HOOFDSTUK 3: Monotheïsme en
kritiek
Ons derde hoofdstuk gaat over monotheïsme en kritiek. Uit hoofdstuk 1 weten we
al dat monotheïsme een geloofskritiek is. We gaan dit nu helemaal uitleggen. De
vraag is natuurlijk waarom we dit allemaal moeten zien. Heel veel van die
concepten, heel veel van die verhalen en geschiedenis die we nu moeten zien
komen op vandaag af en toe terug naar boven. Als het gaat over religie, als het
gaat over geweld, dan moet je inzicht hebben in die geschiedenis.
3.1 Herkomst van het Monotheïsme
We gaan veel tijd besteden aan de herkomst van het monotheïsme. Het
monotheïsme zal geen religie zijn dat zomaar plots ontstaan. Het heeft een hele
lange geschiedenis en die geschiedenis zelf maakt deel uit van de inhoud van het
monotheïsme. Wanneer dat monotheïsme uiteindelijk ontstaat in de 6de eeuw
voor christus dan ligt daar een bepaald fantasma (structuur) aan de grondslag.
De structuur van dat fantasma zal wijzigen doorheen de geschiedenis en dan
krijgen we een nieuw fantasma. Dit nieuw fantasma zullen we nodig hebben om
in het vierde hoofdstuk een analyse te maken van de 20ste en de 21ste eeuw. We
gaan dit fantasma gebruiken als een tool om een analyse te kweken over
stalinisme, nazisme, fundamentalisten … Daarom hebben we dat fantasma nodig.
3.1.1 God en de mens: een weerspannige relatie
3.1.1.1 God is storend
Het hoofdstuk begint opnieuw met nog eens te zeggen dat bij het ontstaan van
de joodse religie, het begin is van de secularisering van de mens uit de religie.
Als we willen begrijpen wat dat nu is met het monotheïsme, dan moeten we ons
concentreren op het typische soort godheid die dat monotheïsme heeft. Je hebt
er 1 ware god en alle andere zijn vals. Wat voor soort God is dat nu eigenlijk en
wat voor andere relatie krijg je dan van de mens ten aanzien van God in
vergelijking met alle andere culturen/religies. In de andere religies (natuurreligies
…) zagen we dat mensen geloof hadden in hun Goden. Ze hadden er een beeld
van, ze hebben er verhalen rond (mythologie rond de goden) en zij steunen op
een soort vertrouwen ten aanzien van die Godheid. Die Godheid heeft betekenis
gehad voor hen op de wereld en er is een soort vertrouwen in, een soort geloof.
Een basisvertrouwen dat de wereld is wat ze is omdat de Goden daarvoor zorgen
(niet scheppen). De wereld is wat ze is want de mens heeft er een zeker
vertrouwen in. Wat zegt het monotheïsme? Het is een geloofskritiek en die zegt
dat je kritisch moet zijn ten aanzien van het feit dat de mens graag gelooft in
iets. Alle andere religies is een afgodendienst. Het is een kritiek op alle andere
religies. In die zin zegt het monotheïsme dat alle andere religies niet te
vertrouwen zijn. Ze krijgen geen basisvertrouwen. De Godheid is niet te
vertrouwen want alles wat je gaat zeggen over die God zijn allemaal zaken dat in
de plaats komen van God en dus een afgod zijn. Je kan niet vertrouwen op de
monotheïstische godheid. De monotheïstische godheid is per definitie wantrouw.
Dat is het kritisch zijn ten aanzien van alles wat je zou zeggen over de Godheid
afbeelden. Je zit daar wel met een soort Godheid maar je weet niet wie hij is, wat
hij is, waar hij is. Je mag hem niet afbeelden en je mag er niets over zeggen. Wat
voor soort Godheid is hij dan? In die zin kun je zeggen dat de god waar je niet
1
,over kunt zeggen onvoorstelbaar is, radicaal anders is. Het behoort niet tot de
wereld, niet tot de mens. in die zin is de ervaring er van een Godheid die
weerbarstig is, die storend is want die godheid is de instabiliteit bij ons. In plaats
van zoals in de andere religies de goden stabiliteit geven aan de ervaring van de
mens in zijn wereld is de monotheïstische god wantrouw, hij is onstabiel, hij is
radicaal anders. De godheid is oncontroleerbaar, hij is niet te vatten.
