Samenvatting erfelijkheid natuurwetenschappen/ biologie

‭NATUURWETENSCHAPPEN‬
‭Erfelijkheid‬




e‭ rfelijkheid‬‭=‬‭het‬‭verschijnsel‬‭dat‬‭ouders‬‭en‬‭hun‬‭nakomelingen‬‭gelijke‬‭kenmerken‬‭bezitten‬‭als‬
‭het‬‭proces‬‭waardoor‬‭deze‬‭kenmerken‬‭van‬‭de‬‭ene‬‭naar‬‭de‬‭volgende‬‭generatie‬‭worden‬
‭overgedragen‬
⇒
‭ ‬‭wetenschap‬‭die‬‭deze‬‭bestudeerd:‬‭erfelijkheidsleer‬‭of‬‭genetica‬

A‭ lgemene‬‭begrippen‬
‭gen‬‭=‬‭een‬‭stukje‬‭van‬‭het‬‭DNA‬‭dat‬‭de‬‭code‬‭bevat‬‭voor‬‭de‬‭productie‬‭van‬‭een‬‭bepaald‬‭eiwit‬
‭-‬ ‭bepalen‬‭onze‬‭eigenschappen‬‭(bv.‬‭oog-‬‭en‬‭haarkleur,‬‭neusvorm,‬‭wimperlengte,...)‬

h‭ omologe‬‭chromosomen‬‭=‬‭als‬‭men‬‭de‬‭chromosomen‬‭rangschikt‬‭naar‬‭lengte‬‭en‬‭vorm‬‭blijkt‬‭dat‬
‭er‬‭telkens‬‭2‬‭aan‬‭2‬‭aan‬‭elkaar‬‭gelijk‬‭zijn‬
‭-‬ ‭mens:‬‭23‬‭paar‬‭homologe‬‭chromosomen‬
‭-‬ ‭46‬‭‬‭𝑐ℎ𝑟𝑜𝑚𝑜𝑠𝑜𝑚𝑒𝑛‬
‭2‭‬‬‭𝑜𝑢𝑑𝑒𝑟‬ ‭=‬‭23‬‭chromosomen‬‭van‬‭elke‬‭ouder‬
‭-‬ ‭chromosomen‬‭van‬‭homoloog‬‭paar‬‭bevatten‬‭info.‬‭over‬‭dezelfde‬
‭erfelijke‬‭eigenschappen‬

g‭ eslachtschromosomen‬‭=‬‭van‬‭de‬‭23‬‭paar‬‭chromosomen‬‭bij‬‭de‬‭mens‬‭is‬‭er‬‭één‬
‭paar,‬‭want‬‭die‬‭bepaald‬‭het‬‭geslacht‬
‭-‬ ‭Bij‬‭de‬‭man‬‭bestaat‬‭dit‬‭uit‬‭een‬‭lang‬‭en‬‭een‬‭kort‬‭chromosoom‬‭(‭X‬ Y‬‭).‬
‭-‬ ‭De‬‭vrouw‬‭heeft‬‭twee‬‭X-chromosomen‬‭(‭X‬ X‬‭)‬

‭karyogram‬‭=‬‭de‬‭foto‬‭van‬‭geordende‬‭chromosomen‬
‭-‬ ‭Men‬‭kan‬‭de‬‭chromosomen‬‭uit‬‭een‬‭delende‬‭cel‬‭vrijmaken,‬‭inkleuren‬
‭en‬‭onder‬‭een‬‭lichtmicroscoop‬‭fotograferen.‬
‭-‬ ‭Daarna‬‭worden‬‭de‬‭chromosomen‬‭uitgeknipt‬‭en‬‭volgens‬‭bepaalde‬
‭regels‬‭geordend.‬


‭genlocus‬‭=‬‭gen‬‭locatie‬‭op‬‭een‬‭chromosoom‬

a‭ llelen‬‭=‬‭bepaalde‬‭“varianten”‬‭van‬‭genen,‬‭die‬‭op‬‭dezelfde‬
‭locus‬‭van‬‭homologe‬‭chromosomen‬‭voorkomen.‬

, ‭soorten‬‭zygoot:‬
‭●‬ ‭homozygoot‬
‭○‬ ‭een‬‭allelenpaar‬‭bestaat‬‭uit‬‭twee‬‭identieke‬‭allelen‬
‭●‬ ‭heterozygoot‬
‭○‬ ‭de‬‭allelen‬‭van‬‭het‬‭allelenpaar‬‭zijn‬‭daarentegen‬‭verschillend‬‭van‬‭elkaar‬


