BBP 1
,HOOGDAG(EN) VOOR DE LOKALE DEMOCRATIE?! 4
GEMEENTE 4
VLAAMSE REGERING – JAN JAMBON 5
VERKIEZINGEN 5
KANDIDATEN 5
LIJSTEN 6
CUMULATIE VAN POLITIEKE MANDATEN 6
VOORBEREIDING DOOR POLITIEKE PARTIJEN 6
CAMPAGNE VOEREN 6
KARTELS 6
COALITIEVORMING 6
KIEZERS 7
OPKOMSTPLICHT 7
NA DE VERKIEZINGEN 7
HOE GELDIG STEMMEN? 7
PANACHEREN OF BONT STEMMEN 8
DE KAMPIOEN 8
RITUEEL LEGITIMEREN – RITUEEL MOPPEREN 8
BURGEMEESTER 9
HOE WORD JE BURGEMEESTER? 9
WANNEER EINDIGT HET MANDAAT 9
SOMS LOOPT EEN MANDAAT OOK VROEGER AF 9
WAT DOET EEN BURGEMEESTER 10
DE SJERP VAN DE BURGEMEESTER 10
BURGEMEESTER OOK IN CRISISTIJD 10
CBS 10
HOE WORDT MEN SCHEPEN? 11
HOE WERKT HET COLLEGE? 11
WAARVOOR IS HET COLLEGE BEVOEGD? 11
CONSTRUCTIEVE MOTIE VAN WANTROUWEN 12
DE GEMEENTERAAD: HOEKSTEEN VAN DE LOKALE DEMOCRATIE? 12
ORGANISATIE VAN DE GEMEENTERAAD 12
WERKING VAN DE GEMEENTERAAD 13
BEVOEGDHEDEN VAN DE GEMEENTERAAD 13
WIE ZIJN ONZE GEMEENTERAADSLEDEN 13
INTERGEMEENTELIJKE SAMENWERKING EN DISTRICTSRADEN 14
REGIOVORMING 14
GEMEENTERAAD IN CORONATIJD (OVERGESLAAN) 14
UITDAGINGEN VOOR DE GEMEENTERAAD 14
BBP 2
,AMBTELIJKE ORGANISATIE 14
DE ALGEMEEN DIRECTEUR 14
DE FINANCIEEL DIRECTEUR 15
MANAGEMENTTEAM 15
DE OVERIGE LOKALE AMBTENAREN 15
GEMEENTEFINANCIËN 15
WAAR HALEN DE GEMEENTEN HUN GELD VANDAAN? 15
AANVULLENDE PERSONENBELASTING EN OPCENTIEMEN 15
SUBSIDIES 16
WAAR GAAT DAT GELD NAARTOE 16
OCMW = OPENBAAR CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJK WELZIJN 17
HISTORIEK 17
HET OCMW WORDT GEBOREN 17
OCMW WORDT GEÏNTEGREERD 17
MISSIES OCMW ’S 17
FINANCIEEL OCMW’S 17
DOELPUBLIEK OCMW ‘S 18
ORGANEN VAN DE OCMW’S 18
BESTUURSKRACHT 18
FUSIES: WAAROM? 19
FUSIES: HUIDIGE STAND VAN ZAKEN 19
BESTUURSKRACHT VERSTERKEN - MAATREGELEN 19
SAMENWERKING MET DE BEVOLKING 20
EN DE BURGER? 20
ZICHT OP DE VERWACHTINGEN VAN DE BEVOLKING? 20
TOT SLOT 21
BBP 3
, Wegwijs in uw lokaal bestuur
Hoogdag(en) voor de lokale democratie?!
Wat zal de impact zijn van de verkiezingen van juni op de verkiezingen van oktober?
Hoogdag voor de lokale democratie ja of neen?
Gemeente
285 gemeenten in de volgende legislatuur à gezakt door de fusiedemocratie
Gemeenten moeten groot genoeg zijn om bestuurskrachtig te zijn = voldoende in staat zijn om
de door haar zelf en door anderen opgelegde taken en ambities alleen of in samenwerking met
anderen op te pakken en te realiseren.
Antwerpen werd te groot na een fusie waardoor er een defusie nodig was. Enkele
deelgemeenten werden een district met (enkele) eigen bevoegdheden en een eigen bestuur.
- Districtsraden kunnen opgericht worden in gemeenten of steden van minst 100.000
inwoners. Geen verplichting om dat te organiseren, tot op heden enkel in Antwerpen.
Worden verkozen voor 6 jaar
Voor een nieuwe vrijwillige fusiegolf zijn er verschillende redenen
- Gezond verstand à te kleine gemeenten redden het niet
- Geld à de Vlaamse regering beloofde immers een fusiebonus. Die bonus bestaat uit een
schuldovername die varieert van 200 euro tot 500 euro per inwoner al naargelang de
grootte van de fusiegemeente
- Angst à veel gemeenten vrezen dat als ze niet spontaan fuseren, het wel eens opgelegd
zou kunnen worden. En dat ze dan zouden worden opgeslokt door een aangrenzende
stad.
Alle gemeenten zijn verschillen maar tegelijk ook gelijk. In deze legislatuur
- De gemeente bestaat niet
- Zelfde gemeentedecreet
- Verschillend
o Financiële draagvlak à sommigen hebben minder kapitaalkrachtige inwoners.
o Thema’s die de lokale bestuurder moeten proberen te behandelen is het verschil
in samenstelling van de bevolking.