3.1.1.2 Jacob en het gevecht met de engel
Dat betekend dus dat als de mens zich moet verhouden ten aanzien van die
onstabiele factor, dat dat niet gemakkelijk is, dat da lastig is. De monotheïstische
Godheid en de mens zorgt voor een weerbarstige relatie. Het verhaal dat hierbij
past is het verhaal van Jacob en het gevecht met de engel. Dat is het verhaal
dat we gaan geven om uit te leggen dat de verhouding tussen God en de mens,
dat dat een weerbarstig soort relatie is, het is moeizaam. Alleen God is god maar
hoe moet je je daar tegenover verhouden? We moeten weten wie Jacob is. Hij is
de derde aartsvader van het Hebreeuwse monotheïsme, dat later het Jodendom
zal worden. Hij is de zoon van Isaak en Isaak is de zoon van Abraham. Deze 3
personen zijn de basis van het Jodendom, Christendom en de Islam. (Dia 18) We
zitten in het boek Genesis (het eerste boek). We kennen al de verhalen van Adam
en Eva, Kain en Abel … De mensheid zet zich verder via Set. Noach kennen we
ook van de ark van Noach. We zitten al op 10 generaties van de eerste mens. Het
is een geslachtslijst in het oude testament. Uiteindelijk heb je Jozef die verkocht
wordt aan de Egyptenaren.
Jacob huwt Rebecca en zij kan geen kinderen krijgen. Wat doe je als je geen
kinderen kunt krijgen? Je aanroept God. Rebecca aanroept dus God via een gebed
en Jahweh aanhoort haar gebed en ze wordt zwanger. Ze is zwanger en wat blijkt
nu? Er zitten 2 kinderen in haar buik en die zijn voortdurend aan het vechten. Ze
vraagt aan Jahweh God wat er nu allemaal gebeurt. Jahweh zegt: in uw buik
zitten er 2 volkeren en die gaan uiteengaan voor je ze gebaard hebt. De oudste
zoon zal de jongste dienen zegt Jahweh. De hebreeuwen leven allemaal in
spanverband. Dat betekent ook dat je daar de cultuur hebt zoals het heel lang
overal geweest is, dat de oudste zoon het eerste geboorterecht heeft. Dat
betekent dat hij de leiding van de stam overneemt van zijn vader. Nu zegt Jahweh
dat het de oudste is die de jongste gaat dienen, de jongste zal blijkbaar de zaak
overnemen. Uiteindelijk brengt Rebecca de tweeling op de wereld. De oudste die
geboren wordt is helemaal rost en heeft overal haar op zijn lichaam. Aan zijn hiel
zien we het handje van de ander, we zien al dat de jongste de oudste vastheeft.
Ze noemden de oudste zoon Esau. De jongste zoon, Jacob, hield Esau bij de hiel
vast. Ze groeien op en we komen te weten dat Jacob het lievelingskind is van
Rebecca en Esau het lievelingskind van Isaak. Esau is een sterke man geworden
en hij werkt op het land. Jacob hangt het liefst thuis bij zijn moeder in de tenten
waar de vrouwen koken. Je krijgt een schets van de twee totaal verschillende
broers. Esau is altijd buiten, hij is altijd op jacht en hij komt ’s avonds thuis na
zware arbeid waardoor hij moe is. Hij ruikt een hele lekkere geur uit de tenten en
hij zegt dat hij verschrikkelijke honger heeft en dat ze hem een beetje van
datgene wat gekookt werd moesten brengen. Het is linzensoep en Jacob zegt dat
hij dit wil halen maar alleen op voorwaarde dat je mij het eerste geboorterecht
heeft. Esau heeft zodanige honger dat hij zegt dat het goed is. Jacob komt met
het bord linzensoep en Esau verkoopt zijn eerste geboorterecht voor een bord
linzensoep. Hij verkoopt iets belangrijks voor niets want linzen zijn niets waard.
