Basisboek Filosofie door Gerbert Faure
Faure, G. (2021). Basisboek Filosofie (1e druk). Groningen: Kleine Uil. ISBN:
978-9493-170-469.
Inleiding tot de filosofie: thematisch en historisch
Moreel toeval verwijst naar het idee dat morele waarden en oordelen
afhankelijk kunnen zijn van toevallige omstandigheden, zoals tijd, plaats of
persoonlijke ervaring, in plaats van universeel geldig te zijn.
Het gedachte-experiment "Brain in a vat" stelt zich voor dat een brein in een
vat leeft, aangesloten op een computer die het voorziet van zintuiglijke
ervaringen, waardoor het brein gelooft dat het in de echte wereld leeft. Dit
roept vragen op over onze kennis van de werkelijkheid, de aard van perceptie
en het onderscheid tussen schijn en werkelijkheid.
De Turingtest, voorgesteld door Alan Turing in 1950, suggereert dat als een
computer zo kan communiceren dat het niet te onderscheiden is van een
mens, we kunnen stellen dat de computer een soort 'intelligentie' vertoont. Dit
betekent echter niet noodzakelijk dat de computer bewust is of in staat is tot
eigen denken.
Filosofie bood vaak een rationele tegenhanger voor de mythologische
verklaringen van de wereld, maar filosofen als Plato en Aristoteles hielden ook
rekening met metafysische en religieuze ideeën bij het formuleren van hun
theorieën over de werkelijkheid en moreel handelen. In de Griekse mythologie
werden goden vaak gezien als verklaringen voor natuurlijke fenomenen en als
richtsnoeren voor juist handelen, terwijl filosofen rationele verklaringen zochten
zonder terug te vallen op goddelijke interventies.
De vroege filosofen, zoals de presocratici, probeerden de werkelijkheid te
verklaren door middel van rationele argumenten en naturalistische
verklaringen. Socrates legde de nadruk op moreel handelen en deugd, en zijn
leerling Plato ontwikkelde verder de ethiek, waarbij hij het idee van de ideale
staat en deugdethiek naar voren bracht. Aristoteles legde de basis voor de
ethiek als een studie van deugd en het goede leven.
De filosofische takken ontologie en ethiek behandelen fundamentele vragen
over de werkelijkheid en het menselijk handelen. Ontologie richt zich op het
bestaan en de aard van de werkelijkheid, terwijl ethiek zich bezighoudt met het
onderzoeken van wat moreel juist is en hoe we het goede leven kunnen leiden.
In de vroege Griekse religie werden goden vaak gezien als immanent in de
wereld, waarbij natuurlijke fenomenen zoals stormen aan de boosheid van
Poseidon werden toegeschreven. Later werd het godsbeeld meer transcendent,
waarbij goden als scheppers of heersers buiten de fysieke wereld stonden en
minder direct betrokken waren bij aardse zaken.
Thales geloofde dat water de fundamentele stof van alles was, terwijl
Empedocles het universum verklaarde door vier onvergankelijke elementen:
aarde, water, vuur en lucht.
Socrates probeerde moreel handelen te bepalen door middel van dialoog en
introspectie. Hij gebruikte de dialectiek, een methode van vraag en antwoord,
,waarbij bestaande opvattingen kritisch werden onderzocht en achterhaald.
Socrates zelf heeft geen geschriften nagelaten, maar zijn ideeën zijn
vastgelegd door zijn leerling Plato.
Jurgen Habermas (1929) pleit voor een machtsvrije communicatie, waarbij
alleen argumenten doorslaggevend zijn, zodat mensen met veel macht niet
onterecht hun invloed kunnen uitoefenen. Habermas benadrukt dat
communicatie open, eerlijk en vrij van invloed van macht moet zijn.
Socrates schreef zelf geen werken. Zijn filosofie werd opgeschreven door
andere filosofen zoals Plato en Xenophon. Socrates werd ter dood veroordeeld,
omdat hij stelde dat men bestaande opvattingen kritisch moest onderzoeken,
wat niet goed werd ontvangen door de Atheense autoriteiten.