§ Velen verlaten op oudere leeftijd hun huis en gaan naar de kust à
vergrijzende bevolking, sommige steden hebben een vergroening… à
andere thema’s die prioritair op de politieke agenda komen
o Verschil in oppervlakte à in de westhoek hebben we bv gemeenten met niet veel
inwoners, maar hebben wel een grote oppervlakte – anders dan bv een drukke
stad
Vlaanderen telt 13 centrumsteden = grote steden die een centrale functie hebben ten opzichte
van de steden en gemeenten in hun omgeving op het vlak van onder meer werkgelegenheid,
zorg, onderwijs, cultuur en ontspanning. Vroeger bestond er zoiets als het stedenfonds à
financiële middelen die expliciet naar de centrumsteden gingen.
BBP 4
,Nu zijn al die middelen samen in het gemeentefonds. Kleinere gemeenten zijn nu van oordeel
dat ze veel minder krijgen uit die pot krijgen dan grote steden à politieke discussie.
12 faciliteitengemeenten in het Vlaamse Gewest
- = een verzamelnaam voor 12 Vlaamse gemeenten met een sociale regeling, 6
gemeenten in de rand rond Brussel en 6 taalgrensgemeenten. Als uitzondering op het
principe van de ééntaligheid van het Nederlandse taalgebied kan in deze gemeenten
onder bepaalde voorwaarden de communicatie tussen de overheid en de inwoners in
het Frans verlopen.
Vlaamse regering – Jan Jambon
Heeft op het vlak van lokale besturen en provinciale bestuderen toch een aantal belangrijke
wijzigingen doorgevoerd. Waarbij Bart Somers zei dat het een hoogdag is van de lokale
democratie
- Het eerste was de opkomstplicht afscha\en à dit is zo voor de verkiezingen van
oktober.
- Tweede element dat in de media initieel werd gesteld is het feit dat de lijststem zou
afgeschaft zijn, maar dat klopt niet.
- Bar Somers zegt ook dat er meer invloed komt op de keuze van de burgemeester.
- Vierde elementje start legislatuur
- Vijfde element is de constructieve motie van wantrouwen
Wat is er nog gebeurd in dat Vlaams regeerakkoord
- Systeem van vrijwillige fusie van gemeenten zal behouden worden, dus geen verplichte
fusie van gemeenten.
- Men heeft de provincies behouden. België bestaat uit 12 provincies. Wat Vlaanderen wel
kan doen is het aantal provincieraadsleden te verminderen, of men kan ook beslissingen
om het politieke niveau van de provincies af te scha\en. Men heeft nu het aantal
mandatarissen verlaagd en ook de persoonsgebonden materies behoren niet meer tot
de provincies in Vlaanderen. Dus wel nog met de grondgebonden materies.
- Regiovorming à Vlaanderen is ingedeeld in 15 referentieregio’s. Alle gemeentelijke
samenwerkingsverbanden moeten in een bepaalde regio plaatsvinden.
Verkiezingen
Kandidaten
- 10.000 kandidaten
- 18 jaar zijn op de dag van de verkiezingen
- Ingeschreven zijn in het bevolkingsregister van de gemeente waar je kandidaat wil zijn en
er daadwerkelijk wonen à inschrijving moet vooraf gebeurd zijn: ten laatste op de dag
van het vaststellen van de afsluiting van de kiezerslijsten. Als je verkozen wordt, moet je
de gehele 6 jaarin de gemeente blijven wonen.
- Belg zijn of EU-onderdaan
- Niet stout geweest zijn à je mag je niet in een van de gevallen van uitsluiting of
schorsing bevinden
BBP 5
,Lijsten
De lijst mag niet meer kandidaten bevatten dan er zetels te verdelen zijn in de gemeente
Evenwichtige verdeling van mannen en vrouwen. Het verschil tussen het aantal kandidaten van
beide seksen mag niet groter zijn dan één
De eerste twee kandidaten op de lijst moeten ingevuld worden door een vrouw en een man.
- Dit is zo ingevoerd omdat men meer vrouwen in politiek wou
- Bv ritsprincipe = je bent met vrouw en dan een man en dan weer een vrouw, man, vrouw
man… à is niet verplicht.
Zoektocht naar witte konijnen à welke bekende personen bv bv’s? Maar is niet echt een
voordeel voor electoraal succes.
Cumulatie van politieke mandaten
Een uitvoerend nationaal of Vlaams mandaat (het ministerschap) mag niet gecumuleerd worden
met een uitvoerend lokaal mandaat (burgemeester of schepen) à je mag geen twee uitvoerende
politieke mandaten cumuleren
Voorbereiding door politieke partijen
- Voldoende voorbereiding, ondersteuning en opleiding eenmaal verkozen? Wat betekent
raadswerk? Wat betekent het om gemeenteraadslid te zijn?
- Info over kenniskloof?
- Heeft men als politieke partij zicht op de verwachtingen van de raadsleden?
- Spreekt men over de partijtucht?
- Rol van de media?
Campagne voeren
Dit is gelegitimeerd, er is een bovengrens van verkiezingsuitgaven om zo alle kandidaten even
goede startkansen te geven.
Er zijn ook manieren van campagne voeren die verboden zijn
- Geschenken of gadgets uitdelen
- Een commerciële telefooncampagne à reclamespots op radio, tv of bioscoop mag wel
Sperperiode van 1 juli 2024 tot 13 oktober 2024 à er geld in die periode een beperking op
uitgaven en de propagandamiddelen zijn gereglementeerd
Kartels
= twee of meer partijen gaan samen als één partij op één lijst naar de verkiezingen. Best heb je
hierbij enkele gelijklopende standpunten. Zo kunnen ze mss de grootste lijst worden en de
meerderheid vormen.
