*Community based
werken in een
international
perspectief
3DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,HOOFDSTUK 1: VERMAATSCHAPPELIJKING
1.1 VERMAATSCHAPPELIJKING: WHAT’S IN A NAME?
1.1.1 VERMAATSCHAPPELIJKING IS HOT
VERMAATSCHAPPELIJKING
Alle burgers met hun mogelijkheden en kwetsbaarheden verdienen een zinvolle plek in de samenleving
populaire term met een hoge aaibaarheidsfactor
tegelijk: containerbegrip dat vele ladingen dekt
· dezelfde terminologie, andere invulling
· onderhevig aan discussie/kritiek
▪ niet iedereen heeft netwerk dat zorg kan opnemen
▪ burgers in kwetsbare situaties > vaak chronische problemen niet aaibaar
▪ formele zorg moet vangnet zijn voor burgers in kwetsbare situaties
uitgangspunt: solidariteit
verwijst naar de verantwoordelijkheid van burgers & overheid om mensenrechten te realiseren
Krachtlijnen:
- minder instellingen en meer samenwerking/gemeenschapsopbouw
- meer inclusie en participatie
- meer persoonsgerichte zorg en ondersteuning in de maatschappij
1.1.2 SOCIO-HISTORISCHE ONTLEDING
LAAG 1 LAAG 2 LAAG 3
Sociale relatie tussen Deïnstitutionalisering en ‘community Solidariteit
overheid & burgers care’ moeite doen/verantwoordelijkheid
voelen om elkaar te helpen
1830: KLASSIEK-LIBERALE 1960 – 1970: KRITIEK OP DE KOUDE SOLIDARITEIT
STAATSOPVATTING RESIDENTIËLE ZORG Na WOII: uitbouw verzorgingsstaat
Sluiting grote psychiatrische instellingen maatschappij speelt rol in
Overheid komt zo min mogelijk tussen problematieken
in private aangelegenheden Community care of gemeenschapszorg (= maatschappelijk karakter)
bv. verhouding werknemer-werkgever → extramuralisering (= buiten de via sociale zekerheid
geen pensioenen, geen uitkeringen … muren van de zorg) zorg
rol van de overheid: bewaken van Levenslange sociale bescherming voor
sociale orde Onderscheid eerste (RTH), tweede iedereen belastingen
(NRTH), derde (residentieel) & nulde bv. gezinsbijslag, pensioenen …
EIND 19e EEUW: SOCIALE KWESTIE (mantelzorg) lijn
Slechte leefomstandigheden Solidariteit tussen mensen die elkaar
Grote kindersterfte sociale onrust = niet persoonlijk kennen/niet leuk
gevaar voor sociale orde vinden rationeel, vanop afstand
EIND 19e – BEGIN 20ste EEUW WARME SOLIDARITEIT
Van afstandelijke naar sociale relatie Leidend principe: subsidiariteit
tussen overheid & burgers/gezinnen → publieke zorg verstrekt waar het
meer publieke materie strikt nodig is (= individueel karakter)
1914: invoeren leerplicht als Zorg in informele & private sfeer
warm/dichtbij, rechtstreeks
gemeenschap samen de zorg opnemen
Burgers worden aangesproken op
gesubsidieerde liefdadigheid: overheid ‘morele plicht’
moeide zich niet met inhoud maar → zorg & ondersteuning voor
ondersteunde wel financieel medeburgers opnemen
sociaal beleid & sociale voorzieningen Burgers beslissen zelf spelregels: wie dit
‘verdient’ en wie niet + mensen die
geen zorg krijgen vallen uit de boot
1|C O M M U N I T Y B A S E D W E R K E N
,1.1.3 BEGRIP OF HISTORISCHE CONSTANTE?
