Wijsbegeerte en Ethiek
Contents
Les 1 ............................................................................................................................................ 2
Handel in het oude Griekenland ............................................................................................ 4
Sofisten ................................................................................................................................... 6
Aristoteles over chrematistiek ......................................................................................... 10
Oikonomia (‘huishoudkunde’) .......................................................................................... 11
Praxis: Hannah Arendt...................................................................................................... 11
Les 2 .......................................................................................................................................... 12
Aristoteles ............................................................................................................................ 14
De theorie van de 4 oorzaken .......................................................................................... 15
Teleologisch verklaringsmodel ......................................................................................... 16
Contrast: moderne wetenschapsopvatting...................................................................... 17
Aristoteles: onbewegen beweger .................................................................................... 18
Contrast met de moderne ervaring ................................................................................. 18
Moderniteit ...................................................................................................................... 20
Max Weber ........................................................................................................................... 21
Les 3 .......................................................................................................................................... 21
De Protestantse ethiek ..................................................................................................... 24
Max Weber: over ‘doelrationaliteit’................................................................................. 25
Gevolgen van rationalisering en verzakelijking:............................................................... 27
Illustratie: Franz Kafka (1883-1924) ................................................................................. 29
Adolf Eichmann ................................................................................................................ 29
Les 4 .......................................................................................................................................... 30
De uitdaging van de moderniteit ......................................................................................... 30
Karl Marx .......................................................................................................................... 30
De zoektocht naar betekenis................................................................................................ 38
Moderniteit en authenticiteit .......................................................................................... 38
Søren Kierkegaard (1813-1855) ...................................................................................... 39
Les 5 .......................................................................................................................................... 40
Stadia op de levensweg (1845) ........................................................................................ 40
Les 6 .......................................................................................................................................... 48
De gift ................................................................................................................................... 53
1
,Les 7 .......................................................................................................................................... 57
Ethische theorieën: inleiding................................................................................................ 62
Michael Sandel ................................................................................................................. 62
Ethische theorieën ............................................................................................................... 66
Utilitarisme ....................................................................................................................... 67
Les 8 .......................................................................................................................................... 68
Van hedonistisch utilitarisme naar preferentie-utilitarisme ........................................... 73
Act- en regelutilitarisme ................................................................................................... 74
Deontologie: Immanuel Kant ........................................................................................... 78
Les 9 .......................................................................................................................................... 79
Deugdethiek ......................................................................................................................... 89
Les 10 ........................................................................................................................................ 90
John Rawls (1921-2002): een theorie van rechtvaardigheid ............................................... 90
Sluier van onwetendheid ................................................................................................. 93
Les 11 ...................................................................................................................................... 102
Rechtvaardigheid: in discussie met Rawls ......................................................................... 102
Robert Nozick ................................................................................................................. 102
Friedrich von Hayek ........................................................................................................ 105
G.A. Cohen (1941-2009) ..................................................................................................... 112
Les 12 ...................................................................................................................................... 115
Democratie in debat ........................................................................................................... 115
1 Aggregatief model van democratie ............................................................................. 116
2 Deliberatieve democratie ............................................................................................ 118
Chantal Mouffe............................................................................................................... 121
Les 1
Filosofie: de inzet
Filosofische vragen/problemen moet je zelf beantwoorden/oplossen
Antwoorden => impliciet
Filosofische vragen: kunnen cruciale impact hebben op je leven/keuzes, hoe we de
samenleving organiseren…
Woorden/begrippen ontstaan uit de filosofie: contracten, economie, politiek … => gaan
terug naar filosofische theorieën op hoe wij zijn/denken, hoe onze maatschappij eruitziet
Vb:
• Is er dood na het leven? We leven alsof er geen dood is
2
, • Welke plichten hebben we tegenover onze medemensen?
Pionier v d Westerse filosofie = Socrates; “Ken uzelf” -> zijn onze impliciete antwoorden
zinvol?
Er zijn vragen waaraan je je niet kan onttrekken.
De meeste mensen hebben al een antwoord, zonder de vraag te hebben gesteld.
