o Genetische en omgevingsfactoren samenhangend met 1 ste vorm van kanker (bv. obesitas, chronische infectie
HPV, mutatie BRCA)
o Kankerbehandeling → na 10jr ontstaan tumoren aan rand van bestraald gebied (dosisafhankelijk, leeftijd
tijdens behandeling)
HOOFDSTUK 2: HUID EN WONDZORG IN DE
ONCOLOGIE
Zoals gekend is het steeds belangrijk om de oorzaak en de ZO-gebonden factoren bij een ZO met huid- en wondproblemen te
kennen vooraleer een behandeling ingesteld wordt. Op basis van oorzaak kunnen we een onderscheid maken tussen:
Het is een zorg, waarbij we ook zeker rekening moeten houden met de levensfase waarin de ZO zich bevindt. We kunnen een ZO
in verschillende fasen behandelen. Dit van een curatieve tot in een palliatieve fase. Iedere fase zal dus zijn specifieke focus
hebben in de zorg van huid- en wondproblemen
Focus v/d zorg ligt vooral op verbetering v/d levenskwaliteit. Een holistische visie, aanpak hierbij is noodzakelijk!
Chemotherapie: deze behandeling met cytostatica grijpt in op het ontwikkelingsproces van kankercellen en remmen de
celdeling. De cytostatica vallen cellen aan die zich snel vermeerderen, d.w.z. kankercellen als ook gezonde
cellen die zich vermenigvuldigen.
Er zijn verschillende soorten van chemotherapie: alkylerende middelen, antimetabolieten, antitumorale antibiotica, topo-
isomerase-inhibitoren of microtubulaire-inhibitoren.
Antitumorale middelen: overkoepelende term voor de behandeling van kanker met GM
Gerichte therapie of targeted therpie
- Immunotherapie: dit is een behandeling waarbij het natuurlijk afweersysteem v/h lichaam versterkt en gemanipuleerd
wordt om kanker te bestrijden. Dit kan door toediening van monoklonale antilichamen, cytokines,
vaccins of gentherapie.
- Angiogenese remmers: dit is een behandeling waarbij de bloedvaten rond en in de tumor in hoeveelheid afnemen,
waardoor de tumor geremd wordt in zijn groei.
- Tyrosinekinaseremmers: dit zijn kleine moleculen die het enzym tyrosinekynase verhindert op signaaloverdracht,
waardoor celdeling geblokkeerd wordt.
- Hormonale therapie: deze is gericht op het remmen of blokkeren v/d werking van geslachtshormonen, waardoor eigen
productie van hormonen wordt beperkt of hun invloed wordt verminderd.
Dit geeft geen acute huidreacties.
ONDERSCHEID ONCOLOGISCHE WONDEN – ONCOLOGISCHE ULCERA
Oncologische wonden: deze ontstaan t.g.v. de behandeling van een maligniteit
- zoals chirurgie, radiotherapie en/of antitumorale therapie
- Het onderliggende weefsel is benigne
- Worden door de behandeling veroorzaakt
- In principe een normale genezingstendens, omdat onderliggende weefsel benigne is.
- Wondgenezing kan vertraagd worden door behandeling (antitumorale therapieën)
Oncologische ulcera: is een onderbreking v/d epidermis door infiltratie van maligne cellen
42
, - Ontstaat t.g.v. tumorgroei, primair of van metastasen
- Onderliggende weefsel is ook altijd maligne
- Geneest alleen door een tumorgerichte behandeling
- Heeft geen genezingstendens
- Kan enkel genezen als kankercellen worden vernietigd
- In vele gevallen ontstaat dit in het laatste stadium v/d ziekte, als genezing niet meer mogelijk is.
