SAMENVATTING PSYCHOLOGIE DE ESSENTIE
Hoofdstuk 1 Geest, gedrag en psychologische wetenschap
1.1 Wat is psychologie en wat is het niet?
- Psychologie betekent studie van de geest (oud Grieks). De Grieken geloofden dat de geest op
zichzelf en apart van het fysieke lichaam bestond. Tegenwoordig wordt het eerder omschreven als
de wetenschap van gedrag en geestelijke processen. Het houdt zich dus bezig met interne
geestelijke processen die we indirect waarnemen (denken, voelen), maar ook externe,
waarneembare gedragingen (praten, lopen).
- Er zijn drie soorten psychologen: experimenteel psycholoog, ook wel onderzoekpsycholoog
genoemd; docent psycholoog; en toegepast psycholoog. De laatste en grootste groep probeert de
problemen van mensen op te lossen door middel van trainingen of behandelingen. Voorbeelden zijn
sportpsychologie, forensische psychologie, omgevingspsychologie en gerontopsychologie (ouderen).
- Psychiatrie is een medisch specialisme waarbij gefocust wordt op de handeling van mensen met
ernstiger psychische stoornissen vanuit een medische invalshoek, met behulp van geneesmiddelen.
Psychiaters mogen medicijnen voorschrijven, waar psychologen dat niet mogen.
- Pseudopsychologie zijn de niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke
waarheden worden gepresenteerd, zoals waarzeggerij, horoscopen en astrologie.
- Het boek is gefocust op kritisch denken. Hiervoor zijn zes vaardigheden.
1. Wat is de bron? Is er feitelijke kennis aanwezig en heeft de bron iets belangrijks te winnen bij de
bewering.
2. Is de bewering redelijk of extreem? Is het bijvoorbeeld in strijd met al bestaande kennis.
3. Wat is het bewijsmateriaal? Er wordt ook wel gebruik gemaakt van anekdotisch bewijsmateriaal,
maar dit zijn vaak maar een paar mensen hun ervaringen.
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias? Omstandigheden waarbij een grote kans op bias
bestaat. Bij emotionele bias zijn mensen bang. Bij confirmation bias is het de menselijke neiging om
ons gebeurtenissen te herinneren die onze aannamen bevestigen en tegenstrijdige bewijzen
negeren/vergeten.
5. Worden veel voorkomende denkfouten vermeden? Denkfouten zoals gezond verstand of
correlatie-causaliteit-denkfout. Hierbij nemen we aan dat als twee dingen tegelijkertijd voorkomen,
het een het ander moet veroorzaken.
6. Zijn er voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
1.2 Wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de psychologie?
- Deze zes perspectieven helpen om een holistisch beeld van menselijk gedrag te ontwikkelen.
Holisme is de visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen.
1 Scheiding van lichaam en geest en het modern biologische perspectief
- De 17de eeuwse Franse filosoof Descartes stelde het radicale idee voor: scheiding tussen de
spirituele geest en het fysieke lichaam. Descartes zijn perspectief zorgt nu voor het moderne
biologische perspectief, waarbij onze persoonlijkheid, voorkeuren, gedragspatronen voortkomen uit
onze lichamelijke eigenschappen.
- Biologische psychologie heeft zich ontwikkeld in twee richtingen: de neurowetenschap en de
evolutionaire psychologie. Neurowetenschap is het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de
hersenen gedachten, gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen
creëren. Volgens het evolutionaire perspectief is onze genetische opmaak gevormd door de
omstandigheden waarin onze genetische ouders duizenden jaren geleden verkeerden. Onderdeel
hiervan is de natuurlijke selectie: tijdens dit proces evolueerden de lichamelijke kenmerken van een
, soort in de richting van de kenmerken die de best aangepaste organismen een voordeel gaven in de
strijd om het bestaan.