De sofisten, zoals Protagoras, geloofden dat er buiten ons beperkte perceptie
geen objectieve werkelijkheid bestaat. Zij leerden jonge Grieken de kunst van
welsprekendheid, waarbij de nadruk lag op het overtuigen van anderen door
welsprekendheid. Socrates was kritisch op het sofisme, omdat hij geloofde in
een universele waarheid, die door dialoog en rationeel denken ontdekt kon
worden.
Comte (1798-1857) stelde dat de geschiedenis van de kennis van de mens in
drie stadia kan worden verdeeld: het mythische, het filosofische en het
wetenschappelijke. In het mythische stadium worden fenomenen verklaard
door middel van speculatieve redeneringen en mythen. In het filosofische
stadium zoeken mensen naar rationele verklaringen, maar in het
wetenschappelijke stadium wordt de kennis uitsluitend gebaseerd op
wetenschappelijke waarnemingen en experimenten. Comte was van mening
dat positivisme (de overtuiging dat wetenschap de enige legitieme manier van
kennis vergaren is) de toekomst zou zijn.
Richard Dawkins stelt dat religie en wetenschap onverenigbaar zijn. Stephen
Jay Gould (1941-2002) betoogde echter dat wetenschap en religie twee
verschillende domeinen zijn, waarbij wetenschap zich richt op feiten en religie
zich bezighoudt met waarden en zingeving. Charles Taylor ziet geloof niet als
een verklaring, maar als een manier om betekenis te geven aan het leven.
Plato was de eerste allesomvattende filosoof die zowel ontologie als ethiek
nastreefde. Hij was een leerling van Socrates. Socrates maakte onderscheid
tussen doxa (mening) en episteme (kennis). Volgens Socrates is een mening
kwetsbaar voor invloeden van buitenaf, terwijl kennis gebaseerd is op begrip
en inzicht. Kennis is stabieler en leidt tot juist handelen.
Plato maakte onderscheid tussen de zintuiglijk waarneembare wereld (de
wereld waarin individuele dingen bestaan) en de ideeënwereld (de wereld
waarin de ideale, onveranderlijke ideeën zich bevinden). Volgens Plato leefden
we vóór onze geboorte in de ideeënwereld, en ons vermogen om kennis te
vergaren is een proces van herinnering aan die ideeën.
Neoplatonist Plotinus (204-270) stelde dat er een derde wereld bestaat die de
zintuigelijke wereld en de ideeënwereld met elkaar verbindt. De ware filosoof
streeft naar het Ene, wat een goddelijke eenheid is. Plotinus beïnvloedde de
christelijke denker Augustinus van Hippo (354-430), die de grondslagen legde
voor de christelijke filosofie.
,In Plato’s Allegorie van de grot wordt de situatie van de mens beschreven als
zijnde gevangen in een grot, kijkend naar de schaduwen op de muur die slechts
een afspiegeling zijn van de werkelijkheid. De filosoof is degene die zich
bevrijdt en de waarheid buiten de grot ontdekt. Dit staat symbool voor het
proces van filosofisch inzicht en de zoektocht naar de waarheid.
Deel 1: Ethiek
Immanuel Kant (1724-1804) stelde de vraag: "Wat moet ik doen?" Dit betreft
morele verplichtingen. Zijn ethiek is gebaseerd op de categorische
imperatief, die stelt dat we moeten handelen volgens principes die we willen
dat een universele wet worden.
Hoofdstuk 1: De notie van een morele verplichting
1.1 Wat is een morele verplichting?
In de filosofie van Immanuel Kant gaat het bij morele verplichtingen om het
handelen volgens principes die universeel geldig zijn, ongeacht persoonlijke
doelen of voorkeuren. Kant maakt een onderscheid tussen twee soorten
verlangens: instrumentele verlangens en intrinsieke verlangens.