Vermaatschappelijk is een historische constante:
Vormgeving aan relatie tussen overheid & burgers
→ zorg meer verbinden met maatschappij
→ wordt vaak iets anders mee bedoeld
Rol van formele hulpverleners (professionals) en informele hulpverleners (mantelzorg, buren …)
→ verbonden met solidariteitsopvattingen
1.2 DE HUIDIGE CONTEXT
1.2.1 VERMAATSCHAPPELIJKING IN HET RECENTE BELEIDSDISCOURS/VERSCHILLENDE INVULINGEN VAN HET BEGRIP
“Verschuiving binnen de zorg waarbij ernaar gestreefd wordt om mensen met beperkingen (van
lichamelijke, verstandelijke of psychische aard), chronisch zieken, kwetsbare ouderen, jongeren met
gedrags- en emotionele problemen, mensen die in armoede leven,… met al hun mogelijkheden en
kwetsbaarheden een eigen zinvolle plek in de samenleving te laten innemen, hen daarbij waar nodig te
ondersteunen en de zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen. ”
- Jo Vandeurzen
“De lokale besturen nemen ten volle hun regierol op inzake de vermaatschappelijking van de zorg. Dit
betekent dat ze voluit ondersteuning geven aan de mantelzorgers, vrijwilligerszorg en buurtzorg.”
- Vlaamse Regering
“We blijven verder inzetten op de vermaatschappelijking van
de zorg.”
- Vlaamse Regering
1.2.2 EEN VERHAAL IN VERSCHILLENDE SECTOREN
− geestelijke gezondheidszorg Art. 107
→ meer gerichte gemeenschapshulp door zorgcircuits en netwerken
− ondersteuning voor mensen met een beperking Perspectief 2020 (= gewoon als het kan, bijzonder als het moet)
→ eerst kijken binnen informele zorg en daarna kijken naar formele zorg
− integrale jeugdhulp: vermaatschappelijking is 1/6 principes van IJH
→ maximaal beroep doen op eigen krachten en omgeving
− ouderenzorg
→ ouder worden op de plaats die je het beste kent en waarbij ze de regie in eigen handen hebben
1. CENTRALE BEGRIPPEN
CENTRALE BEGRIPPEN UITLEG
Deïnstitutionalisering Het proces van het verminderen van de rol en het aantal instellingen voor de opvang en
behandeling van mensen met psychische aandoeningen of beperkingen, ten gunste van
alternatieve vormen van zorg en ondersteuning, zoals thuiszorg en gemeenschapsgerichte
diensten
Community care Een benadering van zorg waarbij de nadruk ligt op het bieden van ondersteuning en
behandeling aan mensen binnen hun eigen gemeenschappen, in plaats van in institutionele
settingen
2|C O M M U N I T Y B A S E D W E R K E N
, Inclusie Het streven naar gelijke kansen, rechten en toegang tot alle aspecten van het
maatschappelijk leven voor mensen met diverse achtergronden
Verbinden, netwerken Het actief leggen van verbindingen tussen individuen, organisaties en gemeenschappen om
samenwerking te bevorderen, hulpbronnen te delen en onderlinge ondersteuning te bieden
Contextgericht werken Een benadering van zorg en ondersteuning waarbij rekening wordt gehouden met de unieke
omstandigheden, achtergronden en behoeften van individuen binnen hun specifieke
sociale, culturele en fysieke omgeving
Eigen kracht, zelfredzaamheid Het vermogen van individuen om voor zichzelf te zorgen, beslissingen te nemen en taken uit
te voeren zonder afhankelijk te zijn van anderen
Vraagsturing, zelfbepaling Het recht en de mogelijkheid voor individuen om hun eigen doelen, voorkeuren en
behoeften te bepalen en de richting van hun zorg en ondersteuning te sturen
Respijtzorg Tijdelijke zorg en ondersteuning die wordt geboden aan mantelzorgers, meestal om hen
even vrijaf te geven/ontlasten van hun zorgtaken, zodat ze kunnen rusten en hun eigen
behoeften kunnen vervullen
Koude solidariteit Solidariteit gebaseerd op formele structuren, regels en beleid, zonder sterke emotionele
betrokkenheid of persoonlijke interactie
Warme solidariteit Solidariteit die wordt gekenmerkt door empathie, zorgzaamheid en een gevoel van
verbondenheid tussen individuen, gemeenschappen en samenlevingen
Ageing in place (ouderenzorg) De mogelijkheid voor oudere personen om veilig, onafhankelijk en comfortabel in hun
eigen huis en omgeving te blijven wonen, ongeacht hun leeftijd, inkomen of intrinsieke