Er staat altijd iets op het spel voor onszelf; filosofische vragen zijn altijd een soort van
zelfonderzoek
Cursusoverzicht
Filosofie = pluralistische discipline -> niet 1 waarheid/juist antwoord
1. Filosofie en economie
Historisch-filosofische discussie over betekenisverandering in relatie tot de economie
Betekenis: Hoe verschuift het doorheen de geschiedenis, de betekenis die wij geven
aan de wereld/economische fenomenen. En op welke manier is onze moderne
economie het product van die betekenisverschuiving
2. Ethische theorieën
Utilitarisme, deontologie, deugdethiek, zorgethiek
3. Institutionele ethiek
Rechtvaardigheid: Rawls, libertarisme, marxisme, luck egalitarianism
Democratie
Ethiek met betrekking tot de maatschappij: Hoe moet de maatschappij georganiseerd
worden?
Theoretische filosofie: logica, kenleer, “Wat is waarheid?”
Praktische filosofie: economische, sociale, politieke filosofie en ethiek “Hoe moeten we
handelen?”/”Hoe moeten we ons organiseren?”
De oorsprong van de filosofie
Rationele nadenken over zaken op bepaald moment in geschiedenis begonnen.
Socrates, Plato, Aristoteles: 3 intellectuele reuzen => hebben ideeën geformuleerd die een
enorme stempel hebben gezet op Europese samenlevingen gedurende millennia
Oorsprong: 5de-6de eeuw v.C.: Athene, gecentreerd rond de 3 figuren
Wiskunde was zeer belangrijk
Voor filosofie: mensen hadden behoefte dingen te verklaren
• Door mythes/verhalen te vertellen, vaak religieus gekleurd
• Diende om te begrijpen waarom bepaalde natuurfenomenen zich voordeden
• Functie: de wereld begrijpbaar maken (zoals wetenschap nu)
• Werden op bepaald moment ongeloofwaardig => nood aan nieuwe manier van
denken
• Antieke Griekenland (Athene):
o Ontstaan democratie (beperkte vorm)
▪ Soort vrije samenleving waar mensen op vrije manier met elkaar
discussieerden
▪ Beperkt
3
, - Enkel mannen
- Rijk (hebben slaven)
▪ Staat model voor ons democratisch nadenken na Franse Revolutie
o Handel
▪ Periode van relatieve economische voorspoed van de groei van handel
▪ Link tussen handel, groeiende rol van geldeconomie en filosofische
denken
Presocratische filosofie
Socrates (469-399 BC)
Plato (427-347 BC)
Aristoteles (384-322 BC)
Maatschappelijke ontwikkelingen
• Teloorgang van het mythische wereldbeeld
• Democratie
• Handel
• …
Handel in het oude Griekenland
Ontstaan groep in samenleving van succesvolle ambachtslieden, koopmannen, handelaars,
boeren die relatief rijk worden met economische activiteit -> willen meer te zeggen
hebben/plaats hebben in de samenleving
• Hebben nood aan vorming ideeën om hun plaats op te eisen
• Handel zorgt voor blootstelling aan buitenlandse/externe invloeden, ideeën die van
elders komen
o Confrontatie van ideeën van elders leiden tot filosofisch denken
• reële en intellectuele abstractie
• Geld creëert abstractie: Geld functioneert als een reële abstractie omdat het de
waarde van verschillende concrete goederen en diensten samenbrengt in één
universeel en abstract medium (geld). Dit maakt handel mogelijk zonder dat
goederen direct geruild hoeven te worden.
• Abstractielogica: Het gebruik van geld leidt tot een manier van denken waarin
abstracte begrippen zoals "waarde," "prijs," en "rijkdom" centraal staan. Deze
begrippen ontstaan deels uit de maatschappelijke praktijk (reële abstractie) en
worden vervolgens verder ontwikkeld in ons denken (intellectuele abstractie).
• Hoe we denken over geld en handel is een intelectuele abstractie
• Geld is fundamenteel anders dan concrete goederen zoals brood of wijn. Het
representeert waarde in een abstracte vorm, waardoor het mogelijk is om los te
denken van de directe, tastbare realiteit. Dit abstractieproces is de basis voor het
abstracte denken over economie, handel, en waarde.
o Filosofisch denken = denken in abstracties
▪ Centraal stellen van abstracte concepten en proberen daarover na te denken
▪ In de maatschappelijke realiteit ontstaat een soort logica die op zich al abstract is
- Geld en handel bieden praktische voorbeelden van hoe abstracte ideeën ontstaan en
invloed hebben op de werkelijkheid.
4
, - Maar de verhouding van de filosofie tot geld en handel is erg dubbelzinnig, en vaak
negatief
De dood van Socrates
Wordt geëxecuteerd
Beschuldigd van het beledigen van Goden en de jeugd op verkeerde ideeën te brengen
=> ging geëxecuteerd worden door gifbeker
Avond ervoor kwamen vrienden op bezoek; bewakers omkopen en vluchten?
