Hoofdstuk 3: DMARDs: 2e lijns an6-reuma6sche geneesmiddelen
(geen details kennen!)
Inleiding
- Opgestart door specialisten, maar in 1e lijn zie je pa:ënten die deze middelen gebruiken
- DMARDs = Disease Modifying An:-Rheuma:c Drugs
- Behandeling systeemziekten/chronische inflammatoire aandoeningen
→ RA, spondylarthri:s
→ IBD (coli:s ulcerosa, ziekte van Crohn)
→ Psoriasis (sporia:sche arthri:s)
→ Uveï:s
- Systeemziekten: vaak meerdere organen aangetast (darmen, gewrichten, huid, …)
→ Veel overlap tussen ziektebeelden
- Langzame werking: weken tot maanden toedienen vooraleer ze werken
→ Brugtherapie: in begin associa:e met iets dat snel an:-inflammatoir werkt om periode te
overbruggen à meestal glucocor:coïden (werken rela:ef snel, niet acuut want transcrip:e
en translan:e) en i.f.v. ernst en pijn NSAIDs toevoegen à oppassen voor ulcera!: PPIs ter
preven:e
§ Zo snel mogelijk glucocor:coïden aVouwen want veel bijwerkingen
- Liefst niet ?jdens zwangerschap en lacta?e
→ Niet absoluut: voor aantal not done, voor aantal kan het wel
→ Teratogeniciteit + foetotoxiciteit
Immunosuppressiva
- Alles wat inflamma:e onderdrukt kan invloed hebben op afweersysteem, aZankelijk van duur en
dosis
- In dit hoofdstuk: steeds krach:gere an:-inflammatoire D, dus uiteindelijk immunosuppressiva
- Orgaanafsto:ng voorkomen met immuunsuppresiva à ook soms gebruikt bij inflammatoire ziekten
- Ook oppassen met zwangerschap en lacta:e
- Ontwikkeling opportunis:sche infec:es
DMARDs
- Small molecules: orale inname als tablet, gemakkelijk over membranen
→ Conven:onele en “targeted” synthe:sche DMARDs
- Biologicals: heel grote moleculen, proteïne-structuur, obligaat parenteraal (PO => vertering + geraken
niet goed over membranen)
→ Biologische DMARDs
- EXAMEN: bespreek de DMARDs à zie tabel op ppt: 3 grote groepen
Conven&onele synthe&sche DMARDs (csDMARDs) à small molecules
- Methotrexaat (MTX)
→ Meest gebruikte (“gouden standaard”)
→ Foliumzuurantagonist
, → Cytotoxisch/immuunsuppressief
§ Lage dosis => an:-inflammatoir
§ Hogere dosis => immuunsuppressief
§ Nog hogere dosis => cytotoxisch (behandeling tumoren)
→ 1e keuze
§ Werkt “snel” (enkele weken)
§ Men kent het goed
→ Bijwerkingen:
§ Hepatotoxiciteit: soort DILI à af en toe leverfunc:e meten via bloedname
(leverenzymes: oppassen bij s:jging)
§ Myelotoxociteit => anemie (bleek, kortademig, snel moe), leukopenie (verhoogde
vatbaarheid voor infec:es à dus plots koorts en ziek dan oppassen),
thrombocytopenie
§ Inters??ële pneumonie (longfibrose)
→ Gebruik:
§ Oraal
§ IV en parenteraal (oncologie)
§ An:-inflammatoir: 1x/week!
Ø Foliumzuur toevoegen om myelotoxiciteit te beperken: 1-2 mg/dag of 5-10
mg/week
Ø Soms fout: dagelijkse inname MTX => uitgesproken myelotoxiciteit
=> levensbedreigend à dus goede uitleg nodig: MTX 1x/week en foliumzuur
dagelijks (EXAMEN)
§ Oncologie: dagelijkse toediening
→ Contra-indica:es:
§ Zwangerschap: teratogeen + small molecule dus gaat naar foetus dus ook nog
probleem na 1e trimester => ook myelo- en hepatotoxiciteit bij kind
§ Nierinsufficiën?e (want renale klaring)
- Sulfasalazine (Salazopyrine)
→ 1e keuze alterna?ef voor MTX bij contra-indica:es (bv. zwangerschap) en/of nevenwerkingen
→ Combina:e van een sulfonamide en 5-ASA
§ Orale inname à gesplitst door bacteriële enzymen in colon à 5-ASA vrij => an:-
inflammatoir
→ Gebruik: oraal
→ Bijwerkingen:
§ Reversibele daling fer?liteit bij man (daling # spermatozoa in zaadvocht)
§ GI ongemakken
§ Huidafwijkingen
§ Leukopenie
→ Veilig bij zwangerschap en lacta?e
(geen details kennen!)