Coalitievorming
De stemmen zijn geteld, de zetels zijn verdeeld, de coalitievorming kan starten à een coalitie
beschikt best over de helft plus 1 (liefst meer) van het aantal zetels in de gemeenteraad.
BBP 6
,Voorakkoorden = afspraken tussen twee of meer partijen die beloven dat ze, als ze een
meerderheid van de kiezers achter zich krijgen, samen een bestuurscoalitie vormen. Kiezers
houden hier niet van omdat het zo lijkt dat alles al voor de stembusgang beslist is.
- De Vlaamse regering wil hier vanaf stappen. Wie na de lokale verkiezingen een coalitie
wil vormen, zal verplicht zijn om een modelakte te gebruiken voor de voordracht van
burgemeester en schepenen. Die zal pas vrijgegeven worden op de dag van de
verkiezingen. Getekende akten van voordracht in de aanloop van de verkiezingen zijn niet
meer geldig.
Vanaf 2024: de stemmenkampioen van de grootste lijst heeft 14 dagen een exclusief
initiatiefrecht om een coalitie te vormen
- Hoeveel stemmenkampioenen zouden in de oppositie terechtkomen?
- Lukt dit niet binnen de opgelegde termijn? Dan wordt het initiatiefrecht overgedragen
naar de stemmenkampioen van de volgende lijst in afnemende volgorde van lijstgrootte.
Kiezers
- Om de zes jaar op de tweede zondag van oktober
- 18 jaar zijn
- Stemmen in de gemeente waar je woont of woonde enkele maanden voor de
verkiezingen
- Belg zijn
- Onderdaan lidstaat van de EU, niet EU-burgers
In bepaalde gevallen kan een persoon een volmacht geven aan een andere kiezer om in zijn
plaats te gaan stemmen.
Opkomstplicht
Wij zijn een van de weinige landen in de wereld die nog een systeem van opkomstplicht hebben.
Sowieso blijft er een aantal percentage thuis. In principe kan je bestraft worden als je niet gaat
stemmen. Je dreigen met een straf zodat je gemotiveerd wordt oom te gaan stemmen.
Na de verkiezingen
Hoe meer inwoners, hoe meer zetels. Ook aantal schepenen hangt af van inwonersaantal.
Zetelverdeling via het systeem imperiali. Bedacht door de Belgische politicus Pierre Imperiali.
Ingevoerd in 1921. Andere verkiezingen via systeem D’Hondt bedacht door Victor D’Hondt.
Hoe onze stem finaal gaat resulteren in zetelaantal
- Systeem Imperiali is in het voordeel van de grotere politieke partijen à wordt gebruikt
in de gemeente
- Systeem D’hondt is een betere weerspiegeling van de verkiezingsuitslag à alle andere
verkiezingen
Hoe geldig stemmen?
Lijststem – wordt vanaf 2024 afgeschaft = de invloed van de lijsstem verdwijnt. Zal niet meer
bepalend zijn voor het toewijzen van zetels aan kandidaten
- Niet waar. Voor mensen die bovenaan de lijst het bolletje willen kleuren
BBP 7
, - Wat verdwijnt er wel, de stem voor de partij, het overdrachtelijk e\ect van de lijststem
- Voortaan geldt dat diegene met de meeste voorkeursstemmen van de lijst de zetels van
de lijst krijgt.
Een of meerdere voorkeursstemmen = geef je de voorkeur van welke personen je finaal in de
raad wilt zien à belangrijk als kandidaat om zoveel mogelijk voorkeursstemmen te krijgen
Binnen één en dezelfde lijst blijven. Panacheren is niet toegestaan
Panacheren of bont stemmen
= bolletjes kleuren over de partijgrenzen heen.
Tot 1976 kon het (redenen van afscha\ing)
- Al bij al weinig reden om te panacheren à werd door heel weinig mensen gedaan
- Veel kleine gemeenten (voor fusie 1976)
o Verkiezingen zonder strijd
o Veel verkiezingen met slechts 2 lijsten
- Onvolledige stemmen
- Lastig telwerk
Meer redenen om het (vanaf 1976) te behouden
- Schaal van de gemeenten werd groter
- Veel verkiezingen met meerdere lijsten
- Grotere partijpolitieke versnippering
- Minder absolute meerderheden
- Grotere klemtoon op personen
- Democratie in haar zuiverste vorm
- Als kiezers zelf eigen gemeenteraad samenstellen
- Als kiezer zelf eigen coalitie samenstellen
- Telwerk: valt computermatig op te lossen
De kampioen
Al lange tijd is CD&V de kampioen van de lokale verkiezingen in Vlaanderen. De N-VA had in 2018
de absolute stemmenkampioen – Bart De Wever.
Ritueel legitimeren – ritueel mopperen
= als je in de meerderheid zit dan word je geacht om mee te stemmen met de meerderheid. Je
kan af en toe eens daarvan afwijken, maar toch niet te veel in de context van partijtucht
Herman De Croo vergeleek het werk in de oppositie met een hometrainer
- Hoe hard je ook trapt, je komt geen meter vooruit. Het enige voordeel van oppositiewerk
is wel dat je tenminste nog mag trappen, terwijl leden van de meerderheid vaak
noodgedwongen de benen moeten stilhouden
BBP 8
,Burgemeester
U hoeft geen diploma te hebben, maar je moet wel op Nederlandstalig grondgebied Nederlands
kunnen spreken.