-> ontstaan van filosofische discussie tss de vrienden en Socrates in de gevangenis
• Corruptie
o = Verkeerd
o Maar Socrates is onterecht beschuldigd, wordt onterecht geëxecuteerd
=> corruptie is verkeerd, maar wordt het gerechtvaardigd door een groter
kwaad te verhinderen??
• Blijven geeft de indruk dat Socrates’ vrienden geen inspanning hebben gedaan om
hem te redden
• Maar: hangt de eer van de vrienden af van het oordeel van de massa?
• Is het niet door het oordeel van de massa dat Socrates opgesloten zit?
• -> ontstaan discussie -> ethische dilemma
Ethisch dilemma = situatie waarbij wat je ook doet, er altijd iets verkeerd aan is
• Corruptie
o Socrates vrij, maar verkeerd
Socrates: leidt leven dat niet gebaseerd is op de macht van het geld
• Socrates heeft altijd betaling geweigerd
• Geldlogica en filosofie zijn incompatibel
Negatieve attitudes tegenover geld en handel
Filosofische denkbeelden: hierdoor is het kapitalisme, de vrijemarkteconomie pas laat
kunnen ontstaan
Verbod op intrest op leningen door kerk -> banken, leningen kunnen niet ontstaan
Geld heeft een verontrustend vermogen: argumenten tegen geld
• Zich iets toe-eigenen zonder het te verdienen
Geld vertegenwoordigt soort van macht, vermogen om allerlei rare dingen te doen,
om dingen te verwezenlijken zonder dat je het verdient
o Kunst, diploma, eer … kopen
o Geld is een instrument voor bedrog, werkt corrumperend
o Geld geeft illusie van een verdienste die eigenlijk geen echte verdienste is
o Werd moreel corrumperend
• Geld trekt zich niets aan van tradities en conventies
• Geld stelt alles aan elkaar gelijk: nivellering. Geld maakt abstractie en miskent de
specificiteit of uniciteit van de dingen
o x kg graan = y textiel = boek …
o Alles wordt op voet van gelijkheid gesteld
o Geld heeft soort van gelijkmakende rol gespeeld
5
, o De uniciteit1 van dingen verdwijnt
Geld abstraheert, maar denken in concepten (filosofie) abstraheert ook -> concepten
functioneren op gelijkaardige manier als geld
Probleem voor hedendaagse filosofen die geïnteresseerd zijn in verschil
Paradox van de filosofie: is er niet een gelijkenis tussen geld en concepten?
-> hoe kunnen we rechtdoen aan de uniciteit van mensen wnr we denken adhv concepten
Plato tegen de handelaars
Reden:
• Handelaars produceren niets
• Dienen enkel als intermediair
• Vaak vreemdelingen
• Vaak tegelijk bankiers
Plato: tegen havensteden; haven = handelaars = corrumperend effect & ondermijnend effect
op samenleving -> buiten de stad houden, pro autarchie, overwicht van politiek op economie
Socrates en Plato zijn niet tegen bezit of rijkdom als zodanig
Onderscheid:
• Goede rijkdom uit productieve arbeid
• Slechte rijkdom uit handel en financiële activiteit want is ongelimiteerd
Sofisten
Verkopen hun kennis (consultants)
• Aristoteles: ‘de sofist is een man die geld verdient met wat kennis lijkt te zijn, maar
het eig niet is’
• Er was een grote nood aan filosofisch onderwijs; mensen moesten leren spreken in
het openbaar
• Sofisten waren rondtrekkende leraren die zich lieten betalen voor onderwijs aan de
rijkere klassen die hun kinderen wilden klaarstomen voor het politieke leven ->
aanbieden v opinies/inzichten/diensten tegen betaling
=> Aristoteles en Plato waren hier radicaal TEGEN
• Bv Protagoras, Gorgias (Sofisten)
Heeft waarheid een prijs?