ONCOLOGISCHE WONDEN
CHIRURGIE
Het chirurgisch ingrijpen kan in verschillende fasen v/h ziekteproces ingezet worden:
- Diagnostisch (innemen van biopten voor analyse weefsel)
- Preventief (wegnemen van poliepen in de darm)
- Curatief (zoveel mogelijk slecht weefsel wegnemen)
- Palliatief (chirurgisch ingrijpen om hinderlijke complicaties te verminderen)
- Reconstructief (borstreconstructie)
Soms chirurgisch ingrijpen als 1ste gebeurt, andere keren in een latere fase. Dit omdat men 1st de grootte v/d tumor probeert
terug te dringen met een neo-adjuvante behandeling.
Complicaties
- Nosocomiale infecties - Wonddehiscentie, fasciadehiscentie en evisceratie
- Hematoom - Seroom, lymfelek en lymfocele
- Fistelvroming
Risico beïnvloed door:
- Type ingreep - Co morbiditeit v/d ZO
- Peroneel - Infrastructuur v/h ZH
- Combinatietherapie
o Verminderde afweer
o Verhoogde kans op complicaties
SPECIFIEK
- Start de algemene richtlijnen preoperatieve zorg in functie van chirurgie
- Na chirurgisch ingrijpen worden algemene richtlijnen van POSTOP wondzorg gevolgd
- Het gebruik van antisepsis zijn aanbevolen.
- Bij dehiscentie v/d wondnaad of bij uitgebreide letsels POSTOP, dienen de principes van TIME te worden gehanteerd
(vochtige wondheling) want er is GEEN tumorweefsel aanwezig
- Is er POSTOP nog steeds tumorweefsel aanwezig, dan moet de richtlijn van oncologische ulcus gevolgd worden
RADIOTHERAPIE: RADIODERMATITIS
Maakt gebruik van ioniserende straling om de groei van de tumorcellen te controleren of om deze te doden. Dit doet het
voornamelijk door het DNA in de cellen te beschadigen. Dit kan ook de gezonde, omliggende cellen aantasten waardoor
neveneffecten kunnen ontstaan.
- Bv. stralingsgeïnduceerde huidreacties
o Komen voor tijdens en kort na radiotherapie
43
HPV, mutatie BRCA)
o Kankerbehandeling → na 10jr ontstaan tumoren aan rand van bestraald gebied (dosisafhankelijk, leeftijd
tijdens behandeling)
HOOFDSTUK 2: HUID EN WONDZORG IN DE
ONCOLOGIE
Zoals gekend is het steeds belangrijk om de oorzaak en de ZO-gebonden factoren bij een ZO met huid- en wondproblemen te
kennen vooraleer een behandeling ingesteld wordt. Op basis van oorzaak kunnen we een onderscheid maken tussen:
Het is een zorg, waarbij we ook zeker rekening moeten houden met de levensfase waarin de ZO zich bevindt. We kunnen een ZO
in verschillende fasen behandelen. Dit van een curatieve tot in een palliatieve fase. Iedere fase zal dus zijn specifieke focus
hebben in de zorg van huid- en wondproblemen
Focus v/d zorg ligt vooral op verbetering v/d levenskwaliteit. Een holistische visie, aanpak hierbij is noodzakelijk!
Chemotherapie: deze behandeling met cytostatica grijpt in op het ontwikkelingsproces van kankercellen en remmen de
celdeling. De cytostatica vallen cellen aan die zich snel vermeerderen, d.w.z. kankercellen als ook gezonde
cellen die zich vermenigvuldigen.
Er zijn verschillende soorten van chemotherapie: alkylerende middelen, antimetabolieten, antitumorale antibiotica, topo-
isomerase-inhibitoren of microtubulaire-inhibitoren.
Antitumorale middelen: overkoepelende term voor de behandeling van kanker met GM
Gerichte therapie of targeted therpie
- Immunotherapie: dit is een behandeling waarbij het natuurlijk afweersysteem v/h lichaam versterkt en gemanipuleerd
wordt om kanker te bestrijden. Dit kan door toediening van monoklonale antilichamen, cytokines,
vaccins of gentherapie.