Instrumentele verlangens zijn verlangens die dienen om een ander
doel te bereiken. Dit zijn dus doelen die je nastreeft omdat ze jou iets
anders opleveren. Bijvoorbeeld: je studeert om een diploma te behalen,
of je werkt om geld te verdienen.
Intrinsieke verlangens zijn verlangens die je nastreeft omwille van de
activiteit zelf. Je doet iets omdat je het op zich prettig of waardevol vindt.
Bijvoorbeeld, je helpt iemand omdat je het belangrijk vindt om anderen
te helpen, niet omdat je er iets voor terug wilt krijgen.
Kant maakt een onderscheid tussen twee soorten verplichtingen:
Hypothetische imperatieven: Dit zijn verplichtingen die afhangen van
een specifiek doel. Ze zijn voorwaardelijk, wat betekent dat je alleen
verplicht bent om ze te volgen als je dat doel wilt bereiken.
Categorische imperatieven: Dit zijn verplichtingen die niet afhankelijk
zijn van doelen of omstandigheden. Ze zijn universeel en gelden voor
iedereen, altijd. Kant stelt dat categorische imperatieven gelijkstaan aan
morele verplichtingen, en dat we altijd moeten handelen alsof de
principes van onze handelingen een algemene wet kunnen vormen.
Binnen de morele verplichting maakt Kant een onderscheid tussen negatieve
en positieve verplichtingen. Negatieve verplichtingen zijn verboden, zoals het
schade berokkenen aan anderen. Positieve verplichtingen zijn geboden, zoals
het helpen van anderen wanneer dat mogelijk is.
Kant stelt dat de moraal draait om het beschermen van de waardigheid van
anderen, en dat je moet handelen op een manier die de mensheid nooit als
middel gebruikt, maar altijd als doel op zich beschouwt.
Daarnaast zijn er verschillende benaderingen van ethiek:
Descriptieve ethiek: Dit beschrijft wat mensen doen.
Normatieve ethiek: Dit beschrijft wat mensen zouden moeten doen.
Kant's benadering is normatief: hij zegt dat we moeten handelen alsof de
principes van onze handelingen universeel toepasbaar zouden moeten zijn,
oftewel: wat zou het gevolg zijn als iedereen dat zou doen? Kant is van mening
dat de basis van moraal niet moet liggen in externe zaken zoals God of de
, natuur, maar in de rede van de mens. Hij wijst de "naturalistische fout" af,
waarbij mensen proberen moraal af te leiden uit de natuur of religie.
In de geschiedenis van de filosofie zijn er drie klassieke benaderingen van de
rechtvaardiging van moraal:
1. De theologische benadering: Dingen zijn goed omdat God ze zegt.
2. De naturalistische benadering: Dingen zijn goed omdat ze
voortkomen uit de natuur van de mens.
3. Kant's benadering: Moraal komt voort uit de menselijke rede, en elk
mens heeft een inherente waarde en waardigheid die niet afhankelijk is
van externe autoriteiten.
Kritische filosofen zoals Horkheimer en Adorno hebben gesteld dat de nadruk
op de rede, zoals in de Verlichting, ook de deur opende voor de ontwikkeling
van technologie die zowel goed als kwaad kan zijn, afhankelijk van hoe deze
wordt toegepast.
Kant pleit ervoor dat de moraal in ons denken moet voortkomen, zonder dat we
ons afhankelijk maken van externe rechtvaardigingen zoals religie of de natuur,
omdat dit de cirkelredenering in stand houdt waarin we steeds verder moeten
onderbouwen wat moraal is.
1.2 Het onderscheid tussen ethiek en moraal
Het verschil tussen ethiek en moraal is niet zozeer dat moraal alleen over het
helpen van anderen gaat, maar meer dat moraal betrekking heeft op de
principes en normen die bepalen wat goed of slecht is in het handelen, zowel
voor jezelf als voor anderen. Ethiek, daarentegen, is de filosofische reflectie op
die normen en principes, en het onderzoekt hoe men een leven kan leiden dat
moreel goed is. Ethiek vraagt niet alleen "wat is goed?" maar ook "hoe moeten
we leven?".
