FISCALE PROCEDURE – ENKELE
BASISBEGRIPPEN
(INKOMSTENBELASTINGEN)
Mark Delanote
Focus op Inkomstenbelastingen.
1
, OVERZICHT FISCALE PROCEDURE (ILLUSTRATIE)
Schematische voorstelling procedure PB
Belastbaar Aanslagjaar Aanslagjaar + 1 Aanslagjaar +2 Aanslagjaar +3 Aanslagjaar +4
tijdperk
Fiscale controle
Aangifte Aanslag + Bezwaar + Beslissing Procedure Invordering
inkohiering + ambtshalve Adviseur- fiscale belasting
sancties onfhefing + Generaal rechtbank
fiscale
bemiddeling
Strafklacht Correctionele
fiscale veroordeling
fraude
2
Het beginpunt: het belastbaar tijdperk
De fiscale procedure begint altijd bij wat men het belastbaar tijdperk noemt. In de
context van de inkomstenbelastingen — en nog specifieker de personenbelasting
— is dit het jaar waarin de belastingplichtige fiscaal relevante handelingen stelt.
Denk daarbij aan het verwerven van inkomsten uit arbeid, uit onroerende of
roerende goederen, of aan andere inkomsten zoals baten en diverse inkomsten.
Ook uitgaven zoals adoptiekosten of bijdragen aan pensioensparen behoren
daartoe, omdat ze recht kunnen geven op fiscale voordelen. Al deze feiten en
uitgaven vormen de bouwstenen van de belastingberekening.
Het belastbaar tijdperk sluit in principe af op 31 december om 23u59, 59
seconden. Op dat exacte moment vindt een “fiscale Big Bang” plaats: het
belastbaar tijdperk wordt afgesloten en alle gegevens die nodig zijn om de
belasting te berekenen, liggen vast.
Start van het aanslagjaar en het proces van taxatie
Vanaf 1 januari van het volgende kalenderjaar begint het zogenaamde aanslagjaar.
Voor natuurlijke personen is dit altijd het jaar dat volgt op het belastbaar tijdperk.
In het voorbeeld van aanslagjaar 2025 gaat het dus om inkomsten die werden
2
,verworven in 2024. Bij vennootschappen kan het boekjaar echter afwijken van het
kalenderjaar, en in dat geval valt het aanslagjaar samen met het jaar waarin het
boekjaar afsluit.
In dit aanslagjaar wordt de soep gekookt: de fiscus weet dat er belastbare
handelingen zijn gesteld en wil deze nu in kaart brengen. Dat doet hij in eerste
instantie via de aangifte. Dit is de eerste stap in de procedure. De
belastingplichtige dient zelf spontaan zijn gegevens aan te geven.
Controle, aanslag en inkohiering
De fiscale controle volgt al dan niet na de aangifte. Niet elke aangifte wordt
gecontroleerd; dit gebeurt eerder steekproefsgewijs of op basis van datamining.
Complexere fiscale profielen lopen een hoger risico op controle.
Vervolgens stelt de fiscus een aanslag vast. Dit is de berekening van het
verschuldigde belastingbedrag, op basis van de gegevens in de aangifte en
eventuele bijkomende vaststellingen. Hierbij wordt ook een kohier opgemaakt:
een authentieke akte waarin de verschuldigde belasting wordt opgenomen. Dit
noemt men de inkohiering. Omdat het een authentieke akte betreft, heeft deze
het karakter van een uitvoerbare titel: de fiscus kan zonder tussenkomst van een
rechter overgaan tot gedwongen invordering, bijvoorbeeld via een deurwaarder
die beslag legt.
Wanneer de fiscus aanwijzingen heeft van fraude met bedrieglijk opzet of met het
oogmerk om te schaden, kunnen er administratieve sancties volgen tot zelfs 200%
belastingverhoging. In ernstige gevallen kan er ook een strafklacht wegens fiscale
fraude volgen, eventueel met vervolging door het parket.
Bezwaar, ontheffing en fiscale bemiddeling
Na de vestiging van de aanslag heeft de belastingplichtige, binnen bepaalde
termijnen, het recht om bezwaar in te dienen. Dit is een essentieel onderdeel van
het rechtsstaatbeginsel en het recht op een eerlijk proces. Men moet zijn
betwisting eerst aan de administratie zelf voorleggen, op straffe van
onontvankelijkheid bij latere gerechtelijke procedures. Parallel kan men ook
vragen om ambtshalve ontheffing of gebruik maken van fiscale bemiddeling.