Hoe word je burgemeester?
Geen rechtstreekse verkiezingen voor burgemeester, maar is heel vaak de stemmenkampioen
(75-80%).
Vanaf 2024 wordt de kandidaat met de meeste voorkeursstemmen in de grootste fractie van de
coalitie automatisch burgemeester. Indien er verschillende coalitiefracties het hoogste aantal
zetels hebben, wordt gekeken naar het hoogste stemcijfer. Als dit ook het geval is, dan is de
kandidaat die het hoogst gerangschikt stond op de lijst, de burgemeester.
De aangewezen burgemeester legt men de eed af in de handen van de voorzitter van de
gemeenteraad. Als die daarna benoemd is door de Vlaamse regering zal hij de eed als
burgemeester opnieuw af in de handen van de voorzitter van de gemeenteraad. Als de
aangewezen burgemeester zelf de voorzitter van de gemeenteraad is, legt hij de eed af in de
handen van het oudste gemeenteraadslid. Hetzelfde geldt voor de benoemde burgemeester.
Wanneer eindigt het mandaat
Duurt zes jaar à daarna vervangen, of jezelf opvolgen
Soms loopt een mandaat ook vroeger af
Nu wordt er niet meer gewerkt met een actie van voordracht om bij het begin van de
bestuursperiode een burgemeester voor te dragen. Wel is er nog de mogelijkheid om bik de
installatievergadering een akte van opvolging voor de burgemeester in te dienen. Er kan slechts 1
opvolger worden opgedragen en de opvolger moet tot dezelfde fractie behoren als de
burgemeester die wordt opgevolgd.
Ze kunnen ook zelf ontslag nemen. Dit dient hij schriftelijk te doen bij de Vlaamse regering. Het
ontslag is dan pas definitief als de Vlaamse regering zich daarvan kennis heeft genomen. De
burgemeester blijft in functie tot de volgende de eed heeft afgelegd behalve wanneer er sprake is
van onverenigbaarheid.
Het einde van het mandaat als burgemeester betekent ook het einde van het mandaat als
voorzitter van het vast bureau en het einde als lid van het politiecollege in de
meergemeentepolitiezone. Uiteraard blijft men wel lid van de gemeenteraad.
Burgemeester kan ook worden afgezet of geschorst.
Het mandaat kan ook eindigen door het niet meer voldoen aan de
verkiesbaarheidsvoorwaarden, overlijden, afgezet worden, het verval van mandaat van
gemeenteraadslid of een collectieve motie van wantrouwen.
Soms kan hij ook gewoon vervangen worden door eerste schepenen door bv ziekte of
ouderschapsverlof.
BBP 9
, Wat doet een burgemeester
= sheri\ van de gemeente. Hij moet waken voer de openbare orde, rust en veiligheid in zijn
gemeente.
Naast zijn bevoegdheden voor de uitvoering van de politiewetten, politiedecreten,
politiereglementen en politiebesluiten, voor de bestuurlijke politie op het grondgebied van de
gemeente en voor de dringende politieverordeningen is de burgemeester bevoegd voor de
uitvoering van de wetten, de decreten en de uitvoeringsbesluiten van de federale overheid, het
gewest of de gemeenschap, tenzij die bevoegdheid uitdrukkelijk aan een ander orgaan van de
gemeente is overgedragen.
Hij mag panden die meer dan 6 maanden leegstaan opeisen om daklozen te helpen op
voorwaarde dat de eigenaar gewaarschuwd is en een vergoeding krijgt.
Hij zit het CBS voor, kan ook gemeenteraad voorzitten, tenzij gemeenteraad ander lid aanstelt
De sjerp van de burgemeester
Is eigen aan het ambt die je uitoefent. Het is een onderscheidsteken en werd o\icieel vastgelegd
bij een KB in 1937. Het moest de burgemeester onderscheiden van het volk. Nu draagt de
burgemeester hem vooral bij o\iciële plechtigheden bv bij een huwelijk.
Burgmeesters en district burgemeesters dragen een sjerp met zilveren franjes op een zwart-geel-
rode achtergrond met een Vlaamse leeuw erop. Schepenen hebben een sjerp met rode franjes
op een zwart-gele achtergrond met een Vlaamse leeuw erop.
Men kan deze op twee manieren dragen. Om het middel met de zwarte kleur bovenaan of over
de rechterschouder met de knoop in de linkerzijde en de zwarte kleur het dichtst bij de hals.
De burgemeester heeft ook een o\iciële ambtskledij dat ook werd vastgelegd in 1837 voor
mannen, tien jaar later voor vrouwen. Het was afhankelijk van het aantal inwoners van de
gemeente.
Burgemeester ook in crisistijd
Burgemeesters vonden dat corona voor meer werk, meer stress, minder slaap, een
onevenwichtige privé-werkbalans…
CBS
Aantal schepen varieert al naargelang de grootte van de gemeente (het aantal inwoners). De
kleinste hebben er 2, de grootste 10.
Als na de verkiezingen van de voorzitter van het bijzonder comité voor de sociale dienst blijkt dat
hij/zij nog geen lid is van het CBS wordt hij/zij van rechtswege vanaf zijn/haar eedaflegging als
schepenen toegevoegd aan het college
Als een gemeente het met minder schepenen wil doen, kan dit. Er ligt enkel een bovengrens
vast. Een extra schepen weegt trouwens op de gemeentebegroting. De gemeenten moeten hun
schepenen immers een meer dan behoorlijke wedde uitbetalen.