2 Het begin van de wetenschappelijke psychologie en het moderne cognitieve perspectief
- Het idee is afkomstig uit de scheikunde waarbij patronen werden ontdekt en in een periodiek
systeem werden geplaatst. De eerste psycholoog Wilhelm Wundt dacht dat dit ook mogelijk was om
de menselijke geest op dezelfde manier te simplificeren. Wundt deed onder andere onderzoek naar
de sensorische en emotionele reacties op verschillende prikkels. De techniek wordt ook introspectie
genoemd: de beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen.
- Wundt wordt als vader van het structuralisme beschouwd: de historische stroming binnen de
psychologie die de basisstructuren van de geest en gedachten trachtte te ontrafelen. Structuralisten
zochten de ‘elementen’ van bewuste ervaring. Gestaltpsychologie concentreerde zich op het geheel
van onze bewustzijns ervaringen (het geheel) als meer dan de som van de delen. Het functionalisme
(James) vond dat de psychologie zich meer moest focussen op de functie van het bewustzijn en niet
alleen op de structuur ervan. Functionalisme is de eerste toegepaste psychologie.
- De ontwikkeling in de computer zorgde voor een duw in de richting van een nieuwe synthese: de
moderne cognitieve psychologie. Hierbij wordt de nadruk gelegd op cognitie: geestelijke activiteiten
zoals waarnemingen, interpretaties, verwachtingen, overtuigingen en herinneringen. Vanuit hier zijn
iemands gedachten en handelingen het resultaat van het unieke cognitieve patroon van
waarnemingen en interpretaties van ervaringen.
3 Het behavioristisch perspectief: nadruk op waarneembaar gedrag
- Behaviorisme (Watson) is een historische school die ernaar streefde om van de psychologie een
objectieve wetenschap te maken die zich alleen met waarneembare gebeurtenissen zou moeten
bezighouden: stimuli vanuit de omgeving en de reacties van het organisme daarop. Het is de
wetenschap van gedrag en van de meetbare omstandigheden in de omgeving die dit gedrag
beïnvloeden. Het behavioristisch perspectief vroeg vooral aandacht voor de manier waarop ons
handelen wordt gevormd door de consequenties ervan (Skinner).
4 De perspectieven vanuit de gehele persoon: psychodynamisch, humanistisch, en karaktertrekken
en temperament
- Psychodynamisch zijn ideeën van Freud die ontstonden uit het idee dat de geest (psyche) - vooral
de onbewuste geest - een reservoir van energie (dynamica) voor de persoonlijkheid is. Volgens de
psychodynamische psychologie is deze energie datgene wat ons motiveert.
- Het systeem van Freud wordt psychoanalyse genoemd. Hierbij wordt de nadruk gelegd op de
analyse van dromen, versprekingen en op een techniek die vrije associatie wordt genoemd, om
aanwijzingen te verkrijgen voor de onbewuste conflicten en verlangens waarvan wordt gedacht dat
ze door het bewustzijn worden gecensureerd. Freud was met zijn psychoanalyse geïnteresseerd in
een globaal inzicht in de persoonlijkheid. Daarnaast zijn er nog twee perspectieven vanuit de gehele
persoon. De humanistische psychologie legt de nadruk op de positieve kant van onze natuur: onze
mogelijkheden, groei en potentie. Zij ontwierpen een model die mensen ziet als organismen met
vrije wil en op basis van die vrije wil kunnen ze keuzes maken en zo hun leven beïnvloeden. De
psychologie van karaktertrekken en temperament is een stroming die het idee heeft dat verschillen
tussen mensen ontstaan uit verschillen in stabiele kenmerken en neigingen, die karaktertrekken en
temperamenten worden genoemd. Het gaat hier om karaktertrekken zoals introvert en extravert,
maar ook gevoelens als angst en comfort.