Socrates, Plato, Aristoteles zetten zich af tegen het idee dat je filosofische of
wetenschappelijke waarheden kunt verkopen
‘Echte’ filosofen weigeren geld als betaling voor hun inzichten
• De prijs is moeilijk te bepalen: kennis valt niet te kwantificeren
• Een prijs plakken op kennis is intrinsiek problematisch
• Geld en kennis zijn incompatibel
• De waarheid is onbetaalbaar
1
Het uniek zijnde
6
Contents
Les 1 ............................................................................................................................................ 2
Handel in het oude Griekenland ............................................................................................ 4
Sofisten ................................................................................................................................... 6
Aristoteles over chrematistiek ......................................................................................... 10
Oikonomia (‘huishoudkunde’) .......................................................................................... 11
Praxis: Hannah Arendt...................................................................................................... 11
Les 2 .......................................................................................................................................... 12
Aristoteles ............................................................................................................................ 14
De theorie van de 4 oorzaken .......................................................................................... 15
Teleologisch verklaringsmodel ......................................................................................... 16
Contrast: moderne wetenschapsopvatting...................................................................... 17
Aristoteles: onbewegen beweger .................................................................................... 18
Contrast met de moderne ervaring ................................................................................. 18
Moderniteit ...................................................................................................................... 20
Max Weber ........................................................................................................................... 21
Les 3 .......................................................................................................................................... 21
De Protestantse ethiek ..................................................................................................... 24
Max Weber: over ‘doelrationaliteit’................................................................................. 25
Gevolgen van rationalisering en verzakelijking:............................................................... 27
Illustratie: Franz Kafka (1883-1924) ................................................................................. 29
Adolf Eichmann ................................................................................................................ 29
Les 4 .......................................................................................................................................... 30
De uitdaging van de moderniteit ......................................................................................... 30
Karl Marx .......................................................................................................................... 30
De zoektocht naar betekenis................................................................................................ 38
Moderniteit en authenticiteit .......................................................................................... 38
Søren Kierkegaard (1813-1855) ...................................................................................... 39
Les 5 .......................................................................................................................................... 40
Stadia op de levensweg (1845) ........................................................................................ 40
Les 6 .......................................................................................................................................... 48
De gift ................................................................................................................................... 53
1
,Les 7 .......................................................................................................................................... 57
Ethische theorieën: inleiding................................................................................................ 62
Michael Sandel ................................................................................................................. 62
Ethische theorieën ............................................................................................................... 66
Utilitarisme ....................................................................................................................... 67
Les 8 .......................................................................................................................................... 68
Van hedonistisch utilitarisme naar preferentie-utilitarisme ........................................... 73
Act- en regelutilitarisme ................................................................................................... 74
Deontologie: Immanuel Kant ........................................................................................... 78
Les 9 .......................................................................................................................................... 79
Deugdethiek ......................................................................................................................... 89
Les 10 ........................................................................................................................................ 90
John Rawls (1921-2002): een theorie van rechtvaardigheid ............................................... 90
Sluier van onwetendheid ................................................................................................. 93
Les 11 ...................................................................................................................................... 102
Rechtvaardigheid: in discussie met Rawls ......................................................................... 102
Robert Nozick ................................................................................................................. 102
Friedrich von Hayek ........................................................................................................ 105
G.A. Cohen (1941-2009) ..................................................................................................... 112
Les 12 ...................................................................................................................................... 115
Democratie in debat ........................................................................................................... 115
1 Aggregatief model van democratie ............................................................................. 116
2 Deliberatieve democratie ............................................................................................ 118
Chantal Mouffe............................................................................................................... 121
Les 1
Filosofie: de inzet
Filosofische vragen/problemen moet je zelf beantwoorden/oplossen
Antwoorden => impliciet
Filosofische vragen: kunnen cruciale impact hebben op je leven/keuzes, hoe we de
samenleving organiseren…
Woorden/begrippen ontstaan uit de filosofie: contracten, economie, politiek … => gaan
terug naar filosofische theorieën op hoe wij zijn/denken, hoe onze maatschappij eruitziet
Vb:
• Is er dood na het leven? We leven alsof er geen dood is
2
, • Welke plichten hebben we tegenover onze medemensen?
Pionier v d Westerse filosofie = Socrates; “Ken uzelf” -> zijn onze impliciete antwoorden
zinvol?
Er zijn vragen waaraan je je niet kan onttrekken.
De meeste mensen hebben al een antwoord, zonder de vraag te hebben gesteld.
