Samenvatting artikel Aalders: De rechtspraktijk inzake gezagsbeëindiging vanuit
kinderrechtelijk perspectief
1 Inleiding
De maatregel van gezagsbeëindiging is één van de drie kinderbeschermingsmaatregelen die wij in
Nederland kennen, en kan door de rechter krachtens art. 1:266 eerste lid BW worden opgelegd,
indien:
- Een minderjarige zodanig opgroeit dat hij in zijn ontwikkeling ernstig wordt bedreigd, en de
ouder niet de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding in staat is te dragen
binnen een voor de persoon en de ontwikkeling van de minderjarige aanvaardbaar te achten
termijn, of
- De ouder het gezag misbruikt
Dit artikel toont niet alleen aan dat de maatregel van gezagsbeëindiging bijna 3 jaar nadat de wet
herziening kinderbeschermingsmaatregelen in werking trad, vandaag de dag de gemoederen nog
steeds bezighoudt en zich nog moet ‘zetten’, maar ook dat er in de Nederlandse jurisprudentie inzake
gezagsbeëindiging ruimte is voor verbetering. Zo blijkt de rechtspraktijk met betrekking tot
gezagsbeëindiging onder meer te worstelen met de vraag wat precies een aanvaardbare termijn voor
een kind is.
De volgende vraag staat daarbij centraal:
“In hoeverre is er ruimte voor verbetering bij toepassing van de nieuwe rechtsgrond voor
gezagsbeëindiging door de gerechtshoven, in het licht van het recht op eerbiediging van het
gezinsleven van een kind ex art. 8 EVRM en de jurisprudentie van het EHRM dienaangaande?” Ter
beantwoording van deze vraag heb ik de jurisprudentie van de gerechtshoven bestudeerd aan de
hand van een vijftal elementen, die zijn afgeleid uit de internationale vereisten die aan
gezagsbeëindiging als kinderbeschermingsmaatregel worden gesteld krachtens art. 8 EVRM en de
jurisprudentie van het EHRM, te weten:
- In hoeverre wordt het belang van het kind meegewogen en welke factoren spelen bij het
vaststellen van het belang van het kind een rol?
- In hoeverre speelt de duur van de uithuisplaatsing een rol?
- In hoeverre speelt de mening van het kind een rol?
- In hoeverre voldoet het meewegen van ‘het belang van het kind’ in de belangenafweging aan
de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit?
- In hoeverre wordt voldaan aan het processueel vereiste om een kind te horen?
2 Methode jurisprudentieonderzoek
In de 62 onderzochte zaken gaat het in totaal om 101 kinderen ten behoeve waarvan een
maatregel van gezagsbeëindiging is verzocht.
1
, 3 Belang van het kind
Internationaal kader
Het recht op eerbiediging van het gezinsleven is afhankelijk van het individuele geval, maar kan
onder meer afhangen van de leeftijd en rijpheid van het kind.
Het EHRM is in het licht van de continuïteitsdoelstelling gaan accepteren dat na uithuisplaatsing van
het kind hereniging niet in alle gevallen in het belang van het kind kan worden geacht en de
autoriteiten soms niet meer hoeven te werken aan de hereniging van een kind met diens ouders. Uit
de jurisprudentie van het EHRM valt zo af te leiden met welke factoren rekening dient te worden
gehouden bij de vraag of een kind al dan niet herenigd dient te worden met zijn ouders.
Nederlandse rechtspraktijk
Uit het onderzoek blijkt dat ‘het belang van het kind’ in alle zaken expliciet door de gerechtshoven
wordt meegewogen in de belangenafweging die in het kader van de beslissing omtrent
gezagsbeëindiging wordt gemaakt. Ook wordt duidelijk dat aan ‘het belang van het kind’ in deze
belangenafweging een groot gewicht wordt toegekend. In een aantal zaken wordt door de
gerechtshoven uitdrukkelijk overwogen dat bij het nemen van een beslissing tot gezagsbeëindiging
van de ouders ‘de belangen van het kind’ voorop staan. Daarnaast oordelen de gerechtshoven in
zaken waarin ‘het belang van het kind’ en ‘het belang van de ouder’ niet overeenkomen, dat ‘het
belang van het kind’ in het concrete geval meer dient te wegen dan ‘het belang van de ouder’. Het
lijkt daarbij overigens wel om standaardoverwegingen te gaan. Onder meer de volgende factoren
blijken in de onderzochte zaken een rol te spelen bij de beoordeling of het in het belang
van een kind is om al dan niet tot gezagsbeëindiging over te gaan.
- Allereerst speelt in vrijwel alle zaken de leeftijd van een kind een belangrijke rol bij het
bepalen van ‘het belang van het kind’.