BBP 10
,HOOGDAG(EN) VOOR DE LOKALE DEMOCRATIE?! 4
GEMEENTE 4
VLAAMSE REGERING – JAN JAMBON 5
VERKIEZINGEN 5
KANDIDATEN 5
LIJSTEN 6
CUMULATIE VAN POLITIEKE MANDATEN 6
VOORBEREIDING DOOR POLITIEKE PARTIJEN 6
CAMPAGNE VOEREN 6
KARTELS 6
COALITIEVORMING 6
KIEZERS 7
OPKOMSTPLICHT 7
NA DE VERKIEZINGEN 7
HOE GELDIG STEMMEN? 7
PANACHEREN OF BONT STEMMEN 8
DE KAMPIOEN 8
RITUEEL LEGITIMEREN – RITUEEL MOPPEREN 8
BURGEMEESTER 9
HOE WORD JE BURGEMEESTER? 9
WANNEER EINDIGT HET MANDAAT 9
SOMS LOOPT EEN MANDAAT OOK VROEGER AF 9
WAT DOET EEN BURGEMEESTER 10
DE SJERP VAN DE BURGEMEESTER 10
BURGEMEESTER OOK IN CRISISTIJD 10
CBS 10
HOE WORDT MEN SCHEPEN? 11
HOE WERKT HET COLLEGE? 11
WAARVOOR IS HET COLLEGE BEVOEGD? 11
CONSTRUCTIEVE MOTIE VAN WANTROUWEN 12
DE GEMEENTERAAD: HOEKSTEEN VAN DE LOKALE DEMOCRATIE? 12
ORGANISATIE VAN DE GEMEENTERAAD 12
WERKING VAN DE GEMEENTERAAD 13
BEVOEGDHEDEN VAN DE GEMEENTERAAD 13
WIE ZIJN ONZE GEMEENTERAADSLEDEN 13
INTERGEMEENTELIJKE SAMENWERKING EN DISTRICTSRADEN 14
REGIOVORMING 14
GEMEENTERAAD IN CORONATIJD (OVERGESLAAN) 14
UITDAGINGEN VOOR DE GEMEENTERAAD 14
BBP 2
,AMBTELIJKE ORGANISATIE 14
DE ALGEMEEN DIRECTEUR 14
DE FINANCIEEL DIRECTEUR 15
MANAGEMENTTEAM 15
DE OVERIGE LOKALE AMBTENAREN 15
GEMEENTEFINANCIËN 15
WAAR HALEN DE GEMEENTEN HUN GELD VANDAAN? 15
AANVULLENDE PERSONENBELASTING EN OPCENTIEMEN 15
SUBSIDIES 16
WAAR GAAT DAT GELD NAARTOE 16
OCMW = OPENBAAR CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJK WELZIJN 17
HISTORIEK 17
HET OCMW WORDT GEBOREN 17
OCMW WORDT GEÏNTEGREERD 17
MISSIES OCMW ’S 17
FINANCIEEL OCMW’S 17
DOELPUBLIEK OCMW ‘S 18
ORGANEN VAN DE OCMW’S 18
BESTUURSKRACHT 18
FUSIES: WAAROM? 19
FUSIES: HUIDIGE STAND VAN ZAKEN 19
BESTUURSKRACHT VERSTERKEN - MAATREGELEN 19
SAMENWERKING MET DE BEVOLKING 20
EN DE BURGER? 20
ZICHT OP DE VERWACHTINGEN VAN DE BEVOLKING? 20
TOT SLOT 21
BBP 3
, Wegwijs in uw lokaal bestuur
Hoogdag(en) voor de lokale democratie?!
Wat zal de impact zijn van de verkiezingen van juni op de verkiezingen van oktober?
Hoogdag voor de lokale democratie ja of neen?
Gemeente
285 gemeenten in de volgende legislatuur à gezakt door de fusiedemocratie
Gemeenten moeten groot genoeg zijn om bestuurskrachtig te zijn = voldoende in staat zijn om
de door haar zelf en door anderen opgelegde taken en ambities alleen of in samenwerking met
anderen op te pakken en te realiseren.
Antwerpen werd te groot na een fusie waardoor er een defusie nodig was. Enkele
deelgemeenten werden een district met (enkele) eigen bevoegdheden en een eigen bestuur.
- Districtsraden kunnen opgericht worden in gemeenten of steden van minst 100.000
inwoners. Geen verplichting om dat te organiseren, tot op heden enkel in Antwerpen.
Worden verkozen voor 6 jaar
Voor een nieuwe vrijwillige fusiegolf zijn er verschillende redenen
- Gezond verstand à te kleine gemeenten redden het niet
- Geld à de Vlaamse regering beloofde immers een fusiebonus. Die bonus bestaat uit een
schuldovername die varieert van 200 euro tot 500 euro per inwoner al naargelang de
grootte van de fusiegemeente
- Angst à veel gemeenten vrezen dat als ze niet spontaan fuseren, het wel eens opgelegd
zou kunnen worden. En dat ze dan zouden worden opgeslokt door een aangrenzende
stad.
Alle gemeenten zijn verschillen maar tegelijk ook gelijk. In deze legislatuur
- De gemeente bestaat niet
- Zelfde gemeentedecreet
- Verschillend
o Financiële draagvlak à sommigen hebben minder kapitaalkrachtige inwoners.
o Thema’s die de lokale bestuurder moeten proberen te behandelen is het verschil
in samenstelling van de bevolking.