5 Het ontwikkelingsperspectief: veranderingen die ontstaan door nature en nurture
- Ontwikkelingsperspectief is psychologische verandering het gevolg van een interactie tussen
erfelijke eigenschappen en de invloed van onze omgeving. De nature (erfelijkheid) en nurture
Hoofdstuk 1 Geest, gedrag en psychologische wetenschap
1.1 Wat is psychologie en wat is het niet?
- Psychologie betekent studie van de geest (oud Grieks). De Grieken geloofden dat de geest op
zichzelf en apart van het fysieke lichaam bestond. Tegenwoordig wordt het eerder omschreven als
de wetenschap van gedrag en geestelijke processen. Het houdt zich dus bezig met interne
geestelijke processen die we indirect waarnemen (denken, voelen), maar ook externe,
waarneembare gedragingen (praten, lopen).
- Er zijn drie soorten psychologen: experimenteel psycholoog, ook wel onderzoekpsycholoog
genoemd; docent psycholoog; en toegepast psycholoog. De laatste en grootste groep probeert de
problemen van mensen op te lossen door middel van trainingen of behandelingen. Voorbeelden zijn
sportpsychologie, forensische psychologie, omgevingspsychologie en gerontopsychologie (ouderen).
- Psychiatrie is een medisch specialisme waarbij gefocust wordt op de handeling van mensen met
ernstiger psychische stoornissen vanuit een medische invalshoek, met behulp van geneesmiddelen.
Psychiaters mogen medicijnen voorschrijven, waar psychologen dat niet mogen.
- Pseudopsychologie zijn de niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke
waarheden worden gepresenteerd, zoals waarzeggerij, horoscopen en astrologie.
- Het boek is gefocust op kritisch denken. Hiervoor zijn zes vaardigheden.
1. Wat is de bron? Is er feitelijke kennis aanwezig en heeft de bron iets belangrijks te winnen bij de
bewering.
2. Is de bewering redelijk of extreem? Is het bijvoorbeeld in strijd met al bestaande kennis.
3. Wat is het bewijsmateriaal? Er wordt ook wel gebruik gemaakt van anekdotisch bewijsmateriaal,
maar dit zijn vaak maar een paar mensen hun ervaringen.
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias? Omstandigheden waarbij een grote kans op bias
bestaat. Bij emotionele bias zijn mensen bang. Bij confirmation bias is het de menselijke neiging om
ons gebeurtenissen te herinneren die onze aannamen bevestigen en tegenstrijdige bewijzen
negeren/vergeten.
5. Worden veel voorkomende denkfouten vermeden? Denkfouten zoals gezond verstand of
correlatie-causaliteit-denkfout. Hierbij nemen we aan dat als twee dingen tegelijkertijd voorkomen,
het een het ander moet veroorzaken.
6. Zijn er voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
1.2 Wat zijn de zes belangrijkste perspectieven van de psychologie?
- Deze zes perspectieven helpen om een holistisch beeld van menselijk gedrag te ontwikkelen.
Holisme is de visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de som der delen.
1 Scheiding van lichaam en geest en het modern biologische perspectief
- De 17de eeuwse Franse filosoof Descartes stelde het radicale idee voor: scheiding tussen de
spirituele geest en het fysieke lichaam. Descartes zijn perspectief zorgt nu voor het moderne
biologische perspectief, waarbij onze persoonlijkheid, voorkeuren, gedragspatronen voortkomen uit
onze lichamelijke eigenschappen.
- Biologische psychologie heeft zich ontwikkeld in twee richtingen: de neurowetenschap en de
evolutionaire psychologie. Neurowetenschap is het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de
hersenen gedachten, gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen
creëren. Volgens het evolutionaire perspectief is onze genetische opmaak gevormd door de
omstandigheden waarin onze genetische ouders duizenden jaren geleden verkeerden. Onderdeel
hiervan is de natuurlijke selectie: tijdens dit proces evolueerden de lichamelijke kenmerken van een
, soort in de richting van de kenmerken die de best aangepaste organismen een voordeel gaven in de
strijd om het bestaan.