Aristoteles stelt dat voor een geslaagd leven niet alleen deugd zoals
rechtvaardigheid nodig is, maar ook eigenschappen zoals moed, geestigheid,
opgewektheid en bescheidenheid. Deze eigenschappen noemt hij deugden, en
ze zijn volgens hem essentieel voor het bereiken van eudaimonia, wat vaak
wordt vertaald als "geluk" of "floreren". Deugden zijn niet enkel eigenschappen
die het leven succesvoller maken, maar ook voorwaarden voor een moreel
goed leven.
Veel filosofen zien deugdethiek inderdaad als een alternatief voor plichtethiek
(deontologie). In deugdethiek wordt moreel handelen niet gezien als een
verplichting waar je niet onderuit kunt, maar als een keuze die voortkomt uit de
ontwikkeling van karaktereigenschappen die leiden tot een leven dat zelf als
waardevol wordt ervaren. In dit systeem is het verlangen naar een geslaagd,
moreel leven de belangrijkste motivatie, in plaats van enkel de dreiging van
straf of beloning.
Plato ontwikkelde het gedachtenexperiment van de ring van Gyges om te
onderzoeken in hoeverre mensen handelen vanuit het motief van beloning en
straf. Gyges is een herder die eigenaar wordt van een ring die hem onzichtbaar
maakt. Wanneer hij ontdekt dat hij ongestraft immorele daden kan verrichten,
wordt hij verleid om deze macht te gebruiken, wat hem van een deugdzaam
naar een immoreel leven leidt. Plato stelt hiermee de vraag of mensen in staat
zijn om moreel te handelen zonder externe dwang of toezicht.
Aristoteles stelt dat geluk (eudaimonia) zowel een objectieve als een
subjectieve kant heeft. Iemand kan zich gelukkig voelen (subjectief) door
Faure, G. (2021). Basisboek Filosofie (1e druk). Groningen: Kleine Uil. ISBN:
978-9493-170-469.
Inleiding tot de filosofie: thematisch en historisch
Moreel toeval verwijst naar het idee dat morele waarden en oordelen
afhankelijk kunnen zijn van toevallige omstandigheden, zoals tijd, plaats of
persoonlijke ervaring, in plaats van universeel geldig te zijn.
Het gedachte-experiment "Brain in a vat" stelt zich voor dat een brein in een
vat leeft, aangesloten op een computer die het voorziet van zintuiglijke
ervaringen, waardoor het brein gelooft dat het in de echte wereld leeft. Dit
roept vragen op over onze kennis van de werkelijkheid, de aard van perceptie
en het onderscheid tussen schijn en werkelijkheid.
De Turingtest, voorgesteld door Alan Turing in 1950, suggereert dat als een
computer zo kan communiceren dat het niet te onderscheiden is van een
mens, we kunnen stellen dat de computer een soort 'intelligentie' vertoont. Dit
betekent echter niet noodzakelijk dat de computer bewust is of in staat is tot
eigen denken.
Filosofie bood vaak een rationele tegenhanger voor de mythologische
verklaringen van de wereld, maar filosofen als Plato en Aristoteles hielden ook
rekening met metafysische en religieuze ideeën bij het formuleren van hun
theorieën over de werkelijkheid en moreel handelen. In de Griekse mythologie
werden goden vaak gezien als verklaringen voor natuurlijke fenomenen en als
richtsnoeren voor juist handelen, terwijl filosofen rationele verklaringen zochten
zonder terug te vallen op goddelijke interventies.
De vroege filosofen, zoals de presocratici, probeerden de werkelijkheid te
verklaren door middel van rationele argumenten en naturalistische
verklaringen. Socrates legde de nadruk op moreel handelen en deugd, en zijn
leerling Plato ontwikkelde verder de ethiek, waarbij hij het idee van de ideale
staat en deugdethiek naar voren bracht. Aristoteles legde de basis voor de
ethiek als een studie van deugd en het goede leven.
