handelingen die in beginsel uitgaan van een administratieve overheid (= eenzijdig bindende
beslissingen, dus het moet gaan om bestuurshandelingen) en door het publiekrecht worden
beheerst.
Technieken van rechtsbescherming:
• Preventieve rechtsbescherming vs. rechtsbescherming a posteriori
• Rechtsbescherming door
“Wetgevende” overheid (vertegenwoordigende organen) → politieke
rechtsbescherming
̶ Tussen haakjes want het gaat niet enkel over zaken in de kamer, senaat, …
maar het gaat ruimer genomen over vertegenwoordigende organen
̶ Vb. ombudsdiensten vallen hier ook onder. Niet omdat er politiek gemoeid
is bij de beslissingen die ze nemen, maar wel omdat zij rechtstreeks
benoemd worden door de wetgevende macht => men wil een onafhankelijk
iemand op die post zetten (niet laten benoemen door degene die de
persoon moet controleren, de onafhankelijkheid dus extra beklemtonen)
Administratieve overheid → administratieve rechtsbescherming
, ̶ Rechtsbescherming die geboden wordt door instanties die behoren tot de
administratieve overheid
Jurisdictionele overheid → jurisdictionele rechtsbescherming
̶ Rechtsbescherming door rechters, in het bestuursrecht deels door de
rechterlijke macht en deels door administratieve rechtscolleges
̶ Administratieve rechtscolleges worden gecatalogeerd onder de
UM qua organisatie, maar het zijn geen administratieve
overheden, het zijn rechters
̶ Typische gevolgen:
̶ een beslissing van een administratieve overheid blijft
aanvechtbaar (onbeperkt in de tijd), maar een beslissing
van een administratief rechtscollege is maar aanvechtbaar
in de mate dat er rechtsmiddelen tegen open staan (altijd
een beperkte termijn)
̶ in het kader van een administratief beroep kan je ook
discussiëren over de opportuniteit (behoort tot de
beoordelingsvrijheid van de overheid), maar bij een
rechter kan je daar niet over discussiëren (1 uitzondering:
marginale toetsing)
Einddoel: rechtsherstel
• In natura: je krijgt wat je gevraagd had
• Bij equivalent: men gaat proberen te waarderen wat het verlies is, een bedrag plakken op de
verplichting die had moeten uitgevoerd zijn. Dit bedrag zal je dan toegewezen krijgen van de
rechter
Vb. bij weigering van een vergunning waarvan de rechter vindt dat het onredelijk is.
van zodra er een keuzevrijheid is, kan je als rechter niet bevelen geven zoals het
verlenen van een vergunning
Er zijn wel gevallen waarin je kan bevelen dat een vergunning wordt geweigerd =>
herstel in natura, want je nadeel wordt hersteld door de vergunning te weigeren
PREVENTIEVE RECHTSBESCHERMING
Uitbouw “administratieve procedure in niet-betwiste zaken” (synoniem: daarmee bedoelt men zaken waar nog
geen definitieve beslissing over is genomen, gaat over het preventieve) = het geheel van modaliteiten die het
bestuur in acht moet nemen bij het uitwerken van een bestuurshandeling
• Doel: zorgvuldige besluitvorming
• Toep.: formele inspraakmogelijkheden voor de burger
Heel vaak heb je een openbaar onderzoek. Op die manier kan de overheid weten
waar de omgeving problemen mee heeft en hiermee effectief rekening houden
wanneer ze de betrokken beslissing neemt
, • Toep.: beginselen van behoorlijk bestuur: algemene principes die in de rechtspraak zijn
ontwikkeld (vb. zorgvuldigheidsplicht, hoorplicht, …)
Evolutie:
• ° algemeen deel bestuursrecht, maar nog geen “awb” (algemeen wetboek bestuursrecht)
• Belangrijke plaats voor rechtspraak: beginselen van behoorlijk bestuur
• Wetgevende initiatieven:
Disparate materiegebonden bepalingen
Algemene wetgevende initiatieven: formele motiveringsplicht en
openbaarheidswetgeving
̶ Formele motiveringsplicht: alle bestuurshandelingen moeten worden
gemotiveerd. De wet is bedoeld om ervoor te zorgen dat een burger met
kennis van zaken kan beslissen om al dan niet naar de rechter te stappen.
̶ Men heeft bij de totstandkoming van die wet niet zozeer de
manier waarop een bestuur werkt willen reguleren, maar extra
rechtsbescherming willen bieden
̶ Openbaarheidswetgeving:
̶ men heeft vooral de klemtoon gelegd op de werking van het
bestuur, en niet zozeer het beschermend effect. Dit is de reden
waarom de federale wetgever dit niet kan organiseren voor alle
besturen (itt de formele motiveringsplicht), want het is iets wat in
eerste instantie te maken heeft met de werking van het bestuur.
Het komt toe aan elke instantie die besturen heeft (elke
gemeenschap en gewest heeft zijn eigen openbaarheidswetgeving)
̶ heeft ook zekere gevolgen naar rechtsbescherming toe, maar dit
was niet het voorgenomen doel
̶ het enige wat wel gemeenschappelijk is, zijn de uitzonderingen
RECHTSBESCHERMING A POSTERIORI
= rechtsbescherming eens een bestuurshandeling is gesteld
Indeling naargelang instantie die rechtsbescherming bied (het verschil zit hem in bij welke instantie je ten rade
gaat om de rechtsbescherming te krijgen)t:
Politieke rechtsbescherming:
o Wordt geboden door vertegenwoordigende organen, de instanties die de regels maken die
politiek samengesteld zijn
Administratieve rechtsbescherming:
