Hoofdstuk 1: Wat is filosofie?
Inleiding
- Volgens sa.ricus Amrose Bierce: “Stelsel van vele wegen die van nergens naar niets leiden.”
- “Opsomming van kenmerken of eigenschappen die je vindt bij alle filosofen/filosofieën en
uitsluitend bij filosofen/filosofieën”
Drie aspecten: a?tude, methodologie, domein
- Britse filosoof Nigel Warburton: “Filosofie is een ongewoon onderwerp, waarin de
beoefenaars het niet eens zijn over wat het gaat.”
- De etymologie van het woord filosofie wijst op een liefde voor de wijsheid of een verlangen
om te weten, maar die defini.e brengt ons niet veel verder
Een a=tude
- Filosoof en wiskundige Alfred North Whitehead: “Filosofie begint vanuit de verwondering.
En, op het einde, wanneer het filosofisch denken zijn best heeM gedaan, blijM de
verwondering.”
- Comedian Louis C.K: “Je kan een kind zijn vragen niet beantwoorden. Ze blijven gewoon
komen – meer vragen: waarom, waarom, waarom, tot je niet meer weet wie de * je bent op
het eind van de discussie. Het is een krankzinninge zelf vernie.ging.”
ð Verwondering is een belangrijke component, maar het definieert niet de volledige filosofie
- Filosofie begint bij de vertwijfeling over de basale vraag: “Waarom leven wij en wat is de zin
van dit alles?”
- Schopenhauer & Kierkegaard: vertwijfeling ook buiten filosofie bij meeste mensen op
sommige momenten in het leven
ð Vertwijfeling is niet uniek voor filosofen
- Filosoof Descartes = vader van moderne wijsbegeerte
└ “We moeten alles betwijfelen, overal kri.sch over zijn”
└ Ons gezichtsvermogen bedriegt ons vaak met bepaalde op.sche illusies. Maar het is
zelfs mogelijk dat onze zintuigen ons vaker bedriegen dan we denken.
→ Als zintuigen onbetrouwbaar zijn, is dan ook onze kennis onbetrouwbaar?
└ Denken wordt voortdurend op een dwaalspoor gezet door God of een malin génie
ð Maar filosofie is niet enkel kri.sch. De a?tude is niet uniek voor filosofen. Wetenschappers
zijn ook kri.sch ten opzichte van hun onderzoek en ondervindingen.
,Een methode
- Probleem: filosofen gebruiken een waaier aan methoden, maar geen ervan lijkt uniek voor de
filosofie & methoden die wel uniek zijn worden niet door alle filosofen gebruikt
1. Intuï.e
└ In 17de en 18de eeuw: kennis die op een onmiddellijke manier verkregen wordt
→ Descartes: ideeën of intuï.es die geen redelijk mens durM betwijfelen vb. Je
pense donc je suis (vanzelfsprekend dat ik besta zodra en zolang ik denk)
ste
└ In 20 eeuw: de spontane overtuigingen die we in onze eigen geest aantreffen
wanneer we over een bepaald onderwerp beginnen te denken → common sense
ð Filosofen die gebruik maken van intuï.es en zelden van empirisch onderzoek worden
weggelachen als fauteuilfilosofen
ð Intuï.e is geen uniek filosofische methode, wetenschappers baseren zich er ook op
2. Conceptuele analyse
└ Filosoof Luciano Floridi: het ontrafelen en verbeteren van concepten die we in het
dagelijkse leven misschien soms te achteloos gebruiken zoals het concept van liefde,
het concept van .jd of het concept van vrijheid
└ Belangrijke begrippen moeten ontleed worden in meer eenvoudige begrippen om de
belangrijke begrippen beter te begrijpen
ð Conceptuele analyse wordt niet door alle filosofen gebruikt & niet enkel door
filosofen
3. Gedachte-experiment
└ Een instrument van de verbeelding dat gebruikt wordt om nieuwe informa.e over
een thema te verkrijgen zonder gebruik te maken van nieuwe empirische data
Vb. brain in a vat is een experiment dat ons vraagt in te beelden dat onze hersenen
zich eigenlijk op een andere planeet bevinden waar een dolgedraaide wetenschapper
ons brein allerlei signalen geven waardoor wij de indruk krijgen dat we vb. op de
Oude Markt wandelen → als dat klopt, komt de zekerheid van al onze overtuigingen
op de helling te staan
ð Gedachte-experimenten worden ook gebruikt in de wetenschappen zoals de
economie, de geschiedenis en vooral de fysica
- Experimentele filosofie = filosofie waarbij filosofen van mening zijn dat empirisch-
wetenschappelijke methoden soms kunnen bijdragen aan een oplossing voor tradi.onele
filosofische problemen
,Een domein
- Eigenheid van filosofie heeM niet zozeer te maken met de a?tude van filosofen of hun
methodologie, maar wel met de aard van de vragen en problemen waar ze zich mee
bezighouden → houdt zich bezig met onbeantwoorde vragen en fundamentele problemen
- Filosoof Thomas Nagel: “We zouden niet ver komen in het leven als we de ideeën .jd, getal,
kennis, taal goed en slecht niet meestal als vanzelfsprekend beschouwden, maar in de
filosofie onderzoeken we die dingen zelf.”