De filosofische takken ontologie en ethiek behandelen fundamentele vragen
over de werkelijkheid en het menselijk handelen. Ontologie richt zich op het
bestaan en de aard van de werkelijkheid, terwijl ethiek zich bezighoudt met het
onderzoeken van wat moreel juist is en hoe we het goede leven kunnen leiden.
In de vroege Griekse religie werden goden vaak gezien als immanent in de
wereld, waarbij natuurlijke fenomenen zoals stormen aan de boosheid van
Poseidon werden toegeschreven. Later werd het godsbeeld meer transcendent,
waarbij goden als scheppers of heersers buiten de fysieke wereld stonden en
minder direct betrokken waren bij aardse zaken.
Thales geloofde dat water de fundamentele stof van alles was, terwijl
Empedocles het universum verklaarde door vier onvergankelijke elementen:
aarde, water, vuur en lucht.
Socrates probeerde moreel handelen te bepalen door middel van dialoog en
introspectie. Hij gebruikte de dialectiek, een methode van vraag en antwoord,
,waarbij bestaande opvattingen kritisch werden onderzocht en achterhaald.
Socrates zelf heeft geen geschriften nagelaten, maar zijn ideeën zijn
vastgelegd door zijn leerling Plato.
Jurgen Habermas (1929) pleit voor een machtsvrije communicatie, waarbij
alleen argumenten doorslaggevend zijn, zodat mensen met veel macht niet
onterecht hun invloed kunnen uitoefenen. Habermas benadrukt dat
communicatie open, eerlijk en vrij van invloed van macht moet zijn.
Socrates schreef zelf geen werken. Zijn filosofie werd opgeschreven door
andere filosofen zoals Plato en Xenophon. Socrates werd ter dood veroordeeld,
omdat hij stelde dat men bestaande opvattingen kritisch moest onderzoeken,
wat niet goed werd ontvangen door de Atheense autoriteiten.
De sofisten, zoals Protagoras, geloofden dat er buiten ons beperkte perceptie
geen objectieve werkelijkheid bestaat. Zij leerden jonge Grieken de kunst van
welsprekendheid, waarbij de nadruk lag op het overtuigen van anderen door
welsprekendheid. Socrates was kritisch op het sofisme, omdat hij geloofde in
een universele waarheid, die door dialoog en rationeel denken ontdekt kon
worden.
Comte (1798-1857) stelde dat de geschiedenis van de kennis van de mens in
drie stadia kan worden verdeeld: het mythische, het filosofische en het
wetenschappelijke. In het mythische stadium worden fenomenen verklaard
door middel van speculatieve redeneringen en mythen. In het filosofische
stadium zoeken mensen naar rationele verklaringen, maar in het
wetenschappelijke stadium wordt de kennis uitsluitend gebaseerd op
wetenschappelijke waarnemingen en experimenten. Comte was van mening
dat positivisme (de overtuiging dat wetenschap de enige legitieme manier van
kennis vergaren is) de toekomst zou zijn.
Richard Dawkins stelt dat religie en wetenschap onverenigbaar zijn. Stephen
Jay Gould (1941-2002) betoogde echter dat wetenschap en religie twee
verschillende domeinen zijn, waarbij wetenschap zich richt op feiten en religie
zich bezighoudt met waarden en zingeving. Charles Taylor ziet geloof niet als
een verklaring, maar als een manier om betekenis te geven aan het leven.
Plato was de eerste allesomvattende filosoof die zowel ontologie als ethiek
nastreefde. Hij was een leerling van Socrates. Socrates maakte onderscheid
tussen doxa (mening) en episteme (kennis). Volgens Socrates is een mening
kwetsbaar voor invloeden van buitenaf, terwijl kennis gebaseerd is op begrip
en inzicht. Kennis is stabieler en leidt tot juist handelen.
