Module 3: de maatschappelijke rol en betekenis van
onderwijs: benaderingen en toetsstenen
1. Functioneel-sociologische benadering
Sociologische benaderingen
- Focus op aspecten van het menselijk samenleven (hoe komt
maatschappelijke orde tot stand)
- Betekenis van onderwijs in en voor de samenleving bestuderen
- Met functionalistische invalshoek: maatschappelijke rol van onderwijs
bekeken vanuit functies die het onderwijs heeft voor het maatschappelijke
leven
Émile Durkheim één van de grondleggers van functioneel-sociologische
benadering
- Onderwijs = georganiseerde en geprofessionaliseerde socialisatie
- Doelgerichte, systematisch georganiseerde en door beroepskrachten
uitgevoerde overdracht van cultuuraspecten die en deelname aan het
maatschappelijk leven moeten garanderen
- Vorm van socialisatie evolueert naar gelang veranderingen van
samenleving
- Volgens Durkheim heeft onderwijs twee functies:
o Bijbrengen van geestelijke en lichamelijke gesteldheid die
maatschappij onmisbaar acht voor ieder van haar leden
o Bijbrengen van die geestelijke en lichamelijke eigenschappen die de
specifieke sociale groep noodzakelijk beschouwt voor personen in
die groep
Socialisatie ten dienste van algemene cultuuroverdracht en specifieke
cultuuroverdracht
- Functie van educatie = nieuwe generatie vermogens en eigenschappen
laten ontwikkelen die nodig zijn om de samenleving en specifieke groepen
daarbinnen in stand te houden
Talcott Parsons: in het onderwijs gaat het om positietoewijzing in een
hiërarchische samenleving op basis van eigen verdiensten
- Emancipatie: leerlingen komen los van gezin
- Verinnerlijking: heersende maatschappelijke normen en waarden in zich
opnemen
- Differentiatie: er worden onderscheidingen aangebracht in een groep
leerlingen op basis van prestatie en waardering
- Selectie- en allocatiefunctie van het onderwijs: jonge mensen worden
geselecteerd en krijgen plaats toegewezen in de maatschappij
Functioneel-sociologische benadering bekijkt hoe onderwijs als socialisatieproces
en -instelling de maatschappelijke orde reproduceert
, - Onderwijs = georganiseerde vorm van leren en leren = socialiseren
- Socialiserend leren: verwerven van specifieke eigenschappen plaats
nemen in sociale orde en deze mee bestendigen
- Onderwijscurriculum afspiegeling van waarden en normen van
samenleving als geheel en specifieke groepen erbinnen
- Leerkracht = professional die over specifieke kennisbasis beschikt om
deze methodisch georganiseerde socialisatie te realiseren
2. cultureel-sociologische benadering
Cultureel-sociologische benadering kijkt naar samenleving als geheel van
betekenisverbanden (deze verbanden vormen samen de cultuur van de
samenleving)
Uitgangspunt van benadering: samenleving kan enkel bestaan wanneer ze
gedragen wordt door een cultuur die haar en haar leden identiteit geeft
- Samenleving = cultuurgemeenschap = gemeenschap die bepaalde
geschiedenis, een bepaalde taal, bepaalde waarden, overtuigingen,
gewoonten en manieren van leven, bepaalde zeden en gebruiken,
bepaalde gevoeligheden en bepaald levensaanvoelen deelt
- Cultuur is nodig voor bestaan van identiteit en identificatie met cultuur is
noodzakelijk om volwaardig te participeren
Maatschappelijke betekenis van onderwijs: cultuur overdragen aan iedereen die
lid wil worden van samenleving onderwijs cultiveert leerlingen
Variant van benadering legt nadruk op belang van een vaste kern van kennis
waarover iedereen zou moeten beschikken om volwaardig lid van een
samenleving te kunnen zijn (= kennis die door school moet worden doorgegeven)
- E.D. Hirsch stelt dat onderwijsopvattingen die nadruk leggen op leren door
doen op op verwerven van vaardigheden aan de basis liggen voor zwakke
prestaties + toenemende ongelijkheid
- E.D. Hirsch is voorstander van een kennis-rijk curriculum
Andere variant spreekt over curriculum van onderwijs in termen van een “canon”
- Canon = geheel van werken die men beschouwt als eigen aan een bepaald
werkveld, maar ook aan de cultuur als geheel
School als instelling die mensen integreert of initieert in de cultuur van de
samenleving
- Uitgangspunt: cultuur moet voortgezet worden en het cultiveren van
nieuwe generaties is hiervoor essentieel
- School is middel voor het binnenleiden van jonge mensen in een reeds
bestaande, historisch ontstane en verwortelde cultuurgemeenschap, die
zich verder vormt en ontwikkelt
- Leerkracht = rol van overdrager, is zelf een gecultiveerd mens, voorbeeld
