Onderzoeksvaardigheden (YB1326 | 2024)
September 2024 – Januari 2025 (examen /2024)
Docenten Michelle Lenaerts, Peter Lavaerts, Elke Boonen
Verplicht handboek: Denk. Zoek. Twijfel. – Jozefien Borms en Sofie Vandroemme
Inhoudstafel
1. Mediawijsheid ....................................................................................................................... 1
1. Belang van kritisch denken ..................................................................................................... 1
2. Wat verstaan we onder kritisch denken? ................................................................................ 1
3. Bedreigingen voor ons kritisch denkvermogen ........................................................................ 2
3.1 Misleid door ons eigen brein ................................................................................................ 2
Type 1 denken ....................................................................................................................... 2
Confirmation bias of tunnelvisie ............................................................................................. 3
Verificatie en falsificatie ......................................................................................................... 3
Groepsdruk ........................................................................................................................... 3
3.2 Misleid door anderen ........................................................................................................... 4
Filterbubbel........................................................................................................................... 4
Brand journalism & clickbait ................................................................................................... 6
Complottheorieën ................................................................................................................. 6
Pseudowetenschappen .......................................................................................................... 7
4. Hoe kan je zelf kritisch leren denken? ..................................................................................... 7
4.1 Kritisch omgaan met bronnen ............................................................................................... 7
4.2 Kritische analye van beeldmateriaal ...................................................................................... 7
4.3 Feiten en meningen onderscheiden ...................................................................................... 7
Feit ....................................................................................................................................... 7
Mening ................................................................................................................................. 7
4.4 Doe de CRAAP test ............................................................................................................... 8
4.5 Omgaan met tegenstrijdige informatie .................................................................................. 8
4.6 Argumenteren ..................................................................................................................... 9
2. Onderzoeksvaardigheden......................................................................................................11
5. Onderzoekscompetenties .....................................................................................................11
1.1 Waarom zijn onderzoekscompetenties belangrijk? ...............................................................11
Uitdagingen in de beroepspraktijk .........................................................................................11
Beroepsproducten ................................................................................................................11
Bachelorproeftitels ...............................................................................................................11
6. Kennismaken met onderzoek ................................................................................................11
2.1 Onderzoeksvormen .............................................................................................................11
Oefeningen ..........................................................................................................................12
Voorbeelden ........................................................................................................................13
2.2 Voorwaarden voor kwaliteitsvol onderzoek ..........................................................................13
Validiteit ..............................................................................................................................13
Generaliseerbaarheid ...........................................................................................................14
Haalbaarheid ........................................................................................................................15
Transparantie .......................................................................................................................15
, Objectiviteit .........................................................................................................................15
Toevallige fouten vermijden ..................................................................................................15
7. Onderzoeksontwerp .............................................................................................................15
3.1 Onderwerp .........................................................................................................................15
3.2 Probleemstelling .................................................................................................................16
3.3 Onderzoeksdoel en beroepsproduct ....................................................................................16
3.4 Onderzoeksvraag ................................................................................................................17
Een meetbare onderzoeksvraag ............................................................................................18
Categorische variabelen (discrete) .........................................................................................19
Continue variabelen (numeriek) ............................................................................................19
8. Gegevens verzamelen ...........................................................................................................19
4.1 Onderzoeksmethode bepalen ..............................................................................................19
Keuze methode hangt af van de vraag/sector .........................................................................19
Beschrijven van je onderzoeksmoethoden .............................................................................20