E‭ en‬‭allel‬‭=‬‭een‬‭variant‬‭van‬‭een‬‭gen‬
⇒
‭ ‬‭In‬‭dit‬‭voorbeeld‬‭bepaalt‬‭het‬‭allel‬‭A‬‭bruine‬‭ogen‬‭en‬‭het‬‭allel‬‭a‬‭blauwe‬‭ogen.‬

‭●‬ H‭ omozygoot‬‭:‬‭Een‬‭persoon‬‭met‬‭twee‬‭dezelfde‬‭allelen,‬‭bijvoorbeeld‬‭AA‬‭(twee‬‭keer‬‭het‬
‭allel‬‭voor‬‭bruine‬‭ogen)‬‭of‬‭aa‬‭(twee‬‭keer‬‭het‬‭allel‬‭voor‬‭blauwe‬‭ogen).‬
‭●‬ ‭Heterozygoot‬‭:‬‭Een‬‭persoon‬‭met‬‭twee‬‭verschillende‬‭allelen,‬‭bijvoorbeeld‬‭A‬‭a‬‭(één‬‭allel‬
‭voor‬‭bruine‬‭ogen‬‭en‬‭één‬‭voor‬‭blauwe‬‭ogen).‬

‭DOMINANTE‬‭VS‬‭RECESSIEF‬‭ALLEL:‬
‭●‬ ‭Dominant‬‭allel‬‭:‬‭Het‬‭allel‬‭dat‬‭tot‬‭uiting‬‭komt‬‭in‬‭een‬‭heterozygoot‬‭individu.‬
‭○‬ ‭In‬‭dit‬‭geval‬‭is‬‭A‬‭dominant,‬‭dus‬‭een‬‭persoon‬‭met‬‭A‬‭a‬‭heeft‬‭bruine‬‭ogen‬
‭○‬ ‭notatie;‬‭altijd‬‭hoofdletter‬
‭●‬ ‭Recessief‬‭allel‬‭:‬‭Het‬‭allel‬‭dat‬‭alleen‬‭tot‬‭uiting‬‭komt‬‭als‬‭iemand‬‭homozygoot‬‭is‬‭voor‬‭dat‬
‭allel‬‭(‭a‬ a‬‭)‬
‭○‬ ‭In‬‭dit‬‭geval‬‭moeten‬‭beide‬‭allelen‬‭a‬‭zijn‬‭om‬‭blauwe‬‭ogen‬‭te‬‭krijgen‬
‭○‬ ‭notatie;‬‭altijd‬‭kleine‬‭letter‬


‭notatie‬‭oefening:‬
‭-‬ ‭AA‬‭=‬‭bruine‬‭ogen‬‭(‭h‬ omozygoot‬‭dominant‬‭)‬
‭-‬ ‭Aa‬‭=‬‭bruine‬‭ogen‬‭(‬‭heterozygoot,‬‭A‬‭domineert‬‭over‬‭a‬‭)‬
‭-‬ ‭aa‬‭=‬‭blauwe‬‭ogen‬‭(‬‭homozygoot‬‭recessief‬‭)‬

‭GENOTYPE‬‭VS‬‭FENOTYPE:‬
‭●‬ ‭Genotype:‬‭Wordt‬‭bepaald‬‭door‬‭de‬‭chromosomen‬‭die‬‭op‬‭genen‬‭van‬‭een‬‭organisme‬
‭liggen‬
‭●‬ ‭Fenotype:‬‭Uiterlijke‬‭verschijningsvorm‬‭(bv.‬‭bruine‬‭ogen)‬


D‭ e‬‭wetten‬‭van‬‭Mendel‬
‭Wie‬‭is‬‭Mendel?‬‭=‬‭grondlegger‬‭van‬‭erfelijkheidsleer‬
‭proef:‬‭erwtenplanten‬
‭●‬ ‭kruisingen‬‭met‬‭erwtenplanten‬‭met‬‭duidelijk‬‭waarneembare‬‭erfelijke‬‭kenmerken‬
‭●‬ ‭altijd‬‭gestart‬‭met‬‭raszuivere‬‭ouderplanten‬‭die‬‭in‬‭aantal‬‭generaties‬‭hetzelfde‬
‭fenotype‬‭voor‬‭een‬ ‭kenmerk‬‭vertonen‬‭als‬‭ze‬‭werden‬‭gekruist‬
‭●‬ ‭om‬‭kruisingen‬‭tussen‬‭twee‬‭erwtenrassen‬‭mogelijk‬‭te‬‭maken‬‭⇒‬‭zelfbestuiving‬
‭voorkomen‬