en vertegenwoordiger van de cultuurgemeenschap
onderwijs: benaderingen en toetsstenen
1. Functioneel-sociologische benadering
Sociologische benaderingen
- Focus op aspecten van het menselijk samenleven (hoe komt
maatschappelijke orde tot stand)
- Betekenis van onderwijs in en voor de samenleving bestuderen
- Met functionalistische invalshoek: maatschappelijke rol van onderwijs
bekeken vanuit functies die het onderwijs heeft voor het maatschappelijke
leven
Émile Durkheim één van de grondleggers van functioneel-sociologische
benadering
- Onderwijs = georganiseerde en geprofessionaliseerde socialisatie
- Doelgerichte, systematisch georganiseerde en door beroepskrachten
uitgevoerde overdracht van cultuuraspecten die en deelname aan het
maatschappelijk leven moeten garanderen
- Vorm van socialisatie evolueert naar gelang veranderingen van
samenleving
- Volgens Durkheim heeft onderwijs twee functies:
o Bijbrengen van geestelijke en lichamelijke gesteldheid die
maatschappij onmisbaar acht voor ieder van haar leden
o Bijbrengen van die geestelijke en lichamelijke eigenschappen die de
specifieke sociale groep noodzakelijk beschouwt voor personen in
die groep
Socialisatie ten dienste van algemene cultuuroverdracht en specifieke
cultuuroverdracht
- Functie van educatie = nieuwe generatie vermogens en eigenschappen
laten ontwikkelen die nodig zijn om de samenleving en specifieke groepen
daarbinnen in stand te houden
Talcott Parsons: in het onderwijs gaat het om positietoewijzing in een
hiërarchische samenleving op basis van eigen verdiensten
- Emancipatie: leerlingen komen los van gezin
- Verinnerlijking: heersende maatschappelijke normen en waarden in zich
opnemen
- Differentiatie: er worden onderscheidingen aangebracht in een groep
leerlingen op basis van prestatie en waardering
- Selectie- en allocatiefunctie van het onderwijs: jonge mensen worden
geselecteerd en krijgen plaats toegewezen in de maatschappij
Functioneel-sociologische benadering bekijkt hoe onderwijs als socialisatieproces
en -instelling de maatschappelijke orde reproduceert
, - Onderwijs = georganiseerde vorm van leren en leren = socialiseren
- Socialiserend leren: verwerven van specifieke eigenschappen plaats
nemen in sociale orde en deze mee bestendigen
- Onderwijscurriculum afspiegeling van waarden en normen van
samenleving als geheel en specifieke groepen erbinnen
- Leerkracht = professional die over specifieke kennisbasis beschikt om
deze methodisch georganiseerde socialisatie te realiseren
2. cultureel-sociologische benadering
Cultureel-sociologische benadering kijkt naar samenleving als geheel van
betekenisverbanden (deze verbanden vormen samen de cultuur van de
samenleving)
Uitgangspunt van benadering: samenleving kan enkel bestaan wanneer ze
gedragen wordt door een cultuur die haar en haar leden identiteit geeft
- Samenleving = cultuurgemeenschap = gemeenschap die bepaalde
geschiedenis, een bepaalde taal, bepaalde waarden, overtuigingen,
gewoonten en manieren van leven, bepaalde zeden en gebruiken,
bepaalde gevoeligheden en bepaald levensaanvoelen deelt
- Cultuur is nodig voor bestaan van identiteit en identificatie met cultuur is
noodzakelijk om volwaardig te participeren
Maatschappelijke betekenis van onderwijs: cultuur overdragen aan iedereen die
lid wil worden van samenleving onderwijs cultiveert leerlingen
Variant van benadering legt nadruk op belang van een vaste kern van kennis
waarover iedereen zou moeten beschikken om volwaardig lid van een
samenleving te kunnen zijn (= kennis die door school moet worden doorgegeven)
- E.D. Hirsch stelt dat onderwijsopvattingen die nadruk leggen op leren door
doen op op verwerven van vaardigheden aan de basis liggen voor zwakke
prestaties + toenemende ongelijkheid
- E.D. Hirsch is voorstander van een kennis-rijk curriculum
Andere variant spreekt over curriculum van onderwijs in termen van een “canon”
- Canon = geheel van werken die men beschouwt als eigen aan een bepaald
werkveld, maar ook aan de cultuur als geheel
School als instelling die mensen integreert of initieert in de cultuur van de
samenleving
- Uitgangspunt: cultuur moet voortgezet worden en het cultiveren van
nieuwe generaties is hiervoor essentieel
- School is middel voor het binnenleiden van jonge mensen in een reeds
bestaande, historisch ontstane en verwortelde cultuurgemeenschap, die
zich verder vormt en ontwikkelt
- Leerkracht = rol van overdrager, is zelf een gecultiveerd mens, voorbeeld
en vertegenwoordiger van de cultuurgemeenschap