2
,Ook zit er bedrog in want het is Jacob dat zijn broer bedriegt. Er gebeurt nog iets
want we moeten naar het gevecht van de engel. Op een bepaald moment wordt
Isaak ouder, hij ziet en hoort niet meer goed. Hij denkt dat hij gaat sterven en hij
vraagt aan Esau: kom bij mij en maak mij nog eens mijn lievelingsgerecht. We
zullen het samen eten en dan zal ik u de zegen geven dat jij het eerste
geboorterecht op u neemt. (dia 3) Rebecca heeft dat gehoord, ze luistert het af
en ze gaat naar Jacob. Ze zegt dat ze snel een lamsboutje gaan maken. Zo kon
Jacob de zegen krijgen in plaatst van Esau. Jacob gaat het doen en hij omwikkeld
zijn armen met een behaard boekenvel. Zo bedriegt Jacob voor de tweede keer
zijn broer Esau. Isaak krijgt zijn lievelingsgerecht, voelt aan de armen van Jacob
en geeft de zegen aan Jacob in plaats van Esau. Esau komt thuis en hij ziet het
bedrog. Hij is woedend en hij ziet het bedrog. Rebecca zegt dat hij moet vluchten
naar mijn oom Lawan, die in Mesopotamië woont. Jacob vlucht naar Lawan. Ze
bevinden zich in Kanaän, het beloofde land. Onderweg krijgt Jacob een droom.
Wat is die droom? Er komt een ladder uit de hemel en daar dalen allemaal
engelen naar beneden. Die komen vertellen aan Jacob dat er uit hem een groot
nageslacht zal komen. Hij stapt verder en hij komt bijna aan. Daar wilt hij aan de
bron drinken en er is een mooi meisje die water schept uit de put en hem drinken
heeft. Hij is opslag verliefd. Hij gaat naar Lawan en wat blijkt, dat jonge meisje is
de jongste dochter van Lawan, Rachel. Wat doet Jacob? Hij zegt, ik wil graag met
uw dochter trouwen. Lawan zegt dat hij eerste 7 jaar voor hem moet werken, dan
krijg je de hand van mijn dochter. Dat doet Jacob en na 7 jaar is er het
huwelijksfeest. De bruid komt volledig gesluierd binnen, ze worden gehuwd en
dan wordt de bruid meegenomen naar de slaapkamer. Jacob tilt de sluier op en
ziet dat het Rachel niet is, het is Lea waarmee hij getrouwd is. Lea is de oudste
dochter van Lawan. De bedrieger bedrogen. Lawan weet wat Jacob heeft
uitgespookt. Jacob is woedend en gaat naar Lawan. Lawan zegt, als je nog eens 7
jaar voor mij werkt dan krijg je ook Lea. Dat gebeurd, ondertussen krijgt hij 7
kinderen met Lea. Na 7 jaar mag hij eindelijk met Rachel trouwen. Rachel en
Jacob kregen eindelijk een zoon, Jozef. Jozef is zijn lievelingszoon want het is de
zoon die hij heeft met de vrouw van wie hij houdt. Jacob komt te weten dat zijn
moeder op sterven ligt en hij keert terug naar Kanaän. Hij neemt iedereen mee,
al zijn vrouwen en kinderen, en hij vertrekt. Als Lawan dit merkt is hij boos en hij
gaat de kleinkinderen van Jacob achterna. Waarom is hij boos? Hij is boos omdat
hij vastgesteld heeft dat bij vertrek al zijn afgodsbeelden gestolen zijn want
Lawan woont in een stam die helemaal niet monotheïstisch is. Het monotheïsme
moet nog ontstaan, het is aan het komen want Jacob en zijn vader zijn geroepen
door 1 God. Nu blijkt dat zijn afgodsbeelden gestolen zijn. Jacob zegt dat hij niets
gedaan heeft. Rachel heeft de afgodsbeelden meegenomen. Ze waren onderweg
en Rachel was zwanger voor de tweede keer. Op het moment dat zij onderweg
bevalt van haar zoon Benjamin, het is de jongste zoon, sterft ze. Dit wordt
onmiddellijk gekoppeld aan het stelen van de afgodsbeelden. Nog een verhaal,
maar nu in het boek genesis, dat ons laat zien dat wanneer de monotheïstische
Godheid niet volgt en de afgoden aanbeden worden, dat dat met de dood
bestraft wordt. Ze sterft, ze wordt begraven en ze wandelen verder. Uiteindelijk
zijn ze er bijna en hij stuurt zijn vrouwen en kinderen naar de overkant van de
rivier. Jacob blijft alleen achter. Jacob vecht de ganse nacht met een man. Het
gevecht is niet beslecht. De man die een engel blijkt te zijn zegt, hij hebt met
God gevochten en jij bent niet ten onder gegaan. Vanaf nu is u naam Israël. Israël
is de naam van Jacob die hij krijgt na het gevecht met de engel. Het gevecht van
3
, de engel is het symbool dat gaat over de weerbarstige relatie met de
monotheïstische God die van ons iets vraag maar we weten niet wat. Jacob stopt
het gevecht, hij wil de man laten gaan maar je moet mij eerst zegenen. De man
vraagt wat zijn naam is en Jacob zegt Jacob. De man die een engel blijkt te zijn
zegt, vanaf nu is je naam Israël. Je hebt met God gestreden en je hebt
overwonnen niet ten onder gegaan. Het paradigma voor het monotheïsme met
de moeilijke godheid is het verhaal van Jacob en het gevecht met de engel.
3.1.1.3 Abraham aartsvader
(Dia 4) Later gaan we zien hoe belangrijk dit is want uit de 12 stammen van
Israël gaan de Joden ontstaan. laten we nog even kijken naar de andere
aartsvaders namelijk Abraham en Isaak. Abraham is de grootvader is van Jacob.
Hoe zit dat verhaal in elkaar? Wat moeten we weten? We komen te weten dat het
monotheïsme uiteindelijk uit de geschiedenis van een volk komt, een volk dat
voortdurend wegtrekt van het ene deel van het land naar het andere deel naar
het land. (dia 5) In de 19de eeuw voor christus, in het boek genesis, komen we te
weten dat de vader van Abraham, Tenach, wordt geroepen. Dat is typisch iets
monotheïstisch in de oude religies. Hij wordt geroepen door een God die zegt, je
moet alles achterlaten en je moet van Ur naar Haran trekken. Jahweh god zegt,
volg mij en ga naar Haran. Tenach gaat en uiteindelijk zal Jahweh zeggen, uit u
zal een groot nageslacht komen. Uiteindelijk komt Terach aan. Abraham leeft daar
en hij is getrouwd met Sarah. Op een bepaald moment roept Jahweh dat
Abraham weg moet trekken uit Kahan en naar Kanaän moet gaan. Uit u zal een
groot nageslacht komen. Abraham vertrekt met Sarah naar Kanaän. Sarah kan
geen kinderen krijgen. Wat is de oplossing? (dia 6) In oude culturen is
vruchtbaarheid het allerbelangrijkste dus wat gebeurt er? Sarah schenkt haar
slavin Hagar aan Abraham om een kind te maken. Ze zijn al vrij oud en ze
hebben nog altijd geen kinderen dus Sarah heeft de jonge slavin aan Abraham.
Hagar bevalt van een zoon, de eerste zoon Ismaël van Abraham. Sarah is jaloers
en ze wil dat ze Hagar wegzenden want ze stoeft over de zoon. Abraham zendt
Hagar weg met Ismaël. Het wegsturen is niet niks want het is de woestijn is.
Hagar kan het niet meer horen dat haar kind aan het huilen is van de honger en
ze legt hem in een struikje en ze weent. Jahweh God hoort het gehuil van Ismaël
en hij zendt een engel naar Hagar. De engel zegt dat ze moet terugkeren naar
Sarah en Abraham want uit u zoon zal een groot nageslacht komen. We zullen
zien dat Ismaël de grootvader van de Arabieren is en we gaan zien dat voor de
Islam, Ismaël van belang is. Waar is Isaak nu? Ze zijn terug en Jahweh god zegt
eerst tegen Abraham, Ismaël is terug want uit Ismaël gaat een groot nageslacht
komen. Ik wil het eerst bevestigen dat jullie mijn uitverkoren volk zijn. In heel de
geschiedenis van het Jodendom zal dit Joden altijd parten spelen. Het is de
geschiedenis van een volk waar je een godheid hebt die zegt, jullie zijn mijn
uitverkoren volk. Als teken van het verbond moet je vanaf nu alle mannelijke
leden van de stam besnijden. Besnijdenis is een teken van het verbond van
Jahweh God met Abraham. Het is de tweede keer dat Jahweh God een teken van
het verbond geeft. Het derde teken ken je al, het is de wet die Jahweh geeft aan
Mozes en zijn volk. De uitverkiezing van een volk wordt langzamerhand duidelijk
en Jahweh bevestigd dat met een teken. Op een moment komen 2 mannen op
bezoek bij Abraham en Sarah. Wat komen ze zeggen? De mannen die engelen
blijken te zijn komen zeggen dat Sarah zwanger zal worden. Sarah lacht. Ze is al
90 jaar dus ik zal toch niet meer zwanger geraken. Ze gelooft het niet maar ze is
toch zwanger. Ze is zwanger en ze krijgt een zoon. Abraham is dolblij want zijn
4
kritiek
Ons derde hoofdstuk gaat over monotheïsme en kritiek. Uit hoofdstuk 1 weten we
al dat monotheïsme een geloofskritiek is. We gaan dit nu helemaal uitleggen. De
vraag is natuurlijk waarom we dit allemaal moeten zien. Heel veel van die
concepten, heel veel van die verhalen en geschiedenis die we nu moeten zien
komen op vandaag af en toe terug naar boven. Als het gaat over religie, als het
gaat over geweld, dan moet je inzicht hebben in die geschiedenis.
