Samenvatting - sociale wetenschappen 1.2

SOCIALE WETENSCHAPPEN 1.2
MODELLEN VOOR HET VOORSPELLEN VAN GEZONDHEIDSZORG

1. DISTALE INVLOEDEN OP GEZONDHEIDSGEDRAG

- Distaal = De invloed op het gezondheidsgedrag verder weg van de
persoon zoeken.
- Proximaal = De invloed op het gezondheidsgedrag dichter bij de persoon
zoeken.

Gezondheidsgedrag

-> staat onder invloed van demografische factoren en
persoonlijkheidskenmerken

3 belangrijke modellen over persoonlijkheidskenmerken:

1. Drie- en vijffactorenmodel
2. Health Locus of Control

Zelfbeschikkingstheorie ( Self- determinationtheory )


1.1 DEMOGRAFISCHE INVLOEDEN
- De pubertijd is een belangrijke tijd voor de ontwikkeling van gezond
gedrag
o Hechten meer belang aan de opvattingen (ondergaan de invloed)
van hun leeftijdsgenoten dan dat van hun ouders
o Attitudes en gedrag veranderen sterk
o Hun zelfstandigheid  stijgt
 Nemen eigen beslissingen (vb. roken, onveilig vrijen)
o Risicogedrag vertonen
 al dan niet als verzet (bijv. verzet tegen gezag van en
restrictie door ouders).
 Of gewoon om ‘cool’ (= erbij te horen en voldoende invloed te
behouden in groep) te zijn.


1.1 PERSOONLIJKHEIDSKENMERKEN
Driefactorenmodel van Eysenck

- Drie bipolaire dimensies van de persoonlijkheid (model 1)




1

, - Het vijffactorenmodel – The Big Five (model 2)
= schaalmodel van 5 persoonlijkheidskenmerken




1.1 PERSOONLIJKHEIDSKENMERKEN ZIJN STABIEL
- Over tijd
- Over contexten

Verband tussen persoonlijkheid en ongezond gedrag

- Extraversie -> risicogedrag stijgt
- Neuroticisme -> risicogedrag stijgt
- Consciëntieusheid -> risicogedrag daalt

Neofobie = een hardnekkige en chronische angst voor alles wat nieuw is

Neuroticisme -> kan hier veel last hebben

- Hebben vaak meer oog voor eigen lichaamsfuncties
- Gaan vaker beroep doen op de gezondheidszorg

-> moeilijke conclusies

> niet generaliseren!


1.4 ANDERE ASPECTEN VAN DE PERSOONLIJKHEID
- Locus of control = Een persoonlijkheidskenmerk dat onderscheid kan
maken tussen mensen die de verantwoordelijkheid voor gebeurtenissen
aan zichzelf toeschrijven (mensen met een interne locus of control) OF aan
externe factoren (mensen met een externe locus of control)




2

, INTERN EXTERN
E LOCUS E LOCUS



Interne locus Externe locus
Verantwoordelijkheid bij zichzelf Geen verantwoordelijk voor eigen
Eigen gedrag zijn van invloed op gedrag.
gezondheid Externe factoren zijn van invloed op
gezondheid
- Health Locus of control =( locus of control m.b.t. gezondheid)

De perceptie dat iemands gezondheid afhangt van

1. OF persoonlijke controle (voeding, beweging, vermijden van schadelijk
gedrag (roken, overmatig drankgebruik, obesitas, ...)
2. OF van externe factoren (noodlot of de plaats waar je woont)
- gezaghebbende anderen (zoals medisch personeel, geluk, God, ...)

Staat niet beschreven, maar het is zeker mogelijk dat men bepaalde zaken
volledig interne locus en andere zaken externe locus zet.

Toch is het overwegend zo dat mensen als persoonlijkheidskenmerk een
duidelijke voorkeur hebben voor een interne dan wel een externe locus of
control.




- Vermeende gedragsmatige controle = Iemands geloof in persoonlijke
controle over een bepaalde specifieke handeling of gedrag.

Bijvoorbeeld :

- Ik word niet ziek als ik dat niet wil.
- Mijn keel is mijn zwakte. Ik word niet ziek als ik een sjaal draag.
- Ik overwin mijn kanker met mediteren.
- Maar ook : als ik gezond eet (kurkuma, mytilles, ...), dan blijf ik langer
leven.


1.5 ZELFEFFECTIVITEIT (ZELFREDZAAMHEID) = SELF EFFICACY
= het geloof in je eigen vermogen om een taak tot een succesvol einde te
brengen, vereist dus zelfvertrouwen

Besluit: een hogere self- efficacy leidt tot…


3