4.1: rivieren
Rijn en Maas
De waterscheiding is de grens tussen stroomgebieden, die gevormd wordt door
gebergten of andere verhogingen. Gebied van de hoofdrivier met alle zijtakken:
stroomstelsel, bestaand uit boven-, midden- en benedenloop, samen het
lengteprofiel.
o Gletsjerrivier heeft smeltwater van sneeuw en ijs
o Regenrivier krijgt water van neerslag: de Maas
o Gemengde rivier wordt gevoed met smelt- en regenwater: de Rijn
Watertoevoer van de Rijn varieert: het regiem. Tijd nodig voor water om van
regenbui naar de Rijn te komen: vertragingstijd. De Rijn stroomt bij Lobith ons
land binnen en mondt 175 kilometer verder bij Hoek van Holland in zee uit. Het
hoogteverschil tussen beide plaatsen, het verval, is 14 meter. Daarentegen is het
verhang, het hoogteverschil per kilometer, maar 8 cm. Het debiet aan de
monding bij Hoek van Holland is gemiddeld 2300 m³.
De waterafvoer verandert
Het neerslagregiem verandert:
1. Er valt meer neerslag
2. De neerslag valt onregelmatiger
Door de verstening van het oppervlak neemt vertragingstijd af en krijgen rivieren
in korte tijd een groter debiet. Rivieren stromen tussen dijken zand en klei
worden gesedimenteerd deze komen steeds hoger te liggen waterbergend
vermogen van rivier neemt af. Veilig binnendijks wonen door dijken verhogen,
maar niet eindeloos dijkverzwaring toepassen. Afname van waterbergend
vermogen buitendijks, verstening, ontbossing, verandering in neerslagregiem en
bodemdaling hebben gevolgen op waterafvoer.
Het water dreigt
Samenloop van het getij en het weer kunnen alles
verergeren. Twee processen: versterkt
broeikaseffect en bodemdaling. Bodemdaling
doordat Nederland in een bekken ligt die
langzaam daalt zeespiegel stijgt relatief. Bij
doodtij staat water extra laag, maar springtij
extra hoog. Als zowel een noordwesterstorm op
Noordzee staat als springtij, wordt water bij
Westerschelde en Nieuwe Waterweg
(trechtervorm) hoog opgestuwd nog erger als
ook piekafvoer ontstaat.
, Kan ook bij IJsselmeer (trechtervorm), bij noordwesterstorm wordt
IJsselmeerwater het Ketelmeer ingestuwd en botst het op rivierwater van de IJssel
water opgestuwd.
4.2: de kust
De opbouw van de Nederlandse kust
Nederlandse kust bestaat uit drie zones:
1. De Waddenzeekust: kust van Friesland en Groningen wordt gevormd door
zeedijken, wordt van Noordzee afgeschermd door Waddenzee en
Waddeneilanden.
2. De Noord- en Zuid-Hollandse kust: van Den Helder tot Hoek van Holland
liggen strandwallen, met daarop een duinenrij, de duinenkunst.
3. De Zeeuwse kust: oorspronkelijk estuarium, trechtervormige mondig van
een rivier in zee: zoet en zout water. Duinen, primaire keringen en andere
waterkeringen schermen de delta van zee af.
Binnen kustgebied:
o Zachte kust, bestaand uit stranden, duinen, zandplaten, wadden en
kwelders
o Harde kust, bestaand uit zeedijken, boulevards en hybride keringen
Natuurlijke processen langs de kust
Kustgebied heeft een dynamiek: altijd in beweging. In en
na de ijstijd hebben rivieren massa’s zand naar Noordzee
vervoerd ijskappen smelten water stroomt van
Atlantische Oceaan via het Nauw Calais in de Noordzee.
Meer strandwallen vormen lange tijd droog wind
neemt zand mee duinen worden gevormd.
De zeestroming in beweging door getijdenwerking via
twee getijdenstromingen in Noordzee: het Nauw van
Calais en Schotland. Door draaiing van aarde gaat
getijstroom naar links. Bij vloed is stroming van zuid naar
noord en bij eb andersom.