4.2 Literatuuronderzoek ...........................................................................................................20
4.3 Steekproef..........................................................................................................................20
Toevalsgewijze steekproef ....................................................................................................21
Niet-toevalsgewijze steekproef..............................................................................................21
Vertekening van resultaten owv steekproef bias.....................................................................21
Betrouwbaarheidsniveau (standaard 95%) .............................................................................22
4.4 Interview ............................................................................................................................22
4.5 Focusgroep .........................................................................................................................22
4.6 Enquête .............................................................................................................................23
4.7 Observatie ..........................................................................................................................23
4.8 Experiment .........................................................................................................................24
9. Gegevens analyseren & visualiseren ......................................................................................24
5.1 Kwantitatieve analyse .........................................................................................................24
Basisbegrippen .....................................................................................................................24
Beschrijvende statistiek ........................................................................................................24
Samenhang tussen variabelen ...............................................................................................25
Groepen vergelijken .............................................................................................................25
Samenhang tussen variabelen ...............................................................................................26
Procenten, percentages en procentpunten ............................................................................26
Presenteren van percentages ................................................................................................27
Kwalitatieve analyse .................................................................................................................27
Kwalitatieve gegevens verwerken ..........................................................................................27
Coderen ...............................................................................................................................27
10. Resultaten, rapporteren en valorisatie ...................................................................................28
10.1 Onderzoeksrapport .......................................................................................................28
Onderdelen ..........................................................................................................................28
Beschrijven van de resultaten (checklist) ................................................................................29
Conclusie, discussie en aanbevelingen ...................................................................................29
6.2 Plagiaat ..............................................................................................................................29
,3. Vlindermodel .......................................................................................................................31
Hoe lossen we succesvol een business probleem op? .................................................................31
Wat verwachten al onze opdrachtgevers? ..............................................................................31
Wat is een beroepsproduct? .................................................................................................31
Het vlindermodel .....................................................................................................................31
Hoe pakken we dit aan? ........................................................................................................31
Why.........................................................................................................................................32
STAP 1A: PROBLEEMDEFINITIE...............................................................................................32
STAP 1B: THEORETISCHE EXPLORATIE ....................................................................................32
STAP 1C: SITUATIONELE EXPLORATIE .....................................................................................32
How.........................................................................................................................................33
STAP 2.1: CONCEPTUEEL MODEL ...........................................................................................33
STAP 2.2: CONTEXTUEEL MODEL ...........................................................................................35
What .......................................................................................................................................36
, 1. Mediawijsheid
1. Belang van kritisch denken
Kritisch denken is essentieel vanwege:
- Versnelling van veranderingen in technologie, globalisering, sociale verschuivingen, klimaat en demografische
verschuivingen.
- Belang om professionele kwaliteit in onze samenleving te garanderen.
- Druk op democratie en mensenrechten
- Ontwrichting door pandemieën/oorlogen
- Verschuiving van een productie-economie naar een innovatie-economie
2. Wat verstaan we onder kritisch denken?
Hoeveel % verschillen deze 2 personen qua DNA? 0,1% / 99,9% / 87% / 12%
Mensen delen ongeveer 99,9% van hun DNA. De kleine verschillen van 0,1% zorgen ervoor dat
we allemaal unieke eigenschappen hebben, zoals onze haarkleur, oogkleur en persoonlijkheid.
Met hoeveel % zijn de huizenprijzen in deze regio van de VS gestegen in
1999? Tussen 50 en 100% / Meer dan 100% / Minder dan 50%
Als de prijs in 1999 met 2,4% is gestegen ten opzichte van 1998, dan is de
prijs minder dan 50% gestegen.
Een docent beslist om zijn les over een andere boeg te gooien en veel
interactiever te werken met zijn studenten.
Het klasgemiddelde is echter gedaald na de examens (2021 67% => 2022
58%). De docent beslist om terug te gaan naar de oude methode over te
stappen.
Heeft de docent de juiste beslissing genomen?
- misschien toch te vroeg conclusie getrokken want examenresultaten worden door verschillende factoren
beïnvloed (zwakkere groep? minder gestudeerd? slecht examenrooster? wereldkampioenschap voetbal?