3.1 Herkomst van het Monotheïsme
We gaan veel tijd besteden aan de herkomst van het monotheïsme. Het
monotheïsme zal geen religie zijn dat zomaar plots ontstaan. Het heeft een hele
lange geschiedenis en die geschiedenis zelf maakt deel uit van de inhoud van het
monotheïsme. Wanneer dat monotheïsme uiteindelijk ontstaat in de 6de eeuw
voor christus dan ligt daar een bepaald fantasma (structuur) aan de grondslag.
De structuur van dat fantasma zal wijzigen doorheen de geschiedenis en dan
krijgen we een nieuw fantasma. Dit nieuw fantasma zullen we nodig hebben om
in het vierde hoofdstuk een analyse te maken van de 20ste en de 21ste eeuw. We
gaan dit fantasma gebruiken als een tool om een analyse te kweken over
stalinisme, nazisme, fundamentalisten … Daarom hebben we dat fantasma nodig.
3.1.1 God en de mens: een weerspannige relatie
3.1.1.1 God is storend
Het hoofdstuk begint opnieuw met nog eens te zeggen dat bij het ontstaan van
de joodse religie, het begin is van de secularisering van de mens uit de religie.
Als we willen begrijpen wat dat nu is met het monotheïsme, dan moeten we ons
concentreren op het typische soort godheid die dat monotheïsme heeft. Je hebt
er 1 ware god en alle andere zijn vals. Wat voor soort God is dat nu eigenlijk en
wat voor andere relatie krijg je dan van de mens ten aanzien van God in
vergelijking met alle andere culturen/religies. In de andere religies (natuurreligies
…) zagen we dat mensen geloof hadden in hun Goden. Ze hadden er een beeld
van, ze hebben er verhalen rond (mythologie rond de goden) en zij steunen op
een soort vertrouwen ten aanzien van die Godheid. Die Godheid heeft betekenis
gehad voor hen op de wereld en er is een soort vertrouwen in, een soort geloof.
Een basisvertrouwen dat de wereld is wat ze is omdat de Goden daarvoor zorgen
(niet scheppen). De wereld is wat ze is want de mens heeft er een zeker
vertrouwen in. Wat zegt het monotheïsme? Het is een geloofskritiek en die zegt
dat je kritisch moet zijn ten aanzien van het feit dat de mens graag gelooft in
iets. Alle andere religies is een afgodendienst. Het is een kritiek op alle andere
religies. In die zin zegt het monotheïsme dat alle andere religies niet te
vertrouwen zijn. Ze krijgen geen basisvertrouwen. De Godheid is niet te
vertrouwen want alles wat je gaat zeggen over die God zijn allemaal zaken dat in
de plaats komen van God en dus een afgod zijn. Je kan niet vertrouwen op de
monotheïstische godheid. De monotheïstische godheid is per definitie wantrouw.
Dat is het kritisch zijn ten aanzien van alles wat je zou zeggen over de Godheid
afbeelden. Je zit daar wel met een soort Godheid maar je weet niet wie hij is, wat
hij is, waar hij is. Je mag hem niet afbeelden en je mag er niets over zeggen. Wat
voor soort Godheid is hij dan? In die zin kun je zeggen dat de god waar je niet
1
,over kunt zeggen onvoorstelbaar is, radicaal anders is. Het behoort niet tot de
wereld, niet tot de mens. in die zin is de ervaring er van een Godheid die
weerbarstig is, die storend is want die godheid is de instabiliteit bij ons. In plaats
van zoals in de andere religies de goden stabiliteit geven aan de ervaring van de
mens in zijn wereld is de monotheïstische god wantrouw, hij is onstabiel, hij is
radicaal anders. De godheid is oncontroleerbaar, hij is niet te vatten.