Plato maakte onderscheid tussen de zintuiglijk waarneembare wereld (de
wereld waarin individuele dingen bestaan) en de ideeënwereld (de wereld
waarin de ideale, onveranderlijke ideeën zich bevinden). Volgens Plato leefden
we vóór onze geboorte in de ideeënwereld, en ons vermogen om kennis te
vergaren is een proces van herinnering aan die ideeën.
Neoplatonist Plotinus (204-270) stelde dat er een derde wereld bestaat die de
zintuigelijke wereld en de ideeënwereld met elkaar verbindt. De ware filosoof
streeft naar het Ene, wat een goddelijke eenheid is. Plotinus beïnvloedde de
christelijke denker Augustinus van Hippo (354-430), die de grondslagen legde
voor de christelijke filosofie.
,In Plato’s Allegorie van de grot wordt de situatie van de mens beschreven als
zijnde gevangen in een grot, kijkend naar de schaduwen op de muur die slechts
een afspiegeling zijn van de werkelijkheid. De filosoof is degene die zich
bevrijdt en de waarheid buiten de grot ontdekt. Dit staat symbool voor het
proces van filosofisch inzicht en de zoektocht naar de waarheid.
Deel 1: Ethiek
Immanuel Kant (1724-1804) stelde de vraag: "Wat moet ik doen?" Dit betreft
morele verplichtingen. Zijn ethiek is gebaseerd op de categorische
imperatief, die stelt dat we moeten handelen volgens principes die we willen
dat een universele wet worden.
Hoofdstuk 1: De notie van een morele verplichting
1.1 Wat is een morele verplichting?
In de filosofie van Immanuel Kant gaat het bij morele verplichtingen om het
handelen volgens principes die universeel geldig zijn, ongeacht persoonlijke
doelen of voorkeuren. Kant maakt een onderscheid tussen twee soorten
verlangens: instrumentele verlangens en intrinsieke verlangens.
Instrumentele verlangens zijn verlangens die dienen om een ander
doel te bereiken. Dit zijn dus doelen die je nastreeft omdat ze jou iets
anders opleveren. Bijvoorbeeld: je studeert om een diploma te behalen,
of je werkt om geld te verdienen.
Intrinsieke verlangens zijn verlangens die je nastreeft omwille van de
activiteit zelf. Je doet iets omdat je het op zich prettig of waardevol vindt.
Bijvoorbeeld, je helpt iemand omdat je het belangrijk vindt om anderen
te helpen, niet omdat je er iets voor terug wilt krijgen.
Kant maakt een onderscheid tussen twee soorten verplichtingen:
Hypothetische imperatieven: Dit zijn verplichtingen die afhangen van
een specifiek doel. Ze zijn voorwaardelijk, wat betekent dat je alleen
verplicht bent om ze te volgen als je dat doel wilt bereiken.
Categorische imperatieven: Dit zijn verplichtingen die niet afhankelijk
zijn van doelen of omstandigheden. Ze zijn universeel en gelden voor
iedereen, altijd. Kant stelt dat categorische imperatieven gelijkstaan aan
morele verplichtingen, en dat we altijd moeten handelen alsof de
principes van onze handelingen een algemene wet kunnen vormen.
Binnen de morele verplichting maakt Kant een onderscheid tussen negatieve
en positieve verplichtingen. Negatieve verplichtingen zijn verboden, zoals het
schade berokkenen aan anderen. Positieve verplichtingen zijn geboden, zoals
het helpen van anderen wanneer dat mogelijk is.
Kant stelt dat de moraal draait om het beschermen van de waardigheid van
anderen, en dat je moet handelen op een manier die de mensheid nooit als
middel gebruikt, maar altijd als doel op zich beschouwt.
Daarnaast zijn er verschillende benaderingen van ethiek:
Descriptieve ethiek: Dit beschrijft wat mensen doen.
Normatieve ethiek: Dit beschrijft wat mensen zouden moeten doen.