capaciteiten
3|C O M M U N I T Y B A S E D W E R K E N
werken in een
international
perspectief
3DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
,HOOFDSTUK 1: VERMAATSCHAPPELIJKING
1.1 VERMAATSCHAPPELIJKING: WHAT’S IN A NAME?
1.1.1 VERMAATSCHAPPELIJKING IS HOT
VERMAATSCHAPPELIJKING
Alle burgers met hun mogelijkheden en kwetsbaarheden verdienen een zinvolle plek in de samenleving
populaire term met een hoge aaibaarheidsfactor
tegelijk: containerbegrip dat vele ladingen dekt
· dezelfde terminologie, andere invulling
· onderhevig aan discussie/kritiek
▪ niet iedereen heeft netwerk dat zorg kan opnemen
▪ burgers in kwetsbare situaties > vaak chronische problemen niet aaibaar
▪ formele zorg moet vangnet zijn voor burgers in kwetsbare situaties
uitgangspunt: solidariteit
verwijst naar de verantwoordelijkheid van burgers & overheid om mensenrechten te realiseren
Krachtlijnen:
- minder instellingen en meer samenwerking/gemeenschapsopbouw
- meer inclusie en participatie
- meer persoonsgerichte zorg en ondersteuning in de maatschappij
1.1.2 SOCIO-HISTORISCHE ONTLEDING
LAAG 1 LAAG 2 LAAG 3
Sociale relatie tussen Deïnstitutionalisering en ‘community Solidariteit
overheid & burgers care’ moeite doen/verantwoordelijkheid
voelen om elkaar te helpen
1830: KLASSIEK-LIBERALE 1960 – 1970: KRITIEK OP DE KOUDE SOLIDARITEIT
STAATSOPVATTING RESIDENTIËLE ZORG Na WOII: uitbouw verzorgingsstaat
Sluiting grote psychiatrische instellingen maatschappij speelt rol in
Overheid komt zo min mogelijk tussen problematieken
in private aangelegenheden Community care of gemeenschapszorg (= maatschappelijk karakter)
bv. verhouding werknemer-werkgever → extramuralisering (= buiten de via sociale zekerheid
geen pensioenen, geen uitkeringen … muren van de zorg) zorg
rol van de overheid: bewaken van Levenslange sociale bescherming voor
sociale orde Onderscheid eerste (RTH), tweede iedereen belastingen
(NRTH), derde (residentieel) & nulde bv. gezinsbijslag, pensioenen …
EIND 19e EEUW: SOCIALE KWESTIE (mantelzorg) lijn
Slechte leefomstandigheden Solidariteit tussen mensen die elkaar
Grote kindersterfte sociale onrust = niet persoonlijk kennen/niet leuk
gevaar voor sociale orde vinden rationeel, vanop afstand
EIND 19e – BEGIN 20ste EEUW WARME SOLIDARITEIT
Van afstandelijke naar sociale relatie Leidend principe: subsidiariteit
tussen overheid & burgers/gezinnen → publieke zorg verstrekt waar het
meer publieke materie strikt nodig is (= individueel karakter)
1914: invoeren leerplicht als Zorg in informele & private sfeer
warm/dichtbij, rechtstreeks
gemeenschap samen de zorg opnemen
Burgers worden aangesproken op
gesubsidieerde liefdadigheid: overheid ‘morele plicht’
moeide zich niet met inhoud maar → zorg & ondersteuning voor
ondersteunde wel financieel medeburgers opnemen
sociaal beleid & sociale voorzieningen Burgers beslissen zelf spelregels: wie dit
‘verdient’ en wie niet + mensen die
geen zorg krijgen vallen uit de boot
1|C O M M U N I T Y B A S E D W E R K E N
,1.1.3 BEGRIP OF HISTORISCHE CONSTANTE?