3.1.1.2 Jacob en het gevecht met de engel
Dat betekend dus dat als de mens zich moet verhouden ten aanzien van die
onstabiele factor, dat dat niet gemakkelijk is, dat da lastig is. De monotheïstische
Godheid en de mens zorgt voor een weerbarstige relatie. Het verhaal dat hierbij
past is het verhaal van Jacob en het gevecht met de engel. Dat is het verhaal
dat we gaan geven om uit te leggen dat de verhouding tussen God en de mens,
dat dat een weerbarstig soort relatie is, het is moeizaam. Alleen God is god maar
hoe moet je je daar tegenover verhouden? We moeten weten wie Jacob is. Hij is
de derde aartsvader van het Hebreeuwse monotheïsme, dat later het Jodendom
zal worden. Hij is de zoon van Isaak en Isaak is de zoon van Abraham. Deze 3
personen zijn de basis van het Jodendom, Christendom en de Islam. (Dia 18) We
zitten in het boek Genesis (het eerste boek). We kennen al de verhalen van Adam
en Eva, Kain en Abel … De mensheid zet zich verder via Set. Noach kennen we
ook van de ark van Noach. We zitten al op 10 generaties van de eerste mens. Het
is een geslachtslijst in het oude testament. Uiteindelijk heb je Jozef die verkocht
wordt aan de Egyptenaren.
Jacob huwt Rebecca en zij kan geen kinderen krijgen. Wat doe je als je geen
kinderen kunt krijgen? Je aanroept God. Rebecca aanroept dus God via een gebed
en Jahweh aanhoort haar gebed en ze wordt zwanger. Ze is zwanger en wat blijkt
nu? Er zitten 2 kinderen in haar buik en die zijn voortdurend aan het vechten. Ze
vraagt aan Jahweh God wat er nu allemaal gebeurt. Jahweh zegt: in uw buik
zitten er 2 volkeren en die gaan uiteengaan voor je ze gebaard hebt. De oudste
zoon zal de jongste dienen zegt Jahweh. De hebreeuwen leven allemaal in
spanverband. Dat betekent ook dat je daar de cultuur hebt zoals het heel lang
overal geweest is, dat de oudste zoon het eerste geboorterecht heeft. Dat
betekent dat hij de leiding van de stam overneemt van zijn vader. Nu zegt Jahweh
dat het de oudste is die de jongste gaat dienen, de jongste zal blijkbaar de zaak
overnemen. Uiteindelijk brengt Rebecca de tweeling op de wereld. De oudste die
geboren wordt is helemaal rost en heeft overal haar op zijn lichaam. Aan zijn hiel
zien we het handje van de ander, we zien al dat de jongste de oudste vastheeft.
Ze noemden de oudste zoon Esau. De jongste zoon, Jacob, hield Esau bij de hiel
vast. Ze groeien op en we komen te weten dat Jacob het lievelingskind is van
Rebecca en Esau het lievelingskind van Isaak. Esau is een sterke man geworden
en hij werkt op het land. Jacob hangt het liefst thuis bij zijn moeder in de tenten
waar de vrouwen koken. Je krijgt een schets van de twee totaal verschillende
broers. Esau is altijd buiten, hij is altijd op jacht en hij komt ’s avonds thuis na
zware arbeid waardoor hij moe is. Hij ruikt een hele lekkere geur uit de tenten en
hij zegt dat hij verschrikkelijke honger heeft en dat ze hem een beetje van
datgene wat gekookt werd moesten brengen. Het is linzensoep en Jacob zegt dat
hij dit wil halen maar alleen op voorwaarde dat je mij het eerste geboorterecht
heeft. Esau heeft zodanige honger dat hij zegt dat het goed is. Jacob komt met
het bord linzensoep en Esau verkoopt zijn eerste geboorterecht voor een bord
linzensoep. Hij verkoopt iets belangrijks voor niets want linzen zijn niets waard.