ð Ook wetenschappers wagen zich aan de meest fundamentele vragen in hun discipline, maar
veel wetenschapper ervaren deze vragen als fu.el, verwarrend en zelfs bedreigend
- Feynman herkent zich in duizendpoot die in gracht terechtkomt nadat een pad zijn
automa.smen in vraag had gesteld: “Ik heb mijn hele leven aan wetenschap gedaan en
steeds geweten wat ik deed, maar ik kan u niet vertellen welke voet na de andere komt.
Bovendien maak ik me zorgen over de analogie in het gedicht. Ik maak me zorgen dat
wanneer ik straks naar huis ga, ik niet langer in staat zal zijn om wetenschappelijk onderzoek
te verrichten.” → Filosofen doorprikkel met een gerichte vraag de stelligheden van hun
gesprekspartner
ð Filosofie zorgt wel voor vooruitgang: sinds moderne .jd zijn er talloze wetenschappen
ontstaan in de schoot van de filosofie & sommige filosofische vragen werden in de loop der
.jd wel beantwoord
, Vier deeldomeinen
- Filosofie is een discipline die vier deeldomeinen omvat: metafysica, logica, epistemologie en
moraalfilosofie → maar nu verschuiM de vraag van “Wat is filosofie?” naar “Wat is logica?”
1. Metafysica
└ Studie van wat er bestaat en aard van wat er bestaat
└ Vb. “Bestaat vrije wil?” “Bestaan getallen?” “En als getallen bestaan, hoe dan?”
└ Verhouding tussen lichaam en geest: “Zijn wij meer dan onze hersenen?”
→ Materialisten: alles is opgebouwd mbv materie, ook onze mentale toestand
→ Dualisten: mentale toestanden zijn opgebouwd uit geestesspul en niet uit
fysisch spul
ð Het is niet eenvoudig te zeggen wat metafysica is. “Op basis van welk gedeeld
kenmerk worden deze problemen geklasseerd als metafysische problemen?”
2. Logica
└ Studie van geldigheid en redeneringen en argumenten
└ Weerleggen van drogredenen
└ Vb. slippery slope redenering: als we vandaag A doen, zal vroeg of laat B volgen & B is
hoogst onwenselijk dus mogen we A niet doen
→ logici willen weten of zo’n redeneringen geldig zijn of niet en waarom
└ Vb. niet-geldige redenering: als A dan B, dus als B dan A
3. Epistemologie (kennisleer)
└ Studie van aard, structuur en mogelijkheid van kennis
└ Epistemologen willen weten wat de reikwijdte is van onze kennis, ze willen weten
wat kennis precies is en hoe we weten wat we denken te weten
└ “Wat is waarheid?” “Wat is kennis?” “Hoe verwerven we kennis?” “Wat betekent het
om overtuig te zijn van iets?”
└ Descartes: “We kunnen geen echte kennis verwerven van schijnbare wiskundige
waarnemingen”
└ Vb. Brain in a vat is een epistemologisch gedachte-experiment
→ Gaat over de vraag of en in welke mate het gerechtvaardigd is te geloven wat
we denken te weten waar is?
4. Ethiek (moraalfilosofie)
└ Studie van principes die betrekking hebben op goed en kwaad, studie van ons
oordelen over goed en kwaad
└ Norma.eve universum = verzameling van rechten, plichten, aanbevelingen, geboden
en verboden
└ Ethische kwes.e: “Moeten we wioe of rode wijn schenken bij een visgerecht?”
└ Prak.sche, juridische kwes.e: “Moeten we asbest laten verwijderen door een
gespecialiseerde firma?”
└ Morele, ethische kwes.e: “Moeten we ons bekommeren over de impact van
klimaatverandering op toekoms.ge genera.es?”
→ Trolley probleem: 5 mensen redden/1 mens duwen op spoorweg
Inleiding
- Volgens sa.ricus Amrose Bierce: “Stelsel van vele wegen die van nergens naar niets leiden.”
- “Opsomming van kenmerken of eigenschappen die je vindt bij alle filosofen/filosofieën en
uitsluitend bij filosofen/filosofieën”
Drie aspecten: a?tude, methodologie, domein
- Britse filosoof Nigel Warburton: “Filosofie is een ongewoon onderwerp, waarin de
beoefenaars het niet eens zijn over wat het gaat.”
- De etymologie van het woord filosofie wijst op een liefde voor de wijsheid of een verlangen
om te weten, maar die defini.e brengt ons niet veel verder
Een a=tude
- Filosoof en wiskundige Alfred North Whitehead: “Filosofie begint vanuit de verwondering.
En, op het einde, wanneer het filosofisch denken zijn best heeM gedaan, blijM de
verwondering.”
- Comedian Louis C.K: “Je kan een kind zijn vragen niet beantwoorden. Ze blijven gewoon
komen – meer vragen: waarom, waarom, waarom, tot je niet meer weet wie de * je bent op
het eind van de discussie. Het is een krankzinninge zelf vernie.ging.”
ð Verwondering is een belangrijke component, maar het definieert niet de volledige filosofie
- Filosofie begint bij de vertwijfeling over de basale vraag: “Waarom leven wij en wat is de zin
van dit alles?”
- Schopenhauer & Kierkegaard: vertwijfeling ook buiten filosofie bij meeste mensen op
sommige momenten in het leven
ð Vertwijfeling is niet uniek voor filosofen
- Filosoof Descartes = vader van moderne wijsbegeerte
└ “We moeten alles betwijfelen, overal kri.sch over zijn”
└ Ons gezichtsvermogen bedriegt ons vaak met bepaalde op.sche illusies. Maar het is
zelfs mogelijk dat onze zintuigen ons vaker bedriegen dan we denken.
→ Als zintuigen onbetrouwbaar zijn, is dan ook onze kennis onbetrouwbaar?
└ Denken wordt voortdurend op een dwaalspoor gezet door God of een malin génie
ð Maar filosofie is niet enkel kri.sch. De a?tude is niet uniek voor filosofen. Wetenschappers
zijn ook kri.sch ten opzichte van hun onderzoek en ondervindingen.
,Een methode
- Probleem: filosofen gebruiken een waaier aan methoden, maar geen ervan lijkt uniek voor de
filosofie & methoden die wel uniek zijn worden niet door alle filosofen gebruikt
1. Intuï.e
└ In 17de en 18de eeuw: kennis die op een onmiddellijke manier verkregen wordt
→ Descartes: ideeën of intuï.es die geen redelijk mens durM betwijfelen vb. Je
pense donc je suis (vanzelfsprekend dat ik besta zodra en zolang ik denk)
ste
└ In 20 eeuw: de spontane overtuigingen die we in onze eigen geest aantreffen
wanneer we over een bepaald onderwerp beginnen te denken → common sense
ð Filosofen die gebruik maken van intuï.es en zelden van empirisch onderzoek worden
weggelachen als fauteuilfilosofen
ð Intuï.e is geen uniek filosofische methode, wetenschappers baseren zich er ook op
2. Conceptuele analyse
└ Filosoof Luciano Floridi: het ontrafelen en verbeteren van concepten die we in het
dagelijkse leven misschien soms te achteloos gebruiken zoals het concept van liefde,
het concept van .jd of het concept van vrijheid
└ Belangrijke begrippen moeten ontleed worden in meer eenvoudige begrippen om de
belangrijke begrippen beter te begrijpen
ð Conceptuele analyse wordt niet door alle filosofen gebruikt & niet enkel door
filosofen
3. Gedachte-experiment
└ Een instrument van de verbeelding dat gebruikt wordt om nieuwe informa.e over
een thema te verkrijgen zonder gebruik te maken van nieuwe empirische data
Vb. brain in a vat is een experiment dat ons vraagt in te beelden dat onze hersenen
zich eigenlijk op een andere planeet bevinden waar een dolgedraaide wetenschapper
ons brein allerlei signalen geven waardoor wij de indruk krijgen dat we vb. op de
Oude Markt wandelen → als dat klopt, komt de zekerheid van al onze overtuigingen
op de helling te staan
ð Gedachte-experimenten worden ook gebruikt in de wetenschappen zoals de
economie, de geschiedenis en vooral de fysica
- Experimentele filosofie = filosofie waarbij filosofen van mening zijn dat empirisch-
wetenschappelijke methoden soms kunnen bijdragen aan een oplossing voor tradi.onele
filosofische problemen
,Een domein
- Eigenheid van filosofie heeM niet zozeer te maken met de a?tude van filosofen of hun
methodologie, maar wel met de aard van de vragen en problemen waar ze zich mee
bezighouden → houdt zich bezig met onbeantwoorde vragen en fundamentele problemen
- Filosoof Thomas Nagel: “We zouden niet ver komen in het leven als we de ideeën .jd, getal,
kennis, taal goed en slecht niet meestal als vanzelfsprekend beschouwden, maar in de
filosofie onderzoeken we die dingen zelf.”