- Angiogenese remmers: dit is een behandeling waarbij de bloedvaten rond en in de tumor in hoeveelheid afnemen,
waardoor de tumor geremd wordt in zijn groei.
- Tyrosinekinaseremmers: dit zijn kleine moleculen die het enzym tyrosinekynase verhindert op signaaloverdracht,
waardoor celdeling geblokkeerd wordt.
- Hormonale therapie: deze is gericht op het remmen of blokkeren v/d werking van geslachtshormonen, waardoor eigen
productie van hormonen wordt beperkt of hun invloed wordt verminderd.
Dit geeft geen acute huidreacties.
ONDERSCHEID ONCOLOGISCHE WONDEN – ONCOLOGISCHE ULCERA
Oncologische wonden: deze ontstaan t.g.v. de behandeling van een maligniteit
- zoals chirurgie, radiotherapie en/of antitumorale therapie
- Het onderliggende weefsel is benigne
- Worden door de behandeling veroorzaakt
- In principe een normale genezingstendens, omdat onderliggende weefsel benigne is.
- Wondgenezing kan vertraagd worden door behandeling (antitumorale therapieën)
Oncologische ulcera: is een onderbreking v/d epidermis door infiltratie van maligne cellen
42
, - Ontstaat t.g.v. tumorgroei, primair of van metastasen
- Onderliggende weefsel is ook altijd maligne
- Geneest alleen door een tumorgerichte behandeling
- Heeft geen genezingstendens
- Kan enkel genezen als kankercellen worden vernietigd
- In vele gevallen ontstaat dit in het laatste stadium v/d ziekte, als genezing niet meer mogelijk is.
ONCOLOGISCHE WONDEN
CHIRURGIE
Het chirurgisch ingrijpen kan in verschillende fasen v/h ziekteproces ingezet worden:
- Diagnostisch (innemen van biopten voor analyse weefsel)
- Preventief (wegnemen van poliepen in de darm)
- Curatief (zoveel mogelijk slecht weefsel wegnemen)
- Palliatief (chirurgisch ingrijpen om hinderlijke complicaties te verminderen)
- Reconstructief (borstreconstructie)
Soms chirurgisch ingrijpen als 1ste gebeurt, andere keren in een latere fase. Dit omdat men 1st de grootte v/d tumor probeert
terug te dringen met een neo-adjuvante behandeling.
Complicaties
- Nosocomiale infecties - Wonddehiscentie, fasciadehiscentie en evisceratie
- Hematoom - Seroom, lymfelek en lymfocele
- Fistelvroming
Risico beïnvloed door:
- Type ingreep - Co morbiditeit v/d ZO
- Peroneel - Infrastructuur v/h ZH
- Combinatietherapie
o Verminderde afweer
o Verhoogde kans op complicaties
SPECIFIEK
- Start de algemene richtlijnen preoperatieve zorg in functie van chirurgie
- Na chirurgisch ingrijpen worden algemene richtlijnen van POSTOP wondzorg gevolgd
- Het gebruik van antisepsis zijn aanbevolen.
- Bij dehiscentie v/d wondnaad of bij uitgebreide letsels POSTOP, dienen de principes van TIME te worden gehanteerd
(vochtige wondheling) want er is GEEN tumorweefsel aanwezig
- Is er POSTOP nog steeds tumorweefsel aanwezig, dan moet de richtlijn van oncologische ulcus gevolgd worden
RADIOTHERAPIE: RADIODERMATITIS
Maakt gebruik van ioniserende straling om de groei van de tumorcellen te controleren of om deze te doden. Dit doet het
voornamelijk door het DNA in de cellen te beschadigen. Dit kan ook de gezonde, omliggende cellen aantasten waardoor
neveneffecten kunnen ontstaan.
- Bv. stralingsgeïnduceerde huidreacties
o Komen voor tijdens en kort na radiotherapie
43
