Biologische basis van het gedrag
Hoorcollege 3
Dementie
Prevalentie dementie
Elke 4 seconden krijgt iemand ergens ter wereld dementie
Wat is dementie?
Classificatie dementie
Mensen met dementie hebben last van één of meerdere van de volgende stoornissen:
1. Geheugenstoornissen
2. Taalproblemen in woord of schrift (afasie)
3. Problemen met het uitvoeren van complexe handelingen (apraxie)
4. Problemen met het herkennen van voorwerpen (agnosie)
5. Problemen met logisch denken, plannen, organiseren en uitvoeren van activiteiten (stoornis
in uitvoerende functies).
6. Aandachts- of concentratieproblemen of verminderde mentale verwerkingssnelheid
7. Stoornissen in het denken in beelden (visueel-ruimtelijk denken) of het tekenen of namaken
van voorwerpen (visuoconstructieve vaardigheden).
Er is pas sprake van dementie als bovenstaande symptomen in ernst toenemen en niet door een
ander ziektebeeld zijn te verklaren, zoals een delier, een depressie of schizofrenie.
VERZAMELNAAM VOOR EEN GROEP STOORNISSEN
Syndromen en classificatie bij cognitieve problemen
Klinisch beeld Diagnose Classificatie
Cognitieve klachten, maar geen geobjectiveerde Geen diagnose (wel klachten) Klachten, geen stoornissen
cognitieve stoornis
Geobjectiveerde lichte cognitieve stoornissen “Lichte cognitieve stoornissen, Mild Cognitive Impairment
zonder belangrijke interferentie in het dagelijks geen dementie” (MCI), met sybtypering (naar
leven. Albert, 2011):
1. MCI waarschijnlijk Alzheimer
2. MCI mogelijk Alzheimer
3. MCI waarschijnlijk geen
Alzheimer
4. MCI waarschijnlijk vasculair
Geobjectiveerde cognitieve stoornissen met “Dementie” Dementie, zoals omschreven in
belangrijke interferentie in het dagelijks leven, McKhann 2011
met afname ten opzichte van vroegere niveau
van functioneren, niet te verklaren door delier Onderliggende ziekten
of depressie. vaststellen (Alzheimer, Fronto-
De cognitieve stoornissen zitten in 2 van de 5 temporaal, Vasculair, Lewy-
domeinen: geheugen; taal; visuospatiële Body, …)
functies; uitvoerde functies; gedrag of
persoonlijkheid
1
,Biologische basis van het gedrag
Soorten dementie – onderliggende ziektebeeld
1. Ziekte van Alzheimer
Neurodegeneratie
Neurodegeneratie: afstaan van neuronen in de hersenen, door een ziekte kunnen de hersenen
aangetast worden.
→Hierdoor sterven er stukken van de hersenen af
De ziekte begint in de hippocampus
→regio die gelinkt is aan ons
geheugen
Dementie is een progressieve
aandoening (gaat slechter en
slechter)
2
, Biologische basis van het gedrag
Oorzaken ziekte Alzheimer
1. Samenklontering van Amyloid
Het schadelijke alzheimereiwit ‘amyloid’ stapelt zich op tussen de zenuwcellen in de hersenen.
Zo vormt het zogenaamde ‘plaques’. Een neerslag van eiwitten die de communicatie tussen de
hersencellen moeizamer maakt.
Deze neerslagen zien we vaak het eerst in de hippocampus (geheugen).
2. Tau eiwitkluwen
In de hersencellen ontstaat ook een kluwen van een
ander eiwit, de zogenaamde ‘tangles’. Deze bestaan uit
een ander schadelijk eiwit dat ‘tau’ wordt genoemd.
Bij de ziekte van Alzheimer is het tau-eiwit veranderd.
Het is anders gevouwen. Alsof de letters van een zin niet
achter elkaar staan, maar naar boven en beneden, van
links naar rechts en van voren naar achter (=een
kluwen).
Door hun afwijkende vorm zorgen deze eiwitten ervoor
dat het transport van voedingsstoffen door de cel niet
goed verloopt. Uiteindelijk sterft de cel hierdoor.
3. Slecht werkende gliacellen
Er zijn 2 types van belang
Microglia = soldaten van ons brein Astrocyten: overbelaste vuilnismannen
• Ons afweersysteem probeert de plaques op te
• Ze werken als een soort vuilnismannen. Ze
ruimen, maar dat lukt vaak niet.
ruimen de amyloïde plaques op. Maar deze
• Ze kunnen, net als echte soldaten, iemand taak kost veel energie, waardoor ze hun
arresteren. Ze bewegen dan naar de andere werk minder goed doen.
eiwitophoping en eten die als het ware op . • Een ander probleem: astrocyten vragen hulp
aan de microglia (de soldaten van de
• Uit onderzoek blijkt dat de overijverige en
hersenen). Maar doordat de microglia te
agressieve aanpak van de microglia het
agressief zijn, maken die de ontstekingen
ziekteproces ook kan versnellen. Het brein
juist erger.
heeft dus zijn soldaten niet meer onder
controle.