release van een nieuwe game …)
- Gemiddelde zegt niet alles
- Één negatieve ervaring is onvoldoende om te concluderen dat interactieve methode niet werkt (zou
overhaaste generalisatie zijn)
Kritische vaardigheden
- Betrouwbare informatie opzoeken
- Bronnen interpreteren en analyseren
- Redeneren en reflecteren voordat een standpunt wordt ingenomen
- Verklaren waarop een standpunt is gebaseerd
- Onderscheid maken tussen waarschijnlijke en minder waarschijnlijke beweringen
- Drogredenen herkennen en vermijden
Kritische houding
- Een open geest hebben
- Nieuwsgierig en onderzoekend zijn
- De juiste vragen stellen
- Zichzelf in vraag stellen en twijfelen
- Verschillende alternatieven afwegen
- Voorzichtig zijn bij het trekken van conclusies
- Bereid zijn om standpunten aan te passen
- Eerlijk en open zijn
1
September 2024 – Januari 2025 (examen /2024)
Docenten Michelle Lenaerts, Peter Lavaerts, Elke Boonen
Verplicht handboek: Denk. Zoek. Twijfel. – Jozefien Borms en Sofie Vandroemme
Inhoudstafel
1. Mediawijsheid ....................................................................................................................... 1
1. Belang van kritisch denken ..................................................................................................... 1
2. Wat verstaan we onder kritisch denken? ................................................................................ 1
3. Bedreigingen voor ons kritisch denkvermogen ........................................................................ 2
3.1 Misleid door ons eigen brein ................................................................................................ 2
Type 1 denken ....................................................................................................................... 2
Confirmation bias of tunnelvisie ............................................................................................. 3
Verificatie en falsificatie ......................................................................................................... 3
Groepsdruk ........................................................................................................................... 3
3.2 Misleid door anderen ........................................................................................................... 4
Filterbubbel........................................................................................................................... 4
Brand journalism & clickbait ................................................................................................... 6
Complottheorieën ................................................................................................................. 6
Pseudowetenschappen .......................................................................................................... 7
4. Hoe kan je zelf kritisch leren denken? ..................................................................................... 7
4.1 Kritisch omgaan met bronnen ............................................................................................... 7
4.2 Kritische analye van beeldmateriaal ...................................................................................... 7
4.3 Feiten en meningen onderscheiden ...................................................................................... 7
Feit ....................................................................................................................................... 7
Mening ................................................................................................................................. 7
4.4 Doe de CRAAP test ............................................................................................................... 8
4.5 Omgaan met tegenstrijdige informatie .................................................................................. 8
4.6 Argumenteren ..................................................................................................................... 9
2. Onderzoeksvaardigheden......................................................................................................11
5. Onderzoekscompetenties .....................................................................................................11
1.1 Waarom zijn onderzoekscompetenties belangrijk? ...............................................................11
Uitdagingen in de beroepspraktijk .........................................................................................11
Beroepsproducten ................................................................................................................11
Bachelorproeftitels ...............................................................................................................11
6. Kennismaken met onderzoek ................................................................................................11
2.1 Onderzoeksvormen .............................................................................................................11
Oefeningen ..........................................................................................................................12
Voorbeelden ........................................................................................................................13
2.2 Voorwaarden voor kwaliteitsvol onderzoek ..........................................................................13
Validiteit ..............................................................................................................................13
Generaliseerbaarheid ...........................................................................................................14
Haalbaarheid ........................................................................................................................15
Transparantie .......................................................................................................................15
, Objectiviteit .........................................................................................................................15
Toevallige fouten vermijden ..................................................................................................15
7. Onderzoeksontwerp .............................................................................................................15
3.1 Onderwerp .........................................................................................................................15
3.2 Probleemstelling .................................................................................................................16
3.3 Onderzoeksdoel en beroepsproduct ....................................................................................16
3.4 Onderzoeksvraag ................................................................................................................17
Een meetbare onderzoeksvraag ............................................................................................18
Categorische variabelen (discrete) .........................................................................................19
Continue variabelen (numeriek) ............................................................................................19
8. Gegevens verzamelen ...........................................................................................................19
4.1 Onderzoeksmethode bepalen ..............................................................................................19
Keuze methode hangt af van de vraag/sector .........................................................................19
Beschrijven van je onderzoeksmoethoden .............................................................................20