§ Velen verlaten op oudere leeftijd hun huis en gaan naar de kust à
vergrijzende bevolking, sommige steden hebben een vergroening… à
andere thema’s die prioritair op de politieke agenda komen
o Verschil in oppervlakte à in de westhoek hebben we bv gemeenten met niet veel
inwoners, maar hebben wel een grote oppervlakte – anders dan bv een drukke
stad
Vlaanderen telt 13 centrumsteden = grote steden die een centrale functie hebben ten opzichte
van de steden en gemeenten in hun omgeving op het vlak van onder meer werkgelegenheid,
zorg, onderwijs, cultuur en ontspanning. Vroeger bestond er zoiets als het stedenfonds à
financiële middelen die expliciet naar de centrumsteden gingen.
BBP 4
,Nu zijn al die middelen samen in het gemeentefonds. Kleinere gemeenten zijn nu van oordeel
dat ze veel minder krijgen uit die pot krijgen dan grote steden à politieke discussie.
12 faciliteitengemeenten in het Vlaamse Gewest
- = een verzamelnaam voor 12 Vlaamse gemeenten met een sociale regeling, 6
gemeenten in de rand rond Brussel en 6 taalgrensgemeenten. Als uitzondering op het
principe van de ééntaligheid van het Nederlandse taalgebied kan in deze gemeenten
onder bepaalde voorwaarden de communicatie tussen de overheid en de inwoners in
het Frans verlopen.
Vlaamse regering – Jan Jambon
Heeft op het vlak van lokale besturen en provinciale bestuderen toch een aantal belangrijke
wijzigingen doorgevoerd. Waarbij Bart Somers zei dat het een hoogdag is van de lokale
democratie
- Het eerste was de opkomstplicht afscha\en à dit is zo voor de verkiezingen van
oktober.
- Tweede element dat in de media initieel werd gesteld is het feit dat de lijststem zou
afgeschaft zijn, maar dat klopt niet.
- Bar Somers zegt ook dat er meer invloed komt op de keuze van de burgemeester.
- Vierde elementje start legislatuur
- Vijfde element is de constructieve motie van wantrouwen
Wat is er nog gebeurd in dat Vlaams regeerakkoord
- Systeem van vrijwillige fusie van gemeenten zal behouden worden, dus geen verplichte
fusie van gemeenten.
- Men heeft de provincies behouden. België bestaat uit 12 provincies. Wat Vlaanderen wel
kan doen is het aantal provincieraadsleden te verminderen, of men kan ook beslissingen
om het politieke niveau van de provincies af te scha\en. Men heeft nu het aantal
mandatarissen verlaagd en ook de persoonsgebonden materies behoren niet meer tot
de provincies in Vlaanderen. Dus wel nog met de grondgebonden materies.
- Regiovorming à Vlaanderen is ingedeeld in 15 referentieregio’s. Alle gemeentelijke
samenwerkingsverbanden moeten in een bepaalde regio plaatsvinden.
Verkiezingen
Kandidaten
- 10.000 kandidaten
- 18 jaar zijn op de dag van de verkiezingen
- Ingeschreven zijn in het bevolkingsregister van de gemeente waar je kandidaat wil zijn en
er daadwerkelijk wonen à inschrijving moet vooraf gebeurd zijn: ten laatste op de dag
van het vaststellen van de afsluiting van de kiezerslijsten. Als je verkozen wordt, moet je
de gehele 6 jaarin de gemeente blijven wonen.
- Belg zijn of EU-onderdaan
- Niet stout geweest zijn à je mag je niet in een van de gevallen van uitsluiting of
schorsing bevinden
BBP 5
,Lijsten
De lijst mag niet meer kandidaten bevatten dan er zetels te verdelen zijn in de gemeente
Evenwichtige verdeling van mannen en vrouwen. Het verschil tussen het aantal kandidaten van
beide seksen mag niet groter zijn dan één
De eerste twee kandidaten op de lijst moeten ingevuld worden door een vrouw en een man.
- Dit is zo ingevoerd omdat men meer vrouwen in politiek wou
- Bv ritsprincipe = je bent met vrouw en dan een man en dan weer een vrouw, man, vrouw
man… à is niet verplicht.
Zoektocht naar witte konijnen à welke bekende personen bv bv’s? Maar is niet echt een
voordeel voor electoraal succes.
Cumulatie van politieke mandaten
Een uitvoerend nationaal of Vlaams mandaat (het ministerschap) mag niet gecumuleerd worden
met een uitvoerend lokaal mandaat (burgemeester of schepen) à je mag geen twee uitvoerende
politieke mandaten cumuleren
Voorbereiding door politieke partijen
- Voldoende voorbereiding, ondersteuning en opleiding eenmaal verkozen? Wat betekent
raadswerk? Wat betekent het om gemeenteraadslid te zijn?
- Info over kenniskloof?
- Heeft men als politieke partij zicht op de verwachtingen van de raadsleden?
- Spreekt men over de partijtucht?
- Rol van de media?
Campagne voeren
Dit is gelegitimeerd, er is een bovengrens van verkiezingsuitgaven om zo alle kandidaten even
goede startkansen te geven.
Er zijn ook manieren van campagne voeren die verboden zijn
- Geschenken of gadgets uitdelen
- Een commerciële telefooncampagne à reclamespots op radio, tv of bioscoop mag wel
Sperperiode van 1 juli 2024 tot 13 oktober 2024 à er geld in die periode een beperking op
uitgaven en de propagandamiddelen zijn gereglementeerd
Kartels
= twee of meer partijen gaan samen als één partij op één lijst naar de verkiezingen. Best heb je
hierbij enkele gelijklopende standpunten. Zo kunnen ze mss de grootste lijst worden en de
meerderheid vormen.