2 Het begin van de wetenschappelijke psychologie en het moderne cognitieve perspectief
- Het idee is afkomstig uit de scheikunde waarbij patronen werden ontdekt en in een periodiek
systeem werden geplaatst. De eerste psycholoog Wilhelm Wundt dacht dat dit ook mogelijk was om
de menselijke geest op dezelfde manier te simplificeren. Wundt deed onder andere onderzoek naar
de sensorische en emotionele reacties op verschillende prikkels. De techniek wordt ook introspectie
genoemd: de beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen.
- Wundt wordt als vader van het structuralisme beschouwd: de historische stroming binnen de
psychologie die de basisstructuren van de geest en gedachten trachtte te ontrafelen. Structuralisten
zochten de ‘elementen’ van bewuste ervaring. Gestaltpsychologie concentreerde zich op het geheel
van onze bewustzijns ervaringen (het geheel) als meer dan de som van de delen. Het functionalisme
(James) vond dat de psychologie zich meer moest focussen op de functie van het bewustzijn en niet
alleen op de structuur ervan. Functionalisme is de eerste toegepaste psychologie.
- De ontwikkeling in de computer zorgde voor een duw in de richting van een nieuwe synthese: de
moderne cognitieve psychologie. Hierbij wordt de nadruk gelegd op cognitie: geestelijke activiteiten
zoals waarnemingen, interpretaties, verwachtingen, overtuigingen en herinneringen. Vanuit hier zijn
iemands gedachten en handelingen het resultaat van het unieke cognitieve patroon van
waarnemingen en interpretaties van ervaringen.
3 Het behavioristisch perspectief: nadruk op waarneembaar gedrag
- Behaviorisme (Watson) is een historische school die ernaar streefde om van de psychologie een
objectieve wetenschap te maken die zich alleen met waarneembare gebeurtenissen zou moeten
bezighouden: stimuli vanuit de omgeving en de reacties van het organisme daarop. Het is de
wetenschap van gedrag en van de meetbare omstandigheden in de omgeving die dit gedrag
beïnvloeden. Het behavioristisch perspectief vroeg vooral aandacht voor de manier waarop ons
handelen wordt gevormd door de consequenties ervan (Skinner).
4 De perspectieven vanuit de gehele persoon: psychodynamisch, humanistisch, en karaktertrekken
en temperament
- Psychodynamisch zijn ideeën van Freud die ontstonden uit het idee dat de geest (psyche) - vooral
de onbewuste geest - een reservoir van energie (dynamica) voor de persoonlijkheid is. Volgens de
psychodynamische psychologie is deze energie datgene wat ons motiveert.
- Het systeem van Freud wordt psychoanalyse genoemd. Hierbij wordt de nadruk gelegd op de
analyse van dromen, versprekingen en op een techniek die vrije associatie wordt genoemd, om
aanwijzingen te verkrijgen voor de onbewuste conflicten en verlangens waarvan wordt gedacht dat
ze door het bewustzijn worden gecensureerd. Freud was met zijn psychoanalyse geïnteresseerd in
een globaal inzicht in de persoonlijkheid. Daarnaast zijn er nog twee perspectieven vanuit de gehele
persoon. De humanistische psychologie legt de nadruk op de positieve kant van onze natuur: onze
mogelijkheden, groei en potentie. Zij ontwierpen een model die mensen ziet als organismen met
vrije wil en op basis van die vrije wil kunnen ze keuzes maken en zo hun leven beïnvloeden. De
psychologie van karaktertrekken en temperament is een stroming die het idee heeft dat verschillen
tussen mensen ontstaan uit verschillen in stabiele kenmerken en neigingen, die karaktertrekken en
temperamenten worden genoemd. Het gaat hier om karaktertrekken zoals introvert en extravert,
maar ook gevoelens als angst en comfort.
5 Het ontwikkelingsperspectief: veranderingen die ontstaan door nature en nurture
- Ontwikkelingsperspectief is psychologische verandering het gevolg van een interactie tussen
erfelijke eigenschappen en de invloed van onze omgeving. De nature (erfelijkheid) en nurture