Beslissing door de Adviseur-Generaal en gerechtelijke fase
2
, Als het bezwaar wordt verworpen of onbeantwoord blijft, kan de
belastingplichtige zijn zaak voorleggen aan de rechter. In fiscale zaken betreft dit
doorgaans een gespecialiseerde fiscale kamer binnen de rechtbank van eerste
aanleg. De belastingplichtige moet hierbij toegang hebben tot een onafhankelijke
en onpartijdige rechter, conform het recht op een eerlijk proces en effectieve
rechtsbescherming.
Invordering en bijzondere bevoegdheden van de fiscus
Indien de belastingplichtige uiteindelijk toch belastingen verschuldigd is en deze
niet betaalt, komt men in de fase van de invordering terecht. De fiscus beschikt
over verregaande prerogatieven die andere schuldeisers niet hebben. Denk
bijvoorbeeld aan het instellen van bewarend of uitvoerend beslag zonder
voorafgaande rechterlijke tussenkomst. Deze bevoegdheden worden wel begrensd
door fundamentele rechten, maar geven de fiscus in de praktijk een krachtige
positie.
Parallel: de strafrechtelijke procedure
Parallel aan de administratieve en civiele fiscale procedure kan er bij ernstige
fraude ook een strafrechtelijk traject worden opgestart. Dit is voorgesteld in de
paarse blokjes op de slide. In uitzonderlijke gevallen komt het tot een
correctionele veroordeling. Vaak gaat fiscale fraude gepaard met misdrijven zoals
witwassen, waarbij het fiscaal niet aangegeven vermogen wordt gebruikt of
verborgen. Door de witwascomponent kan de fiscale fraude in de praktijk
moeilijker verjaren, zeker wanneer er vermogensvoordelen worden
geherinvesteerd of verhuld. Dit is ook relevant in het kader van vroegere fiscale
regularisaties, hoewel deze sinds 2023 zijn afgeschaft.
2
BASISBEGRIPPEN
(INKOMSTENBELASTINGEN)
Mark Delanote
Focus op Inkomstenbelastingen.
1
, OVERZICHT FISCALE PROCEDURE (ILLUSTRATIE)
Schematische voorstelling procedure PB
Belastbaar Aanslagjaar Aanslagjaar + 1 Aanslagjaar +2 Aanslagjaar +3 Aanslagjaar +4
tijdperk
Fiscale controle
Aangifte Aanslag + Bezwaar + Beslissing Procedure Invordering
inkohiering + ambtshalve Adviseur- fiscale belasting
sancties onfhefing + Generaal rechtbank
fiscale
bemiddeling
Strafklacht Correctionele
fiscale veroordeling
fraude
2
Het beginpunt: het belastbaar tijdperk
De fiscale procedure begint altijd bij wat men het belastbaar tijdperk noemt. In de
context van de inkomstenbelastingen — en nog specifieker de personenbelasting
— is dit het jaar waarin de belastingplichtige fiscaal relevante handelingen stelt.
Denk daarbij aan het verwerven van inkomsten uit arbeid, uit onroerende of
roerende goederen, of aan andere inkomsten zoals baten en diverse inkomsten.
Ook uitgaven zoals adoptiekosten of bijdragen aan pensioensparen behoren
daartoe, omdat ze recht kunnen geven op fiscale voordelen. Al deze feiten en
uitgaven vormen de bouwstenen van de belastingberekening.
Het belastbaar tijdperk sluit in principe af op 31 december om 23u59, 59
seconden. Op dat exacte moment vindt een “fiscale Big Bang” plaats: het
belastbaar tijdperk wordt afgesloten en alle gegevens die nodig zijn om de
belasting te berekenen, liggen vast.
Start van het aanslagjaar en het proces van taxatie
Vanaf 1 januari van het volgende kalenderjaar begint het zogenaamde aanslagjaar.
Voor natuurlijke personen is dit altijd het jaar dat volgt op het belastbaar tijdperk.