Coalitievorming
De stemmen zijn geteld, de zetels zijn verdeeld, de coalitievorming kan starten à een coalitie
beschikt best over de helft plus 1 (liefst meer) van het aantal zetels in de gemeenteraad.
BBP 6
,Voorakkoorden = afspraken tussen twee of meer partijen die beloven dat ze, als ze een
meerderheid van de kiezers achter zich krijgen, samen een bestuurscoalitie vormen. Kiezers
houden hier niet van omdat het zo lijkt dat alles al voor de stembusgang beslist is.
- De Vlaamse regering wil hier vanaf stappen. Wie na de lokale verkiezingen een coalitie
wil vormen, zal verplicht zijn om een modelakte te gebruiken voor de voordracht van
burgemeester en schepenen. Die zal pas vrijgegeven worden op de dag van de
verkiezingen. Getekende akten van voordracht in de aanloop van de verkiezingen zijn niet
meer geldig.
Vanaf 2024: de stemmenkampioen van de grootste lijst heeft 14 dagen een exclusief
initiatiefrecht om een coalitie te vormen
- Hoeveel stemmenkampioenen zouden in de oppositie terechtkomen?
- Lukt dit niet binnen de opgelegde termijn? Dan wordt het initiatiefrecht overgedragen
naar de stemmenkampioen van de volgende lijst in afnemende volgorde van lijstgrootte.
Kiezers
- Om de zes jaar op de tweede zondag van oktober
- 18 jaar zijn
- Stemmen in de gemeente waar je woont of woonde enkele maanden voor de
verkiezingen
- Belg zijn
- Onderdaan lidstaat van de EU, niet EU-burgers
In bepaalde gevallen kan een persoon een volmacht geven aan een andere kiezer om in zijn
plaats te gaan stemmen.
Opkomstplicht
Wij zijn een van de weinige landen in de wereld die nog een systeem van opkomstplicht hebben.
Sowieso blijft er een aantal percentage thuis. In principe kan je bestraft worden als je niet gaat
stemmen. Je dreigen met een straf zodat je gemotiveerd wordt oom te gaan stemmen.
Na de verkiezingen
Hoe meer inwoners, hoe meer zetels. Ook aantal schepenen hangt af van inwonersaantal.
Zetelverdeling via het systeem imperiali. Bedacht door de Belgische politicus Pierre Imperiali.
Ingevoerd in 1921. Andere verkiezingen via systeem D’Hondt bedacht door Victor D’Hondt.
Hoe onze stem finaal gaat resulteren in zetelaantal
- Systeem Imperiali is in het voordeel van de grotere politieke partijen à wordt gebruikt
in de gemeente
- Systeem D’hondt is een betere weerspiegeling van de verkiezingsuitslag à alle andere
verkiezingen
Hoe geldig stemmen?
Lijststem – wordt vanaf 2024 afgeschaft = de invloed van de lijsstem verdwijnt. Zal niet meer
bepalend zijn voor het toewijzen van zetels aan kandidaten
- Niet waar. Voor mensen die bovenaan de lijst het bolletje willen kleuren
BBP 7
, - Wat verdwijnt er wel, de stem voor de partij, het overdrachtelijk e\ect van de lijststem
- Voortaan geldt dat diegene met de meeste voorkeursstemmen van de lijst de zetels van
de lijst krijgt.
Een of meerdere voorkeursstemmen = geef je de voorkeur van welke personen je finaal in de
raad wilt zien à belangrijk als kandidaat om zoveel mogelijk voorkeursstemmen te krijgen
Binnen één en dezelfde lijst blijven. Panacheren is niet toegestaan
Panacheren of bont stemmen
= bolletjes kleuren over de partijgrenzen heen.
Tot 1976 kon het (redenen van afscha\ing)
- Al bij al weinig reden om te panacheren à werd door heel weinig mensen gedaan
- Veel kleine gemeenten (voor fusie 1976)
o Verkiezingen zonder strijd
o Veel verkiezingen met slechts 2 lijsten
- Onvolledige stemmen
- Lastig telwerk
Meer redenen om het (vanaf 1976) te behouden
- Schaal van de gemeenten werd groter
- Veel verkiezingen met meerdere lijsten
- Grotere partijpolitieke versnippering
- Minder absolute meerderheden
- Grotere klemtoon op personen
- Democratie in haar zuiverste vorm
- Als kiezers zelf eigen gemeenteraad samenstellen
- Als kiezer zelf eigen coalitie samenstellen
- Telwerk: valt computermatig op te lossen
De kampioen
Al lange tijd is CD&V de kampioen van de lokale verkiezingen in Vlaanderen. De N-VA had in 2018
de absolute stemmenkampioen – Bart De Wever.
Ritueel legitimeren – ritueel mopperen
= als je in de meerderheid zit dan word je geacht om mee te stemmen met de meerderheid. Je
kan af en toe eens daarvan afwijken, maar toch niet te veel in de context van partijtucht
Herman De Croo vergeleek het werk in de oppositie met een hometrainer
- Hoe hard je ook trapt, je komt geen meter vooruit. Het enige voordeel van oppositiewerk
is wel dat je tenminste nog mag trappen, terwijl leden van de meerderheid vaak
noodgedwongen de benen moeten stilhouden
BBP 8
,Burgemeester
U hoeft geen diploma te hebben, maar je moet wel op Nederlandstalig grondgebied Nederlands
kunnen spreken.