Inleiding
- Opgestart door specialisten, maar in 1e lijn zie je pa:ënten die deze middelen gebruiken
- DMARDs = Disease Modifying An:-Rheuma:c Drugs
- Behandeling systeemziekten/chronische inflammatoire aandoeningen
→ RA, spondylarthri:s
→ IBD (coli:s ulcerosa, ziekte van Crohn)
→ Psoriasis (sporia:sche arthri:s)
→ Uveï:s
- Systeemziekten: vaak meerdere organen aangetast (darmen, gewrichten, huid, …)
→ Veel overlap tussen ziektebeelden
- Langzame werking: weken tot maanden toedienen vooraleer ze werken
→ Brugtherapie: in begin associa:e met iets dat snel an:-inflammatoir werkt om periode te
overbruggen à meestal glucocor:coïden (werken rela:ef snel, niet acuut want transcrip:e
en translan:e) en i.f.v. ernst en pijn NSAIDs toevoegen à oppassen voor ulcera!: PPIs ter
preven:e
§ Zo snel mogelijk glucocor:coïden aVouwen want veel bijwerkingen
- Liefst niet ?jdens zwangerschap en lacta?e
→ Niet absoluut: voor aantal not done, voor aantal kan het wel
→ Teratogeniciteit + foetotoxiciteit
Immunosuppressiva
- Alles wat inflamma:e onderdrukt kan invloed hebben op afweersysteem, aZankelijk van duur en
dosis
- In dit hoofdstuk: steeds krach:gere an:-inflammatoire D, dus uiteindelijk immunosuppressiva
- Orgaanafsto:ng voorkomen met immuunsuppresiva à ook soms gebruikt bij inflammatoire ziekten
- Ook oppassen met zwangerschap en lacta:e
- Ontwikkeling opportunis:sche infec:es
DMARDs
- Small molecules: orale inname als tablet, gemakkelijk over membranen
→ Conven:onele en “targeted” synthe:sche DMARDs
- Biologicals: heel grote moleculen, proteïne-structuur, obligaat parenteraal (PO => vertering + geraken
niet goed over membranen)
→ Biologische DMARDs
- EXAMEN: bespreek de DMARDs à zie tabel op ppt: 3 grote groepen
Conven&onele synthe&sche DMARDs (csDMARDs) à small molecules
- Methotrexaat (MTX)
→ Meest gebruikte (“gouden standaard”)
→ Foliumzuurantagonist
, → Cytotoxisch/immuunsuppressief
§ Lage dosis => an:-inflammatoir
§ Hogere dosis => immuunsuppressief
§ Nog hogere dosis => cytotoxisch (behandeling tumoren)
→ 1e keuze
§ Werkt “snel” (enkele weken)
§ Men kent het goed
→ Bijwerkingen:
§ Hepatotoxiciteit: soort DILI à af en toe leverfunc:e meten via bloedname
(leverenzymes: oppassen bij s:jging)
§ Myelotoxociteit => anemie (bleek, kortademig, snel moe), leukopenie (verhoogde
vatbaarheid voor infec:es à dus plots koorts en ziek dan oppassen),
thrombocytopenie
§ Inters??ële pneumonie (longfibrose)
→ Gebruik:
§ Oraal
§ IV en parenteraal (oncologie)
§ An:-inflammatoir: 1x/week!
Ø Foliumzuur toevoegen om myelotoxiciteit te beperken: 1-2 mg/dag of 5-10
mg/week
Ø Soms fout: dagelijkse inname MTX => uitgesproken myelotoxiciteit
=> levensbedreigend à dus goede uitleg nodig: MTX 1x/week en foliumzuur
dagelijks (EXAMEN)
§ Oncologie: dagelijkse toediening
→ Contra-indica:es:
§ Zwangerschap: teratogeen + small molecule dus gaat naar foetus dus ook nog
probleem na 1e trimester => ook myelo- en hepatotoxiciteit bij kind
§ Nierinsufficiën?e (want renale klaring)
- Sulfasalazine (Salazopyrine)
→ 1e keuze alterna?ef voor MTX bij contra-indica:es (bv. zwangerschap) en/of nevenwerkingen
→ Combina:e van een sulfonamide en 5-ASA
§ Orale inname à gesplitst door bacteriële enzymen in colon à 5-ASA vrij => an:-
inflammatoir
→ Gebruik: oraal
→ Bijwerkingen:
§ Reversibele daling fer?liteit bij man (daling # spermatozoa in zaadvocht)
§ GI ongemakken
§ Huidafwijkingen
§ Leukopenie
→ Veilig bij zwangerschap en lacta?e