In het voorbeeld van aanslagjaar 2025 gaat het dus om inkomsten die werden
2
,verworven in 2024. Bij vennootschappen kan het boekjaar echter afwijken van het
kalenderjaar, en in dat geval valt het aanslagjaar samen met het jaar waarin het
boekjaar afsluit.
In dit aanslagjaar wordt de soep gekookt: de fiscus weet dat er belastbare
handelingen zijn gesteld en wil deze nu in kaart brengen. Dat doet hij in eerste
instantie via de aangifte. Dit is de eerste stap in de procedure. De
belastingplichtige dient zelf spontaan zijn gegevens aan te geven.
Controle, aanslag en inkohiering
De fiscale controle volgt al dan niet na de aangifte. Niet elke aangifte wordt
gecontroleerd; dit gebeurt eerder steekproefsgewijs of op basis van datamining.
Complexere fiscale profielen lopen een hoger risico op controle.
Vervolgens stelt de fiscus een aanslag vast. Dit is de berekening van het
verschuldigde belastingbedrag, op basis van de gegevens in de aangifte en
eventuele bijkomende vaststellingen. Hierbij wordt ook een kohier opgemaakt:
een authentieke akte waarin de verschuldigde belasting wordt opgenomen. Dit
noemt men de inkohiering. Omdat het een authentieke akte betreft, heeft deze
het karakter van een uitvoerbare titel: de fiscus kan zonder tussenkomst van een
rechter overgaan tot gedwongen invordering, bijvoorbeeld via een deurwaarder
die beslag legt.
Wanneer de fiscus aanwijzingen heeft van fraude met bedrieglijk opzet of met het
oogmerk om te schaden, kunnen er administratieve sancties volgen tot zelfs 200%
belastingverhoging. In ernstige gevallen kan er ook een strafklacht wegens fiscale
fraude volgen, eventueel met vervolging door het parket.
Bezwaar, ontheffing en fiscale bemiddeling
Na de vestiging van de aanslag heeft de belastingplichtige, binnen bepaalde
termijnen, het recht om bezwaar in te dienen. Dit is een essentieel onderdeel van
het rechtsstaatbeginsel en het recht op een eerlijk proces. Men moet zijn
betwisting eerst aan de administratie zelf voorleggen, op straffe van
onontvankelijkheid bij latere gerechtelijke procedures. Parallel kan men ook
vragen om ambtshalve ontheffing of gebruik maken van fiscale bemiddeling.
Beslissing door de Adviseur-Generaal en gerechtelijke fase
2
, Als het bezwaar wordt verworpen of onbeantwoord blijft, kan de
belastingplichtige zijn zaak voorleggen aan de rechter. In fiscale zaken betreft dit
doorgaans een gespecialiseerde fiscale kamer binnen de rechtbank van eerste
aanleg. De belastingplichtige moet hierbij toegang hebben tot een onafhankelijke
en onpartijdige rechter, conform het recht op een eerlijk proces en effectieve
rechtsbescherming.
Invordering en bijzondere bevoegdheden van de fiscus
Indien de belastingplichtige uiteindelijk toch belastingen verschuldigd is en deze
niet betaalt, komt men in de fase van de invordering terecht. De fiscus beschikt
over verregaande prerogatieven die andere schuldeisers niet hebben. Denk
bijvoorbeeld aan het instellen van bewarend of uitvoerend beslag zonder
voorafgaande rechterlijke tussenkomst. Deze bevoegdheden worden wel begrensd
door fundamentele rechten, maar geven de fiscus in de praktijk een krachtige
positie.
Parallel: de strafrechtelijke procedure
Parallel aan de administratieve en civiele fiscale procedure kan er bij ernstige
fraude ook een strafrechtelijk traject worden opgestart. Dit is voorgesteld in de
paarse blokjes op de slide. In uitzonderlijke gevallen komt het tot een
correctionele veroordeling. Vaak gaat fiscale fraude gepaard met misdrijven zoals
witwassen, waarbij het fiscaal niet aangegeven vermogen wordt gebruikt of
verborgen. Door de witwascomponent kan de fiscale fraude in de praktijk
moeilijker verjaren, zeker wanneer er vermogensvoordelen worden
geherinvesteerd of verhuld. Dit is ook relevant in het kader van vroegere fiscale
regularisaties, hoewel deze sinds 2023 zijn afgeschaft.
2