2
,Ook zit er bedrog in want het is Jacob dat zijn broer bedriegt. Er gebeurt nog iets
want we moeten naar het gevecht van de engel. Op een bepaald moment wordt
Isaak ouder, hij ziet en hoort niet meer goed. Hij denkt dat hij gaat sterven en hij
vraagt aan Esau: kom bij mij en maak mij nog eens mijn lievelingsgerecht. We
zullen het samen eten en dan zal ik u de zegen geven dat jij het eerste
geboorterecht op u neemt. (dia 3) Rebecca heeft dat gehoord, ze luistert het af
en ze gaat naar Jacob. Ze zegt dat ze snel een lamsboutje gaan maken. Zo kon
Jacob de zegen krijgen in plaatst van Esau. Jacob gaat het doen en hij omwikkeld
zijn armen met een behaard boekenvel. Zo bedriegt Jacob voor de tweede keer
zijn broer Esau. Isaak krijgt zijn lievelingsgerecht, voelt aan de armen van Jacob
en geeft de zegen aan Jacob in plaats van Esau. Esau komt thuis en hij ziet het
bedrog. Hij is woedend en hij ziet het bedrog. Rebecca zegt dat hij moet vluchten
naar mijn oom Lawan, die in Mesopotamië woont. Jacob vlucht naar Lawan. Ze
bevinden zich in Kanaän, het beloofde land. Onderweg krijgt Jacob een droom.
Wat is die droom? Er komt een ladder uit de hemel en daar dalen allemaal
engelen naar beneden. Die komen vertellen aan Jacob dat er uit hem een groot
nageslacht zal komen. Hij stapt verder en hij komt bijna aan. Daar wilt hij aan de
bron drinken en er is een mooi meisje die water schept uit de put en hem drinken
heeft. Hij is opslag verliefd. Hij gaat naar Lawan en wat blijkt, dat jonge meisje is
de jongste dochter van Lawan, Rachel. Wat doet Jacob? Hij zegt, ik wil graag met
uw dochter trouwen. Lawan zegt dat hij eerste 7 jaar voor hem moet werken, dan
krijg je de hand van mijn dochter. Dat doet Jacob en na 7 jaar is er het
huwelijksfeest. De bruid komt volledig gesluierd binnen, ze worden gehuwd en
dan wordt de bruid meegenomen naar de slaapkamer. Jacob tilt de sluier op en
ziet dat het Rachel niet is, het is Lea waarmee hij getrouwd is. Lea is de oudste
dochter van Lawan. De bedrieger bedrogen. Lawan weet wat Jacob heeft
uitgespookt. Jacob is woedend en gaat naar Lawan. Lawan zegt, als je nog eens 7
jaar voor mij werkt dan krijg je ook Lea. Dat gebeurd, ondertussen krijgt hij 7
kinderen met Lea. Na 7 jaar mag hij eindelijk met Rachel trouwen. Rachel en
Jacob kregen eindelijk een zoon, Jozef. Jozef is zijn lievelingszoon want het is de
zoon die hij heeft met de vrouw van wie hij houdt. Jacob komt te weten dat zijn
moeder op sterven ligt en hij keert terug naar Kanaän. Hij neemt iedereen mee,
al zijn vrouwen en kinderen, en hij vertrekt. Als Lawan dit merkt is hij boos en hij
gaat de kleinkinderen van Jacob achterna. Waarom is hij boos? Hij is boos omdat
hij vastgesteld heeft dat bij vertrek al zijn afgodsbeelden gestolen zijn want
Lawan woont in een stam die helemaal niet monotheïstisch is. Het monotheïsme
moet nog ontstaan, het is aan het komen want Jacob en zijn vader zijn geroepen
door 1 God. Nu blijkt dat zijn afgodsbeelden gestolen zijn. Jacob zegt dat hij niets
gedaan heeft. Rachel heeft de afgodsbeelden meegenomen. Ze waren onderweg
en Rachel was zwanger voor de tweede keer. Op het moment dat zij onderweg
bevalt van haar zoon Benjamin, het is de jongste zoon, sterft ze. Dit wordt
onmiddellijk gekoppeld aan het stelen van de afgodsbeelden. Nog een verhaal,
maar nu in het boek genesis, dat ons laat zien dat wanneer de monotheïstische
Godheid niet volgt en de afgoden aanbeden worden, dat dat met de dood
bestraft wordt. Ze sterft, ze wordt begraven en ze wandelen verder. Uiteindelijk
zijn ze er bijna en hij stuurt zijn vrouwen en kinderen naar de overkant van de
rivier. Jacob blijft alleen achter. Jacob vecht de ganse nacht met een man. Het
gevecht is niet beslecht. De man die een engel blijkt te zijn zegt, hij hebt met
God gevochten en jij bent niet ten onder gegaan. Vanaf nu is u naam Israël. Israël
is de naam van Jacob die hij krijgt na het gevecht met de engel. Het gevecht van
3
, de engel is het symbool dat gaat over de weerbarstige relatie met de
monotheïstische God die van ons iets vraag maar we weten niet wat. Jacob stopt
het gevecht, hij wil de man laten gaan maar je moet mij eerst zegenen. De man
vraagt wat zijn naam is en Jacob zegt Jacob. De man die een engel blijkt te zijn
zegt, vanaf nu is je naam Israël. Je hebt met God gestreden en je hebt
overwonnen niet ten onder gegaan. Het paradigma voor het monotheïsme met
de moeilijke godheid is het verhaal van Jacob en het gevecht met de engel.