Er staat altijd iets op het spel voor onszelf; filosofische vragen zijn altijd een soort van
zelfonderzoek
Cursusoverzicht
Filosofie = pluralistische discipline -> niet 1 waarheid/juist antwoord
1. Filosofie en economie
Historisch-filosofische discussie over betekenisverandering in relatie tot de economie
Betekenis: Hoe verschuift het doorheen de geschiedenis, de betekenis die wij geven
aan de wereld/economische fenomenen. En op welke manier is onze moderne
economie het product van die betekenisverschuiving
2. Ethische theorieën
Utilitarisme, deontologie, deugdethiek, zorgethiek
3. Institutionele ethiek
Rechtvaardigheid: Rawls, libertarisme, marxisme, luck egalitarianism
Democratie
Ethiek met betrekking tot de maatschappij: Hoe moet de maatschappij georganiseerd
worden?
Theoretische filosofie: logica, kenleer, “Wat is waarheid?”
Praktische filosofie: economische, sociale, politieke filosofie en ethiek “Hoe moeten we
handelen?”/”Hoe moeten we ons organiseren?”
De oorsprong van de filosofie
Rationele nadenken over zaken op bepaald moment in geschiedenis begonnen.
Socrates, Plato, Aristoteles: 3 intellectuele reuzen => hebben ideeën geformuleerd die een
enorme stempel hebben gezet op Europese samenlevingen gedurende millennia
Oorsprong: 5de-6de eeuw v.C.: Athene, gecentreerd rond de 3 figuren
Wiskunde was zeer belangrijk
Voor filosofie: mensen hadden behoefte dingen te verklaren
• Door mythes/verhalen te vertellen, vaak religieus gekleurd
• Diende om te begrijpen waarom bepaalde natuurfenomenen zich voordeden
• Functie: de wereld begrijpbaar maken (zoals wetenschap nu)
• Werden op bepaald moment ongeloofwaardig => nood aan nieuwe manier van
denken
• Antieke Griekenland (Athene):
o Ontstaan democratie (beperkte vorm)
▪ Soort vrije samenleving waar mensen op vrije manier met elkaar
discussieerden
▪ Beperkt
3
, - Enkel mannen
- Rijk (hebben slaven)
▪ Staat model voor ons democratisch nadenken na Franse Revolutie
o Handel
▪ Periode van relatieve economische voorspoed van de groei van handel
▪ Link tussen handel, groeiende rol van geldeconomie en filosofische
denken
Presocratische filosofie
Socrates (469-399 BC)
Plato (427-347 BC)
Aristoteles (384-322 BC)
Maatschappelijke ontwikkelingen
• Teloorgang van het mythische wereldbeeld
• Democratie
• Handel
• …
Handel in het oude Griekenland
Ontstaan groep in samenleving van succesvolle ambachtslieden, koopmannen, handelaars,
boeren die relatief rijk worden met economische activiteit -> willen meer te zeggen
hebben/plaats hebben in de samenleving
• Hebben nood aan vorming ideeën om hun plaats op te eisen
• Handel zorgt voor blootstelling aan buitenlandse/externe invloeden, ideeën die van
elders komen
o Confrontatie van ideeën van elders leiden tot filosofisch denken
• reële en intellectuele abstractie
• Geld creëert abstractie: Geld functioneert als een reële abstractie omdat het de
waarde van verschillende concrete goederen en diensten samenbrengt in één
universeel en abstract medium (geld). Dit maakt handel mogelijk zonder dat
goederen direct geruild hoeven te worden.
• Abstractielogica: Het gebruik van geld leidt tot een manier van denken waarin
abstracte begrippen zoals "waarde," "prijs," en "rijkdom" centraal staan. Deze
begrippen ontstaan deels uit de maatschappelijke praktijk (reële abstractie) en
worden vervolgens verder ontwikkeld in ons denken (intellectuele abstractie).
• Hoe we denken over geld en handel is een intelectuele abstractie
• Geld is fundamenteel anders dan concrete goederen zoals brood of wijn. Het
representeert waarde in een abstracte vorm, waardoor het mogelijk is om los te
denken van de directe, tastbare realiteit. Dit abstractieproces is de basis voor het
abstracte denken over economie, handel, en waarde.
o Filosofisch denken = denken in abstracties
▪ Centraal stellen van abstracte concepten en proberen daarover na te denken
▪ In de maatschappelijke realiteit ontstaat een soort logica die op zich al abstract is
- Geld en handel bieden praktische voorbeelden van hoe abstracte ideeën ontstaan en
invloed hebben op de werkelijkheid.
4
, - Maar de verhouding van de filosofie tot geld en handel is erg dubbelzinnig, en vaak
negatief
De dood van Socrates
Wordt geëxecuteerd
Beschuldigd van het beledigen van Goden en de jeugd op verkeerde ideeën te brengen
=> ging geëxecuteerd worden door gifbeker
Avond ervoor kwamen vrienden op bezoek; bewakers omkopen en vluchten?