💡Neuro-inflammatoire
reacties
3
Hoorcollege 3
Dementie
Prevalentie dementie
Elke 4 seconden krijgt iemand ergens ter wereld dementie
Wat is dementie?
Classificatie dementie
Mensen met dementie hebben last van één of meerdere van de volgende stoornissen:
1. Geheugenstoornissen
2. Taalproblemen in woord of schrift (afasie)
3. Problemen met het uitvoeren van complexe handelingen (apraxie)
4. Problemen met het herkennen van voorwerpen (agnosie)
5. Problemen met logisch denken, plannen, organiseren en uitvoeren van activiteiten (stoornis
in uitvoerende functies).
6. Aandachts- of concentratieproblemen of verminderde mentale verwerkingssnelheid
7. Stoornissen in het denken in beelden (visueel-ruimtelijk denken) of het tekenen of namaken
van voorwerpen (visuoconstructieve vaardigheden).
Er is pas sprake van dementie als bovenstaande symptomen in ernst toenemen en niet door een
ander ziektebeeld zijn te verklaren, zoals een delier, een depressie of schizofrenie.
VERZAMELNAAM VOOR EEN GROEP STOORNISSEN
Syndromen en classificatie bij cognitieve problemen
Klinisch beeld Diagnose Classificatie
Cognitieve klachten, maar geen geobjectiveerde Geen diagnose (wel klachten) Klachten, geen stoornissen
cognitieve stoornis
Geobjectiveerde lichte cognitieve stoornissen “Lichte cognitieve stoornissen, Mild Cognitive Impairment
zonder belangrijke interferentie in het dagelijks geen dementie” (MCI), met sybtypering (naar
leven. Albert, 2011):
1. MCI waarschijnlijk Alzheimer
2. MCI mogelijk Alzheimer
3. MCI waarschijnlijk geen
Alzheimer
4. MCI waarschijnlijk vasculair
Geobjectiveerde cognitieve stoornissen met “Dementie” Dementie, zoals omschreven in
belangrijke interferentie in het dagelijks leven, McKhann 2011
met afname ten opzichte van vroegere niveau
van functioneren, niet te verklaren door delier Onderliggende ziekten
of depressie. vaststellen (Alzheimer, Fronto-
De cognitieve stoornissen zitten in 2 van de 5 temporaal, Vasculair, Lewy-
domeinen: geheugen; taal; visuospatiële Body, …)
functies; uitvoerde functies; gedrag of
persoonlijkheid
1
,Biologische basis van het gedrag
Soorten dementie – onderliggende ziektebeeld
1. Ziekte van Alzheimer
Neurodegeneratie
Neurodegeneratie: afstaan van neuronen in de hersenen, door een ziekte kunnen de hersenen
aangetast worden.
→Hierdoor sterven er stukken van de hersenen af
De ziekte begint in de hippocampus
→regio die gelinkt is aan ons
geheugen
Dementie is een progressieve
aandoening (gaat slechter en
slechter)
2
, Biologische basis van het gedrag
Oorzaken ziekte Alzheimer
1. Samenklontering van Amyloid
Het schadelijke alzheimereiwit ‘amyloid’ stapelt zich op tussen de zenuwcellen in de hersenen.
Zo vormt het zogenaamde ‘plaques’. Een neerslag van eiwitten die de communicatie tussen de
hersencellen moeizamer maakt.
Deze neerslagen zien we vaak het eerst in de hippocampus (geheugen).
2. Tau eiwitkluwen
In de hersencellen ontstaat ook een kluwen van een
ander eiwit, de zogenaamde ‘tangles’. Deze bestaan uit
een ander schadelijk eiwit dat ‘tau’ wordt genoemd.
Bij de ziekte van Alzheimer is het tau-eiwit veranderd.
Het is anders gevouwen. Alsof de letters van een zin niet
achter elkaar staan, maar naar boven en beneden, van
links naar rechts en van voren naar achter (=een
kluwen).
Door hun afwijkende vorm zorgen deze eiwitten ervoor
dat het transport van voedingsstoffen door de cel niet
goed verloopt. Uiteindelijk sterft de cel hierdoor.
3. Slecht werkende gliacellen
Er zijn 2 types van belang
Microglia = soldaten van ons brein Astrocyten: overbelaste vuilnismannen
• Ons afweersysteem probeert de plaques op te
• Ze werken als een soort vuilnismannen. Ze
ruimen, maar dat lukt vaak niet.
ruimen de amyloïde plaques op. Maar deze
• Ze kunnen, net als echte soldaten, iemand taak kost veel energie, waardoor ze hun
arresteren. Ze bewegen dan naar de andere werk minder goed doen.
eiwitophoping en eten die als het ware op . • Een ander probleem: astrocyten vragen hulp
aan de microglia (de soldaten van de
• Uit onderzoek blijkt dat de overijverige en
hersenen). Maar doordat de microglia te
agressieve aanpak van de microglia het
agressief zijn, maken die de ontstekingen
ziekteproces ook kan versnellen. Het brein
juist erger.
heeft dus zijn soldaten niet meer onder
controle.
💡Neuro-inflammatoire
reacties
3