Kant's benadering is normatief: hij zegt dat we moeten handelen alsof de
principes van onze handelingen universeel toepasbaar zouden moeten zijn,
oftewel: wat zou het gevolg zijn als iedereen dat zou doen? Kant is van mening
dat de basis van moraal niet moet liggen in externe zaken zoals God of de
, natuur, maar in de rede van de mens. Hij wijst de "naturalistische fout" af,
waarbij mensen proberen moraal af te leiden uit de natuur of religie.
In de geschiedenis van de filosofie zijn er drie klassieke benaderingen van de
rechtvaardiging van moraal:
1. De theologische benadering: Dingen zijn goed omdat God ze zegt.
2. De naturalistische benadering: Dingen zijn goed omdat ze
voortkomen uit de natuur van de mens.
3. Kant's benadering: Moraal komt voort uit de menselijke rede, en elk
mens heeft een inherente waarde en waardigheid die niet afhankelijk is
van externe autoriteiten.
Kritische filosofen zoals Horkheimer en Adorno hebben gesteld dat de nadruk
op de rede, zoals in de Verlichting, ook de deur opende voor de ontwikkeling
van technologie die zowel goed als kwaad kan zijn, afhankelijk van hoe deze
wordt toegepast.
Kant pleit ervoor dat de moraal in ons denken moet voortkomen, zonder dat we
ons afhankelijk maken van externe rechtvaardigingen zoals religie of de natuur,
omdat dit de cirkelredenering in stand houdt waarin we steeds verder moeten
onderbouwen wat moraal is.
1.2 Het onderscheid tussen ethiek en moraal
Het verschil tussen ethiek en moraal is niet zozeer dat moraal alleen over het
helpen van anderen gaat, maar meer dat moraal betrekking heeft op de
principes en normen die bepalen wat goed of slecht is in het handelen, zowel
voor jezelf als voor anderen. Ethiek, daarentegen, is de filosofische reflectie op
die normen en principes, en het onderzoekt hoe men een leven kan leiden dat
moreel goed is. Ethiek vraagt niet alleen "wat is goed?" maar ook "hoe moeten
we leven?".
Aristoteles stelt dat voor een geslaagd leven niet alleen deugd zoals
rechtvaardigheid nodig is, maar ook eigenschappen zoals moed, geestigheid,
opgewektheid en bescheidenheid. Deze eigenschappen noemt hij deugden, en
ze zijn volgens hem essentieel voor het bereiken van eudaimonia, wat vaak
wordt vertaald als "geluk" of "floreren". Deugden zijn niet enkel eigenschappen
die het leven succesvoller maken, maar ook voorwaarden voor een moreel
goed leven.
Veel filosofen zien deugdethiek inderdaad als een alternatief voor plichtethiek
(deontologie). In deugdethiek wordt moreel handelen niet gezien als een
verplichting waar je niet onderuit kunt, maar als een keuze die voortkomt uit de
ontwikkeling van karaktereigenschappen die leiden tot een leven dat zelf als
waardevol wordt ervaren. In dit systeem is het verlangen naar een geslaagd,
moreel leven de belangrijkste motivatie, in plaats van enkel de dreiging van
straf of beloning.
Plato ontwikkelde het gedachtenexperiment van de ring van Gyges om te
onderzoeken in hoeverre mensen handelen vanuit het motief van beloning en
straf. Gyges is een herder die eigenaar wordt van een ring die hem onzichtbaar
maakt. Wanneer hij ontdekt dat hij ongestraft immorele daden kan verrichten,
wordt hij verleid om deze macht te gebruiken, wat hem van een deugdzaam
naar een immoreel leven leidt. Plato stelt hiermee de vraag of mensen in staat
zijn om moreel te handelen zonder externe dwang of toezicht.
Aristoteles stelt dat geluk (eudaimonia) zowel een objectieve als een
subjectieve kant heeft. Iemand kan zich gelukkig voelen (subjectief) door