Hoe word je burgemeester?
Geen rechtstreekse verkiezingen voor burgemeester, maar is heel vaak de stemmenkampioen
(75-80%).
Vanaf 2024 wordt de kandidaat met de meeste voorkeursstemmen in de grootste fractie van de
coalitie automatisch burgemeester. Indien er verschillende coalitiefracties het hoogste aantal
zetels hebben, wordt gekeken naar het hoogste stemcijfer. Als dit ook het geval is, dan is de
kandidaat die het hoogst gerangschikt stond op de lijst, de burgemeester.
De aangewezen burgemeester legt men de eed af in de handen van de voorzitter van de
gemeenteraad. Als die daarna benoemd is door de Vlaamse regering zal hij de eed als
burgemeester opnieuw af in de handen van de voorzitter van de gemeenteraad. Als de
aangewezen burgemeester zelf de voorzitter van de gemeenteraad is, legt hij de eed af in de
handen van het oudste gemeenteraadslid. Hetzelfde geldt voor de benoemde burgemeester.
Wanneer eindigt het mandaat
Duurt zes jaar à daarna vervangen, of jezelf opvolgen
Soms loopt een mandaat ook vroeger af
Nu wordt er niet meer gewerkt met een actie van voordracht om bij het begin van de
bestuursperiode een burgemeester voor te dragen. Wel is er nog de mogelijkheid om bik de
installatievergadering een akte van opvolging voor de burgemeester in te dienen. Er kan slechts 1
opvolger worden opgedragen en de opvolger moet tot dezelfde fractie behoren als de
burgemeester die wordt opgevolgd.
Ze kunnen ook zelf ontslag nemen. Dit dient hij schriftelijk te doen bij de Vlaamse regering. Het
ontslag is dan pas definitief als de Vlaamse regering zich daarvan kennis heeft genomen. De
burgemeester blijft in functie tot de volgende de eed heeft afgelegd behalve wanneer er sprake is
van onverenigbaarheid.
Het einde van het mandaat als burgemeester betekent ook het einde van het mandaat als
voorzitter van het vast bureau en het einde als lid van het politiecollege in de
meergemeentepolitiezone. Uiteraard blijft men wel lid van de gemeenteraad.
Burgemeester kan ook worden afgezet of geschorst.
Het mandaat kan ook eindigen door het niet meer voldoen aan de
verkiesbaarheidsvoorwaarden, overlijden, afgezet worden, het verval van mandaat van
gemeenteraadslid of een collectieve motie van wantrouwen.
Soms kan hij ook gewoon vervangen worden door eerste schepenen door bv ziekte of
ouderschapsverlof.
BBP 9
, Wat doet een burgemeester
= sheri\ van de gemeente. Hij moet waken voer de openbare orde, rust en veiligheid in zijn
gemeente.
Naast zijn bevoegdheden voor de uitvoering van de politiewetten, politiedecreten,
politiereglementen en politiebesluiten, voor de bestuurlijke politie op het grondgebied van de
gemeente en voor de dringende politieverordeningen is de burgemeester bevoegd voor de
uitvoering van de wetten, de decreten en de uitvoeringsbesluiten van de federale overheid, het
gewest of de gemeenschap, tenzij die bevoegdheid uitdrukkelijk aan een ander orgaan van de
gemeente is overgedragen.
Hij mag panden die meer dan 6 maanden leegstaan opeisen om daklozen te helpen op
voorwaarde dat de eigenaar gewaarschuwd is en een vergoeding krijgt.
Hij zit het CBS voor, kan ook gemeenteraad voorzitten, tenzij gemeenteraad ander lid aanstelt
De sjerp van de burgemeester
Is eigen aan het ambt die je uitoefent. Het is een onderscheidsteken en werd o\icieel vastgelegd
bij een KB in 1937. Het moest de burgemeester onderscheiden van het volk. Nu draagt de
burgemeester hem vooral bij o\iciële plechtigheden bv bij een huwelijk.
Burgmeesters en district burgemeesters dragen een sjerp met zilveren franjes op een zwart-geel-
rode achtergrond met een Vlaamse leeuw erop. Schepenen hebben een sjerp met rode franjes
op een zwart-gele achtergrond met een Vlaamse leeuw erop.
Men kan deze op twee manieren dragen. Om het middel met de zwarte kleur bovenaan of over
de rechterschouder met de knoop in de linkerzijde en de zwarte kleur het dichtst bij de hals.
De burgemeester heeft ook een o\iciële ambtskledij dat ook werd vastgelegd in 1837 voor
mannen, tien jaar later voor vrouwen. Het was afhankelijk van het aantal inwoners van de
gemeente.
Burgemeester ook in crisistijd
Burgemeesters vonden dat corona voor meer werk, meer stress, minder slaap, een
onevenwichtige privé-werkbalans…
CBS
Aantal schepen varieert al naargelang de grootte van de gemeente (het aantal inwoners). De
kleinste hebben er 2, de grootste 10.
Als na de verkiezingen van de voorzitter van het bijzonder comité voor de sociale dienst blijkt dat
hij/zij nog geen lid is van het CBS wordt hij/zij van rechtswege vanaf zijn/haar eedaflegging als
schepenen toegevoegd aan het college
Als een gemeente het met minder schepenen wil doen, kan dit. Er ligt enkel een bovengrens
vast. Een extra schepen weegt trouwens op de gemeentebegroting. De gemeenten moeten hun
schepenen immers een meer dan behoorlijke wedde uitbetalen.
BBP 10
