Hoofdstuk 19 : Op zoek naar genetische determinanten van
regelovertredend gedrag (biosociale criminologie)
1. Inleidende bedenkingen bij de hedendaagse biosociale criminologie
❖ 20e eeuw → = eeuw van de sociologische dominantie
o Ontwikkeling van Standard Social Science Model (NURTURE)
o De affaire Wouter Buikhuisen1
❖ Aandacht voor biologie wil niet zeggen dat we geen sociologische theorieën meer nodig
hebben !
o ‘It’s all about interaction’
o Individuen verschillen in genetische kwetsbaarheden, persoonlijkheidskenmerken,
houdingen, normen en omgevingscontexten
❖ Biologische invloeden (genetisch, hormonen, hersenbeschadigingen, neurotransmitters …)
o Vanwaar de aandacht voor neurologische en genetische factoren?
▪ Concentraties van veroordelingen in families (pedigree-studies)
▪ Agressie heeft een grote intergenerationele component
▪ Familiale voorgeschiedenis van criminaliteit in sommige families is vooral onder de
aandacht gekomen via cohorte-onderzoek
❖ Véél hardnekkige misverstanden over genetica en regelovertreding !!!
2. Foutieve veronderstellingen over een biosociale wetenschap
❖ (1) Biosociale theorieën zijn deterministisch en sociaal gevaarlijk
❖ (2) Aangezien misdaad sociaal geconstrueerd wordt, kunnen er geen genen zijn die
criminaliteit veroorzaken
❖ (3) Als wordt aangenomen dat een probleem biologisch is, leidt dat tot therapeutisch
nihilisme
❖ (4) Regelovertreding kan geen biologische oorzaken hebben omdat criminaliteitsniveau snel
fluctueren terwijl een genetische verandering vele generaties duurt
❖ (5) Biologische theorieën houden meestal geen rekening met de gevoelens van mensen
❖ → Foutieve veronderstellingen = voer voor discussie
3. Genetica → het mechanisme achter de evolutie
❖ Charles Darwin
o Natuurlijke selectie = ‘descent with modification’
▪ Natuurlijke selectie op basis van selectiedruk id omgeving
▪ Individuen met voordelige kenmerken (voor bepaalde omgeving) hebben betere
overlevings- en reproductiekansen
1
Buikhuisen is een Nederlands criminoloog die doceerde aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Hij deed
onderzoek naar de oorzaken van criminaliteit. Anders dan in die tijd gebruikelijk was, richtte Buikhuisen zich
niet op omgevingsfactoren (nurture), maar op biologische factoren (nature). Buikhuisen stelde dat mensen een
criminele aanleg kunnen hebben. Deze stelling viel niet in goede aarde bij zijn mede-wetenschappers. De
kritiek werd te hevig en Buikhuisen moest opstappen als wetenschapper.
1
Etiologische Criminologie
, ▪ Kenmerken die reproductief voordeel hebben, worden geselecteerd → = cumulatief
proces
▪ Ook aandacht voor seksuele selectie
o Darwin kende het mechanisme van overerving niet
→ De werking van genen was nog niet ontdekt
❖ Francis Galton
o Neef van Darwin
o Aandacht voor erfelijke verschillen
▪ Cognitieve kenmerken
▪ Karaktertrekken
o Belang van tweelingenstudies
▪ Erfelijkheid versus selectiedruk van de omgeving
❖ Gregor Mendel : eerste inzichten in genetica (experimenten met doperwten)
o Overdracht kenmerken over generaties
o Sommige kenmerken komen generaties later terug
o Dominante kenmerken VERSUS niet-dominante kenmerken
o Dominante en recessieve factoren
o Nu aandacht voor polygenen en genetische polymorfismen
o Begrippen
▪ Allel : een van de varianten van een gen
▪ Homozygoot : drager van hetzelfde allel gerelateerd aan een kenmerk op de
homologe chromosoom
▪ Heterozygoot : drager van twee verschillende allelen m.b.t. één kenmerk
▪ Dominant , co-dominant
▪ Recessief
o 1e Mendel-wet : kruising van twee homozygoten (uniformiteitswet)
▪ Als je twee homozygoten met elkaar kruist, dan zijn de F1-nakomelingen onderling
identiek
▪ P : TT en tt → F1 : 100% Tt
o 2e Mendel-wet : kruising van twee heterozygoten (splitsingswet)
▪ Als je de F1-generatie onderling kruist, krijg je nakomelingen met verschillende
genotypen
▪ Daarbij komen de kenmerken in een vast getalverhouding tot uiting :
• Bij dominant-recessieve overerving → 3 : 1
• Bij partiële of co-dominantie → 1 : 2 : 1
o 3e Mendel-wet : onafhankelijkheidswet
▪ De verschillende kenmerken worden onafhankelijk van elkaar overgeërfd (indien ze
op verschillende chromosomen liggen)
2
Etiologische Criminologie
, 4. Genen coderen enkel voor eiwitten en NIET VOOR GEDRAG !!