4.2 Literatuuronderzoek ...........................................................................................................20
4.3 Steekproef..........................................................................................................................20
Toevalsgewijze steekproef ....................................................................................................21
Niet-toevalsgewijze steekproef..............................................................................................21
Vertekening van resultaten owv steekproef bias.....................................................................21
Betrouwbaarheidsniveau (standaard 95%) .............................................................................22
4.4 Interview ............................................................................................................................22
4.5 Focusgroep .........................................................................................................................22
4.6 Enquête .............................................................................................................................23
4.7 Observatie ..........................................................................................................................23
4.8 Experiment .........................................................................................................................24
9. Gegevens analyseren & visualiseren ......................................................................................24
5.1 Kwantitatieve analyse .........................................................................................................24
Basisbegrippen .....................................................................................................................24
Beschrijvende statistiek ........................................................................................................24
Samenhang tussen variabelen ...............................................................................................25
Groepen vergelijken .............................................................................................................25
Samenhang tussen variabelen ...............................................................................................26
Procenten, percentages en procentpunten ............................................................................26
Presenteren van percentages ................................................................................................27
Kwalitatieve analyse .................................................................................................................27
Kwalitatieve gegevens verwerken ..........................................................................................27
Coderen ...............................................................................................................................27
10. Resultaten, rapporteren en valorisatie ...................................................................................28
10.1 Onderzoeksrapport .......................................................................................................28
Onderdelen ..........................................................................................................................28
Beschrijven van de resultaten (checklist) ................................................................................29
Conclusie, discussie en aanbevelingen ...................................................................................29
6.2 Plagiaat ..............................................................................................................................29
,3. Vlindermodel .......................................................................................................................31
Hoe lossen we succesvol een business probleem op? .................................................................31
Wat verwachten al onze opdrachtgevers? ..............................................................................31
Wat is een beroepsproduct? .................................................................................................31
Het vlindermodel .....................................................................................................................31
Hoe pakken we dit aan? ........................................................................................................31
Why.........................................................................................................................................32
STAP 1A: PROBLEEMDEFINITIE...............................................................................................32
STAP 1B: THEORETISCHE EXPLORATIE ....................................................................................32
STAP 1C: SITUATIONELE EXPLORATIE .....................................................................................32
How.........................................................................................................................................33
STAP 2.1: CONCEPTUEEL MODEL ...........................................................................................33
STAP 2.2: CONTEXTUEEL MODEL ...........................................................................................35
What .......................................................................................................................................36
, 1. Mediawijsheid
1. Belang van kritisch denken
Kritisch denken is essentieel vanwege:
- Versnelling van veranderingen in technologie, globalisering, sociale verschuivingen, klimaat en demografische
verschuivingen.
- Belang om professionele kwaliteit in onze samenleving te garanderen.
- Druk op democratie en mensenrechten
- Ontwrichting door pandemieën/oorlogen
- Verschuiving van een productie-economie naar een innovatie-economie
2. Wat verstaan we onder kritisch denken?
Hoeveel % verschillen deze 2 personen qua DNA? 0,1% / 99,9% / 87% / 12%
Mensen delen ongeveer 99,9% van hun DNA. De kleine verschillen van 0,1% zorgen ervoor dat
we allemaal unieke eigenschappen hebben, zoals onze haarkleur, oogkleur en persoonlijkheid.
Met hoeveel % zijn de huizenprijzen in deze regio van de VS gestegen in
1999? Tussen 50 en 100% / Meer dan 100% / Minder dan 50%
Als de prijs in 1999 met 2,4% is gestegen ten opzichte van 1998, dan is de
prijs minder dan 50% gestegen.
Een docent beslist om zijn les over een andere boeg te gooien en veel
interactiever te werken met zijn studenten.
Het klasgemiddelde is echter gedaald na de examens (2021 67% => 2022
58%). De docent beslist om terug te gaan naar de oude methode over te
stappen.
Heeft de docent de juiste beslissing genomen?
- misschien toch te vroeg conclusie getrokken want examenresultaten worden door verschillende factoren
beïnvloed (zwakkere groep? minder gestudeerd? slecht examenrooster? wereldkampioenschap voetbal?
release van een nieuwe game …)
- Gemiddelde zegt niet alles
- Één negatieve ervaring is onvoldoende om te concluderen dat interactieve methode niet werkt (zou
overhaaste generalisatie zijn)
Kritische vaardigheden
- Betrouwbare informatie opzoeken
- Bronnen interpreteren en analyseren
- Redeneren en reflecteren voordat een standpunt wordt ingenomen
- Verklaren waarop een standpunt is gebaseerd
- Onderscheid maken tussen waarschijnlijke en minder waarschijnlijke beweringen
- Drogredenen herkennen en vermijden
Kritische houding
- Een open geest hebben
- Nieuwsgierig en onderzoekend zijn
- De juiste vragen stellen
- Zichzelf in vraag stellen en twijfelen
- Verschillende alternatieven afwegen
- Voorzichtig zijn bij het trekken van conclusies
- Bereid zijn om standpunten aan te passen
- Eerlijk en open zijn
1