3.1.1.3 Abraham aartsvader
(Dia 4) Later gaan we zien hoe belangrijk dit is want uit de 12 stammen van
Israël gaan de Joden ontstaan. laten we nog even kijken naar de andere
aartsvaders namelijk Abraham en Isaak. Abraham is de grootvader is van Jacob.
Hoe zit dat verhaal in elkaar? Wat moeten we weten? We komen te weten dat het
monotheïsme uiteindelijk uit de geschiedenis van een volk komt, een volk dat
voortdurend wegtrekt van het ene deel van het land naar het andere deel naar
het land. (dia 5) In de 19de eeuw voor christus, in het boek genesis, komen we te
weten dat de vader van Abraham, Tenach, wordt geroepen. Dat is typisch iets
monotheïstisch in de oude religies. Hij wordt geroepen door een God die zegt, je
moet alles achterlaten en je moet van Ur naar Haran trekken. Jahweh god zegt,
volg mij en ga naar Haran. Tenach gaat en uiteindelijk zal Jahweh zeggen, uit u
zal een groot nageslacht komen. Uiteindelijk komt Terach aan. Abraham leeft daar
en hij is getrouwd met Sarah. Op een bepaald moment roept Jahweh dat
Abraham weg moet trekken uit Kahan en naar Kanaän moet gaan. Uit u zal een
groot nageslacht komen. Abraham vertrekt met Sarah naar Kanaän. Sarah kan
geen kinderen krijgen. Wat is de oplossing? (dia 6) In oude culturen is
vruchtbaarheid het allerbelangrijkste dus wat gebeurt er? Sarah schenkt haar
slavin Hagar aan Abraham om een kind te maken. Ze zijn al vrij oud en ze
hebben nog altijd geen kinderen dus Sarah heeft de jonge slavin aan Abraham.
Hagar bevalt van een zoon, de eerste zoon Ismaël van Abraham. Sarah is jaloers
en ze wil dat ze Hagar wegzenden want ze stoeft over de zoon. Abraham zendt
Hagar weg met Ismaël. Het wegsturen is niet niks want het is de woestijn is.
Hagar kan het niet meer horen dat haar kind aan het huilen is van de honger en
ze legt hem in een struikje en ze weent. Jahweh God hoort het gehuil van Ismaël
en hij zendt een engel naar Hagar. De engel zegt dat ze moet terugkeren naar
Sarah en Abraham want uit u zoon zal een groot nageslacht komen. We zullen
zien dat Ismaël de grootvader van de Arabieren is en we gaan zien dat voor de
Islam, Ismaël van belang is. Waar is Isaak nu? Ze zijn terug en Jahweh god zegt
eerst tegen Abraham, Ismaël is terug want uit Ismaël gaat een groot nageslacht
komen. Ik wil het eerst bevestigen dat jullie mijn uitverkoren volk zijn. In heel de
geschiedenis van het Jodendom zal dit Joden altijd parten spelen. Het is de
geschiedenis van een volk waar je een godheid hebt die zegt, jullie zijn mijn
uitverkoren volk. Als teken van het verbond moet je vanaf nu alle mannelijke
leden van de stam besnijden. Besnijdenis is een teken van het verbond van
Jahweh God met Abraham. Het is de tweede keer dat Jahweh God een teken van
het verbond geeft. Het derde teken ken je al, het is de wet die Jahweh geeft aan
Mozes en zijn volk. De uitverkiezing van een volk wordt langzamerhand duidelijk
en Jahweh bevestigd dat met een teken. Op een moment komen 2 mannen op
bezoek bij Abraham en Sarah. Wat komen ze zeggen? De mannen die engelen
blijken te zijn komen zeggen dat Sarah zwanger zal worden. Sarah lacht. Ze is al
90 jaar dus ik zal toch niet meer zwanger geraken. Ze gelooft het niet maar ze is
toch zwanger. Ze is zwanger en ze krijgt een zoon. Abraham is dolblij want zijn
4