-> ontstaan van filosofische discussie tss de vrienden en Socrates in de gevangenis
• Corruptie
o = Verkeerd
o Maar Socrates is onterecht beschuldigd, wordt onterecht geëxecuteerd
=> corruptie is verkeerd, maar wordt het gerechtvaardigd door een groter
kwaad te verhinderen??
• Blijven geeft de indruk dat Socrates’ vrienden geen inspanning hebben gedaan om
hem te redden
• Maar: hangt de eer van de vrienden af van het oordeel van de massa?
• Is het niet door het oordeel van de massa dat Socrates opgesloten zit?
• -> ontstaan discussie -> ethische dilemma
Ethisch dilemma = situatie waarbij wat je ook doet, er altijd iets verkeerd aan is
• Corruptie
o Socrates vrij, maar verkeerd
Socrates: leidt leven dat niet gebaseerd is op de macht van het geld
• Socrates heeft altijd betaling geweigerd
• Geldlogica en filosofie zijn incompatibel
Negatieve attitudes tegenover geld en handel
Filosofische denkbeelden: hierdoor is het kapitalisme, de vrijemarkteconomie pas laat
kunnen ontstaan
Verbod op intrest op leningen door kerk -> banken, leningen kunnen niet ontstaan
Geld heeft een verontrustend vermogen: argumenten tegen geld
• Zich iets toe-eigenen zonder het te verdienen
Geld vertegenwoordigt soort van macht, vermogen om allerlei rare dingen te doen,
om dingen te verwezenlijken zonder dat je het verdient
o Kunst, diploma, eer … kopen
o Geld is een instrument voor bedrog, werkt corrumperend
o Geld geeft illusie van een verdienste die eigenlijk geen echte verdienste is
o Werd moreel corrumperend
• Geld trekt zich niets aan van tradities en conventies
• Geld stelt alles aan elkaar gelijk: nivellering. Geld maakt abstractie en miskent de
specificiteit of uniciteit van de dingen
o x kg graan = y textiel = boek …
o Alles wordt op voet van gelijkheid gesteld
o Geld heeft soort van gelijkmakende rol gespeeld
5
, o De uniciteit1 van dingen verdwijnt
Geld abstraheert, maar denken in concepten (filosofie) abstraheert ook -> concepten
functioneren op gelijkaardige manier als geld
Probleem voor hedendaagse filosofen die geïnteresseerd zijn in verschil
Paradox van de filosofie: is er niet een gelijkenis tussen geld en concepten?
-> hoe kunnen we rechtdoen aan de uniciteit van mensen wnr we denken adhv concepten
Plato tegen de handelaars
Reden:
• Handelaars produceren niets
• Dienen enkel als intermediair
• Vaak vreemdelingen
• Vaak tegelijk bankiers
Plato: tegen havensteden; haven = handelaars = corrumperend effect & ondermijnend effect
op samenleving -> buiten de stad houden, pro autarchie, overwicht van politiek op economie
Socrates en Plato zijn niet tegen bezit of rijkdom als zodanig
Onderscheid:
• Goede rijkdom uit productieve arbeid
• Slechte rijkdom uit handel en financiële activiteit want is ongelimiteerd
Sofisten
Verkopen hun kennis (consultants)
• Aristoteles: ‘de sofist is een man die geld verdient met wat kennis lijkt te zijn, maar
het eig niet is’
• Er was een grote nood aan filosofisch onderwijs; mensen moesten leren spreken in
het openbaar
• Sofisten waren rondtrekkende leraren die zich lieten betalen voor onderwijs aan de
rijkere klassen die hun kinderen wilden klaarstomen voor het politieke leven ->
aanbieden v opinies/inzichten/diensten tegen betaling
=> Aristoteles en Plato waren hier radicaal TEGEN
• Bv Protagoras, Gorgias (Sofisten)
Heeft waarheid een prijs?
Socrates, Plato, Aristoteles zetten zich af tegen het idee dat je filosofische of
wetenschappelijke waarheden kunt verkopen
‘Echte’ filosofen weigeren geld als betaling voor hun inzichten
• De prijs is moeilijk te bepalen: kennis valt niet te kwantificeren
• Een prijs plakken op kennis is intrinsiek problematisch
• Geld en kennis zijn incompatibel
• De waarheid is onbetaalbaar
1
Het uniek zijnde
6