ð Ook wetenschappers wagen zich aan de meest fundamentele vragen in hun discipline, maar
veel wetenschapper ervaren deze vragen als fu.el, verwarrend en zelfs bedreigend
- Feynman herkent zich in duizendpoot die in gracht terechtkomt nadat een pad zijn
automa.smen in vraag had gesteld: “Ik heb mijn hele leven aan wetenschap gedaan en
steeds geweten wat ik deed, maar ik kan u niet vertellen welke voet na de andere komt.
Bovendien maak ik me zorgen over de analogie in het gedicht. Ik maak me zorgen dat
wanneer ik straks naar huis ga, ik niet langer in staat zal zijn om wetenschappelijk onderzoek
te verrichten.” → Filosofen doorprikkel met een gerichte vraag de stelligheden van hun
gesprekspartner
ð Filosofie zorgt wel voor vooruitgang: sinds moderne .jd zijn er talloze wetenschappen
ontstaan in de schoot van de filosofie & sommige filosofische vragen werden in de loop der
.jd wel beantwoord
, Vier deeldomeinen
- Filosofie is een discipline die vier deeldomeinen omvat: metafysica, logica, epistemologie en
moraalfilosofie → maar nu verschuiM de vraag van “Wat is filosofie?” naar “Wat is logica?”
1. Metafysica
└ Studie van wat er bestaat en aard van wat er bestaat
└ Vb. “Bestaat vrije wil?” “Bestaan getallen?” “En als getallen bestaan, hoe dan?”
└ Verhouding tussen lichaam en geest: “Zijn wij meer dan onze hersenen?”
→ Materialisten: alles is opgebouwd mbv materie, ook onze mentale toestand
→ Dualisten: mentale toestanden zijn opgebouwd uit geestesspul en niet uit
fysisch spul
ð Het is niet eenvoudig te zeggen wat metafysica is. “Op basis van welk gedeeld
kenmerk worden deze problemen geklasseerd als metafysische problemen?”
2. Logica
└ Studie van geldigheid en redeneringen en argumenten
└ Weerleggen van drogredenen
└ Vb. slippery slope redenering: als we vandaag A doen, zal vroeg of laat B volgen & B is
hoogst onwenselijk dus mogen we A niet doen
→ logici willen weten of zo’n redeneringen geldig zijn of niet en waarom
└ Vb. niet-geldige redenering: als A dan B, dus als B dan A
3. Epistemologie (kennisleer)
└ Studie van aard, structuur en mogelijkheid van kennis
└ Epistemologen willen weten wat de reikwijdte is van onze kennis, ze willen weten
wat kennis precies is en hoe we weten wat we denken te weten
└ “Wat is waarheid?” “Wat is kennis?” “Hoe verwerven we kennis?” “Wat betekent het
om overtuig te zijn van iets?”
└ Descartes: “We kunnen geen echte kennis verwerven van schijnbare wiskundige
waarnemingen”
└ Vb. Brain in a vat is een epistemologisch gedachte-experiment
→ Gaat over de vraag of en in welke mate het gerechtvaardigd is te geloven wat
we denken te weten waar is?
4. Ethiek (moraalfilosofie)
└ Studie van principes die betrekking hebben op goed en kwaad, studie van ons
oordelen over goed en kwaad
└ Norma.eve universum = verzameling van rechten, plichten, aanbevelingen, geboden
en verboden
└ Ethische kwes.e: “Moeten we wioe of rode wijn schenken bij een visgerecht?”
└ Prak.sche, juridische kwes.e: “Moeten we asbest laten verwijderen door een
gespecialiseerde firma?”
└ Morele, ethische kwes.e: “Moeten we ons bekommeren over de impact van
klimaatverandering op toekoms.ge genera.es?”
→ Trolley probleem: 5 mensen redden/1 mens duwen op spoorweg