Menselijke processen langs de kust
Eerst beschermen door aanleg van terpen daarna zeedijken. Grote projecten
van laatste 150 jaar:
o Afsluiting van Zuiderzee met Afsluitdijk: IJsselmeer ontstond, Flevopolders
zijn aangelegd
o Hondsbossche Zeewering in Noord-Holland waar duinen ontbraken
o Westkapelse Zeedijk
Rijn en Maas
De waterscheiding is de grens tussen stroomgebieden, die gevormd wordt door
gebergten of andere verhogingen. Gebied van de hoofdrivier met alle zijtakken:
stroomstelsel, bestaand uit boven-, midden- en benedenloop, samen het
lengteprofiel.
o Gletsjerrivier heeft smeltwater van sneeuw en ijs
o Regenrivier krijgt water van neerslag: de Maas
o Gemengde rivier wordt gevoed met smelt- en regenwater: de Rijn
Watertoevoer van de Rijn varieert: het regiem. Tijd nodig voor water om van
regenbui naar de Rijn te komen: vertragingstijd. De Rijn stroomt bij Lobith ons
land binnen en mondt 175 kilometer verder bij Hoek van Holland in zee uit. Het
hoogteverschil tussen beide plaatsen, het verval, is 14 meter. Daarentegen is het
verhang, het hoogteverschil per kilometer, maar 8 cm. Het debiet aan de
monding bij Hoek van Holland is gemiddeld 2300 m³.
De waterafvoer verandert
Het neerslagregiem verandert:
1. Er valt meer neerslag
2. De neerslag valt onregelmatiger
Door de verstening van het oppervlak neemt vertragingstijd af en krijgen rivieren
in korte tijd een groter debiet. Rivieren stromen tussen dijken zand en klei
worden gesedimenteerd deze komen steeds hoger te liggen waterbergend
vermogen van rivier neemt af. Veilig binnendijks wonen door dijken verhogen,
maar niet eindeloos dijkverzwaring toepassen. Afname van waterbergend
vermogen buitendijks, verstening, ontbossing, verandering in neerslagregiem en
bodemdaling hebben gevolgen op waterafvoer.
Het water dreigt
Samenloop van het getij en het weer kunnen alles
verergeren. Twee processen: versterkt
broeikaseffect en bodemdaling. Bodemdaling
doordat Nederland in een bekken ligt die
langzaam daalt zeespiegel stijgt relatief. Bij
doodtij staat water extra laag, maar springtij
extra hoog. Als zowel een noordwesterstorm op
Noordzee staat als springtij, wordt water bij
Westerschelde en Nieuwe Waterweg
(trechtervorm) hoog opgestuwd nog erger als
ook piekafvoer ontstaat.
, Kan ook bij IJsselmeer (trechtervorm), bij noordwesterstorm wordt
IJsselmeerwater het Ketelmeer ingestuwd en botst het op rivierwater van de IJssel
water opgestuwd.
4.2: de kust
De opbouw van de Nederlandse kust
Nederlandse kust bestaat uit drie zones:
1. De Waddenzeekust: kust van Friesland en Groningen wordt gevormd door
zeedijken, wordt van Noordzee afgeschermd door Waddenzee en
Waddeneilanden.
2. De Noord- en Zuid-Hollandse kust: van Den Helder tot Hoek van Holland
liggen strandwallen, met daarop een duinenrij, de duinenkunst.
3. De Zeeuwse kust: oorspronkelijk estuarium, trechtervormige mondig van
een rivier in zee: zoet en zout water. Duinen, primaire keringen en andere
waterkeringen schermen de delta van zee af.
Binnen kustgebied:
o Zachte kust, bestaand uit stranden, duinen, zandplaten, wadden en
kwelders
o Harde kust, bestaand uit zeedijken, boulevards en hybride keringen
Natuurlijke processen langs de kust
Kustgebied heeft een dynamiek: altijd in beweging. In en
na de ijstijd hebben rivieren massa’s zand naar Noordzee
vervoerd ijskappen smelten water stroomt van
Atlantische Oceaan via het Nauw Calais in de Noordzee.
Meer strandwallen vormen lange tijd droog wind
neemt zand mee duinen worden gevormd.
De zeestroming in beweging door getijdenwerking via
twee getijdenstromingen in Noordzee: het Nauw van
Calais en Schotland. Door draaiing van aarde gaat
getijstroom naar links. Bij vloed is stroming van zuid naar
noord en bij eb andersom.
Menselijke processen langs de kust
Eerst beschermen door aanleg van terpen daarna zeedijken. Grote projecten
van laatste 150 jaar:
o Afsluiting van Zuiderzee met Afsluitdijk: IJsselmeer ontstond, Flevopolders
zijn aangelegd
o Hondsbossche Zeewering in Noord-Holland waar duinen ontbraken
o Westkapelse Zeedijk