Vermaatschappelijk is een historische constante:
Vormgeving aan relatie tussen overheid & burgers
→ zorg meer verbinden met maatschappij
→ wordt vaak iets anders mee bedoeld
Rol van formele hulpverleners (professionals) en informele hulpverleners (mantelzorg, buren …)
→ verbonden met solidariteitsopvattingen
1.2 DE HUIDIGE CONTEXT
1.2.1 VERMAATSCHAPPELIJKING IN HET RECENTE BELEIDSDISCOURS/VERSCHILLENDE INVULINGEN VAN HET BEGRIP
“Verschuiving binnen de zorg waarbij ernaar gestreefd wordt om mensen met beperkingen (van
lichamelijke, verstandelijke of psychische aard), chronisch zieken, kwetsbare ouderen, jongeren met
gedrags- en emotionele problemen, mensen die in armoede leven,… met al hun mogelijkheden en
kwetsbaarheden een eigen zinvolle plek in de samenleving te laten innemen, hen daarbij waar nodig te
ondersteunen en de zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen. ”
- Jo Vandeurzen
“De lokale besturen nemen ten volle hun regierol op inzake de vermaatschappelijking van de zorg. Dit
betekent dat ze voluit ondersteuning geven aan de mantelzorgers, vrijwilligerszorg en buurtzorg.”
- Vlaamse Regering
“We blijven verder inzetten op de vermaatschappelijking van
de zorg.”
- Vlaamse Regering
1.2.2 EEN VERHAAL IN VERSCHILLENDE SECTOREN
− geestelijke gezondheidszorg Art. 107
→ meer gerichte gemeenschapshulp door zorgcircuits en netwerken
− ondersteuning voor mensen met een beperking Perspectief 2020 (= gewoon als het kan, bijzonder als het moet)
→ eerst kijken binnen informele zorg en daarna kijken naar formele zorg
− integrale jeugdhulp: vermaatschappelijking is 1/6 principes van IJH
→ maximaal beroep doen op eigen krachten en omgeving
− ouderenzorg
→ ouder worden op de plaats die je het beste kent en waarbij ze de regie in eigen handen hebben
1. CENTRALE BEGRIPPEN
CENTRALE BEGRIPPEN UITLEG
Deïnstitutionalisering Het proces van het verminderen van de rol en het aantal instellingen voor de opvang en
behandeling van mensen met psychische aandoeningen of beperkingen, ten gunste van
alternatieve vormen van zorg en ondersteuning, zoals thuiszorg en gemeenschapsgerichte
diensten
Community care Een benadering van zorg waarbij de nadruk ligt op het bieden van ondersteuning en
behandeling aan mensen binnen hun eigen gemeenschappen, in plaats van in institutionele
settingen
2|C O M M U N I T Y B A S E D W E R K E N
, Inclusie Het streven naar gelijke kansen, rechten en toegang tot alle aspecten van het
maatschappelijk leven voor mensen met diverse achtergronden
Verbinden, netwerken Het actief leggen van verbindingen tussen individuen, organisaties en gemeenschappen om
samenwerking te bevorderen, hulpbronnen te delen en onderlinge ondersteuning te bieden
Contextgericht werken Een benadering van zorg en ondersteuning waarbij rekening wordt gehouden met de unieke
omstandigheden, achtergronden en behoeften van individuen binnen hun specifieke
sociale, culturele en fysieke omgeving
Eigen kracht, zelfredzaamheid Het vermogen van individuen om voor zichzelf te zorgen, beslissingen te nemen en taken uit
te voeren zonder afhankelijk te zijn van anderen
Vraagsturing, zelfbepaling Het recht en de mogelijkheid voor individuen om hun eigen doelen, voorkeuren en
behoeften te bepalen en de richting van hun zorg en ondersteuning te sturen
Respijtzorg Tijdelijke zorg en ondersteuning die wordt geboden aan mantelzorgers, meestal om hen
even vrijaf te geven/ontlasten van hun zorgtaken, zodat ze kunnen rusten en hun eigen
behoeften kunnen vervullen
Koude solidariteit Solidariteit gebaseerd op formele structuren, regels en beleid, zonder sterke emotionele
betrokkenheid of persoonlijke interactie
Warme solidariteit Solidariteit die wordt gekenmerkt door empathie, zorgzaamheid en een gevoel van
verbondenheid tussen individuen, gemeenschappen en samenlevingen
Ageing in place (ouderenzorg) De mogelijkheid voor oudere personen om veilig, onafhankelijk en comfortabel in hun
eigen huis en omgeving te blijven wonen, ongeacht hun leeftijd, inkomen of intrinsieke
capaciteiten
3|C O M M U N I T Y B A S E D W E R K E N