2
kinderrechtelijk perspectief
1 Inleiding
De maatregel van gezagsbeëindiging is één van de drie kinderbeschermingsmaatregelen die wij in
Nederland kennen, en kan door de rechter krachtens art. 1:266 eerste lid BW worden opgelegd,
indien:
- Een minderjarige zodanig opgroeit dat hij in zijn ontwikkeling ernstig wordt bedreigd, en de
ouder niet de verantwoordelijkheid voor de verzorging en opvoeding in staat is te dragen
binnen een voor de persoon en de ontwikkeling van de minderjarige aanvaardbaar te achten
termijn, of
- De ouder het gezag misbruikt
Dit artikel toont niet alleen aan dat de maatregel van gezagsbeëindiging bijna 3 jaar nadat de wet
herziening kinderbeschermingsmaatregelen in werking trad, vandaag de dag de gemoederen nog
steeds bezighoudt en zich nog moet ‘zetten’, maar ook dat er in de Nederlandse jurisprudentie inzake
gezagsbeëindiging ruimte is voor verbetering. Zo blijkt de rechtspraktijk met betrekking tot
gezagsbeëindiging onder meer te worstelen met de vraag wat precies een aanvaardbare termijn voor
een kind is.
De volgende vraag staat daarbij centraal:
“In hoeverre is er ruimte voor verbetering bij toepassing van de nieuwe rechtsgrond voor
gezagsbeëindiging door de gerechtshoven, in het licht van het recht op eerbiediging van het
gezinsleven van een kind ex art. 8 EVRM en de jurisprudentie van het EHRM dienaangaande?” Ter
beantwoording van deze vraag heb ik de jurisprudentie van de gerechtshoven bestudeerd aan de
hand van een vijftal elementen, die zijn afgeleid uit de internationale vereisten die aan
gezagsbeëindiging als kinderbeschermingsmaatregel worden gesteld krachtens art. 8 EVRM en de
jurisprudentie van het EHRM, te weten:
- In hoeverre wordt het belang van het kind meegewogen en welke factoren spelen bij het
vaststellen van het belang van het kind een rol?
- In hoeverre speelt de duur van de uithuisplaatsing een rol?
- In hoeverre speelt de mening van het kind een rol?
- In hoeverre voldoet het meewegen van ‘het belang van het kind’ in de belangenafweging aan
de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit?
- In hoeverre wordt voldaan aan het processueel vereiste om een kind te horen?
2 Methode jurisprudentieonderzoek
In de 62 onderzochte zaken gaat het in totaal om 101 kinderen ten behoeve waarvan een
maatregel van gezagsbeëindiging is verzocht.
1
, 3 Belang van het kind
Internationaal kader
Het recht op eerbiediging van het gezinsleven is afhankelijk van het individuele geval, maar kan
onder meer afhangen van de leeftijd en rijpheid van het kind.
Het EHRM is in het licht van de continuïteitsdoelstelling gaan accepteren dat na uithuisplaatsing van
het kind hereniging niet in alle gevallen in het belang van het kind kan worden geacht en de
autoriteiten soms niet meer hoeven te werken aan de hereniging van een kind met diens ouders. Uit
de jurisprudentie van het EHRM valt zo af te leiden met welke factoren rekening dient te worden
gehouden bij de vraag of een kind al dan niet herenigd dient te worden met zijn ouders.
Nederlandse rechtspraktijk
Uit het onderzoek blijkt dat ‘het belang van het kind’ in alle zaken expliciet door de gerechtshoven
wordt meegewogen in de belangenafweging die in het kader van de beslissing omtrent
gezagsbeëindiging wordt gemaakt. Ook wordt duidelijk dat aan ‘het belang van het kind’ in deze
belangenafweging een groot gewicht wordt toegekend. In een aantal zaken wordt door de
gerechtshoven uitdrukkelijk overwogen dat bij het nemen van een beslissing tot gezagsbeëindiging
van de ouders ‘de belangen van het kind’ voorop staan. Daarnaast oordelen de gerechtshoven in
zaken waarin ‘het belang van het kind’ en ‘het belang van de ouder’ niet overeenkomen, dat ‘het
belang van het kind’ in het concrete geval meer dient te wegen dan ‘het belang van de ouder’. Het
lijkt daarbij overigens wel om standaardoverwegingen te gaan. Onder meer de volgende factoren
blijken in de onderzochte zaken een rol te spelen bij de beoordeling of het in het belang
van een kind is om al dan niet tot gezagsbeëindiging over te gaan.
- Allereerst speelt in vrijwel alle zaken de leeftijd van een kind een belangrijke rol bij het
bepalen van ‘het belang van het kind’.
2