❖ Gen → = DNA-segment dat de codering bevat voor de sequentie van aminozuren in een eiwit
o Bevat instructies voor het aanmaken van eiwitten (proteïnen)
o ‘Modulatoren’ voor differentiële ontvankelijkheid m.b.t. reactie op
omgevingsprikkels
o Exonen (codeert voor eiwitten) VERSUS intronen
❖ Er bestaat geen apart gen dat direct codeert voor (crimineel of agressief) gedrag !!
o → ER BESTAAN GEEN CRIMINEEL GEN
3
Etiologische Criminologie
regelovertredend gedrag (biosociale criminologie)
1. Inleidende bedenkingen bij de hedendaagse biosociale criminologie
❖ 20e eeuw → = eeuw van de sociologische dominantie
o Ontwikkeling van Standard Social Science Model (NURTURE)
o De affaire Wouter Buikhuisen1
❖ Aandacht voor biologie wil niet zeggen dat we geen sociologische theorieën meer nodig
hebben !
o ‘It’s all about interaction’
o Individuen verschillen in genetische kwetsbaarheden, persoonlijkheidskenmerken,
houdingen, normen en omgevingscontexten
❖ Biologische invloeden (genetisch, hormonen, hersenbeschadigingen, neurotransmitters …)
o Vanwaar de aandacht voor neurologische en genetische factoren?
▪ Concentraties van veroordelingen in families (pedigree-studies)
▪ Agressie heeft een grote intergenerationele component
▪ Familiale voorgeschiedenis van criminaliteit in sommige families is vooral onder de
aandacht gekomen via cohorte-onderzoek
❖ Véél hardnekkige misverstanden over genetica en regelovertreding !!!
2. Foutieve veronderstellingen over een biosociale wetenschap
❖ (1) Biosociale theorieën zijn deterministisch en sociaal gevaarlijk
❖ (2) Aangezien misdaad sociaal geconstrueerd wordt, kunnen er geen genen zijn die
criminaliteit veroorzaken
❖ (3) Als wordt aangenomen dat een probleem biologisch is, leidt dat tot therapeutisch
nihilisme
❖ (4) Regelovertreding kan geen biologische oorzaken hebben omdat criminaliteitsniveau snel
fluctueren terwijl een genetische verandering vele generaties duurt
❖ (5) Biologische theorieën houden meestal geen rekening met de gevoelens van mensen
❖ → Foutieve veronderstellingen = voer voor discussie
3. Genetica → het mechanisme achter de evolutie
❖ Charles Darwin
o Natuurlijke selectie = ‘descent with modification’
▪ Natuurlijke selectie op basis van selectiedruk id omgeving
▪ Individuen met voordelige kenmerken (voor bepaalde omgeving) hebben betere
overlevings- en reproductiekansen
1
Buikhuisen is een Nederlands criminoloog die doceerde aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Hij deed
onderzoek naar de oorzaken van criminaliteit. Anders dan in die tijd gebruikelijk was, richtte Buikhuisen zich
niet op omgevingsfactoren (nurture), maar op biologische factoren (nature). Buikhuisen stelde dat mensen een
criminele aanleg kunnen hebben. Deze stelling viel niet in goede aarde bij zijn mede-wetenschappers. De
kritiek werd te hevig en Buikhuisen moest opstappen als wetenschapper.
1
Etiologische Criminologie
, ▪ Kenmerken die reproductief voordeel hebben, worden geselecteerd → = cumulatief
proces
▪ Ook aandacht voor seksuele selectie
o Darwin kende het mechanisme van overerving niet
→ De werking van genen was nog niet ontdekt
❖ Francis Galton
o Neef van Darwin
o Aandacht voor erfelijke verschillen
▪ Cognitieve kenmerken
▪ Karaktertrekken
o Belang van tweelingenstudies
▪ Erfelijkheid versus selectiedruk van de omgeving
❖ Gregor Mendel : eerste inzichten in genetica (experimenten met doperwten)
o Overdracht kenmerken over generaties
o Sommige kenmerken komen generaties later terug
o Dominante kenmerken VERSUS niet-dominante kenmerken
o Dominante en recessieve factoren
o Nu aandacht voor polygenen en genetische polymorfismen
o Begrippen
▪ Allel : een van de varianten van een gen
▪ Homozygoot : drager van hetzelfde allel gerelateerd aan een kenmerk op de
homologe chromosoom
▪ Heterozygoot : drager van twee verschillende allelen m.b.t. één kenmerk
▪ Dominant , co-dominant
▪ Recessief
o 1e Mendel-wet : kruising van twee homozygoten (uniformiteitswet)
▪ Als je twee homozygoten met elkaar kruist, dan zijn de F1-nakomelingen onderling
identiek
▪ P : TT en tt → F1 : 100% Tt
o 2e Mendel-wet : kruising van twee heterozygoten (splitsingswet)
▪ Als je de F1-generatie onderling kruist, krijg je nakomelingen met verschillende
genotypen
▪ Daarbij komen de kenmerken in een vast getalverhouding tot uiting :
• Bij dominant-recessieve overerving → 3 : 1
• Bij partiële of co-dominantie → 1 : 2 : 1
o 3e Mendel-wet : onafhankelijkheidswet
▪ De verschillende kenmerken worden onafhankelijk van elkaar overgeërfd (indien ze
op verschillende chromosomen liggen)
2
Etiologische Criminologie
, 4. Genen coderen enkel voor eiwitten en NIET VOOR GEDRAG !!
❖ Gen → = DNA-segment dat de codering bevat voor de sequentie van aminozuren in een eiwit
o Bevat instructies voor het aanmaken van eiwitten (proteïnen)
o ‘Modulatoren’ voor differentiële ontvankelijkheid m.b.t. reactie op
omgevingsprikkels
o Exonen (codeert voor eiwitten) VERSUS intronen
❖ Er bestaat geen apart gen dat direct codeert voor (crimineel of agressief) gedrag !!
o → ER BESTAAN GEEN CRIMINEEL GEN
3
Etiologische Criminologie
