Historische en vergelijkende inleiding tot het publiekrecht -
Deel 1: Staat en recht
Prof. dr. F. Dhondt
= de verkiezing van Karel V en zijn kroning in Bologna
Wat wij kennen als Frankrijk, Italië, België en Duitsland is
niet de standaardvorm waarin de politieke macht waarin
de mensen, gemeenschappen in Europa zich hebben
georganiseerd doorheen de tijd
De meeste politieke organisatievormen zitten meestal laag (= de stad, het graafschap, het hertogdom)
of heel hoog (= Heilig Roomse rijk, Ottomaanse Rijk, China)
Hoofdstuk 1: Het moderne staatsbegrip
Wat wij kennen als de 19e -eeuwse moderne natiestaat is maar 1 mogelijke organisatievorm van de
politieke macht van de rechten van de burgers, de wetgeving en de rechtspraak. Het is niet omdat de
dingen vandaag zijn zoals ze zijn dat dat altijd zo zal blijven of dat dat altijd zo geweest is.
= koning Lodewijk van Frankrijk op bezoek in
de academie der wetenschappen → = een
cliché: vaak laat men de geschiedenis van
Frankrijk beginnen in de middeleeuwen met
de uitbreidingen van het kroondomein in de
17e eeuw heeft men de roi soleil
De koning van Frankrijk trekt veel macht naar zich toe die anders werd uitgeoefend door anderen (de
kerk en de adel) → hij centraliseert het leven rond zich
Spiegelzaal Versailles: iedereen die een zwaard draagt mag binnen in het kasteel van Versailles maar
niet iedereen heeft zomaar toegang tot de koning
→ De koning is degene die mensen benoemt en beslist of er oorlog wordt gevoerd of niet
1
, ▪ De spiegelzaal is bedoelt als een grote wacht en roddelkamer waarin men hoopt een glim op
te vangen van de vorst die naar de mis gaat, een vergadering gaat…
▪ Lodewijk 14 trekt de edelen uit Frankrijk vanuit hun kastelen weg naar bij hem, om hen in de
gaten te houden en hen afhankelijk te maken van hem. Hij probeert hetzelfde te doen met de
rechters en de magistraten. Door de macht bij zich te concentreren, maakt hij de weg vrij voor
een volgende stap → de Franse revolutie
Stap die gezet wordt van de ancien regime maatschappij: een ongelijke maatschappij waar de macht
uitgaat van de koning
Naar een maatschappij waar de macht uitgaat van de natie
Justitia (rechtvardigheid) -prudentia (prudentie) – fortitudo (dapperheid)
= de kardinale deugden
= illustratie van het feit dat juridische argumenten altijd worden
opgeroepen in associatie met politieke filosofische morele ideeën die
daar rond hangen en dat het recht de taal van de macht is als het gaat
over politiek en soevereiniteit
Publiekrecht = taal van de soevereiniteit
MACHT ↔ RECHT
▪ Deel I = Staat en recht
De cursus begint in de 17e eeuw omwille van de concentratie van de macht bij de vorst
→ staatsbegrip sinds de zeventiende eeuw (alternatieven: 1776/1789, 1453/1494…)
→ meest gebruikt alternatief: negentiende eeuw (cf. Politieke Geschiedenis van België) of “liberale
staat”
(1) democratisch verkozen heersers
(2) scheiding der machten (WM/UM/RM) (“Montesquieu”)
(3) staat onderworpen aan het recht (“Rule of Law”/”Rechtsstaat”/”État de droit”)
2
Deel 1: Staat en recht
Prof. dr. F. Dhondt
= de verkiezing van Karel V en zijn kroning in Bologna
Wat wij kennen als Frankrijk, Italië, België en Duitsland is
niet de standaardvorm waarin de politieke macht waarin
de mensen, gemeenschappen in Europa zich hebben
georganiseerd doorheen de tijd
De meeste politieke organisatievormen zitten meestal laag (= de stad, het graafschap, het hertogdom)
of heel hoog (= Heilig Roomse rijk, Ottomaanse Rijk, China)
Hoofdstuk 1: Het moderne staatsbegrip
Wat wij kennen als de 19e -eeuwse moderne natiestaat is maar 1 mogelijke organisatievorm van de
politieke macht van de rechten van de burgers, de wetgeving en de rechtspraak. Het is niet omdat de
dingen vandaag zijn zoals ze zijn dat dat altijd zo zal blijven of dat dat altijd zo geweest is.
= koning Lodewijk van Frankrijk op bezoek in
de academie der wetenschappen → = een
cliché: vaak laat men de geschiedenis van
Frankrijk beginnen in de middeleeuwen met
de uitbreidingen van het kroondomein in de
17e eeuw heeft men de roi soleil
De koning van Frankrijk trekt veel macht naar zich toe die anders werd uitgeoefend door anderen (de
kerk en de adel) → hij centraliseert het leven rond zich
Spiegelzaal Versailles: iedereen die een zwaard draagt mag binnen in het kasteel van Versailles maar
niet iedereen heeft zomaar toegang tot de koning
→ De koning is degene die mensen benoemt en beslist of er oorlog wordt gevoerd of niet
1
, ▪ De spiegelzaal is bedoelt als een grote wacht en roddelkamer waarin men hoopt een glim op
te vangen van de vorst die naar de mis gaat, een vergadering gaat…
▪ Lodewijk 14 trekt de edelen uit Frankrijk vanuit hun kastelen weg naar bij hem, om hen in de
gaten te houden en hen afhankelijk te maken van hem. Hij probeert hetzelfde te doen met de
rechters en de magistraten. Door de macht bij zich te concentreren, maakt hij de weg vrij voor
een volgende stap → de Franse revolutie
Stap die gezet wordt van de ancien regime maatschappij: een ongelijke maatschappij waar de macht
uitgaat van de koning
Naar een maatschappij waar de macht uitgaat van de natie
Justitia (rechtvardigheid) -prudentia (prudentie) – fortitudo (dapperheid)
= de kardinale deugden
= illustratie van het feit dat juridische argumenten altijd worden
opgeroepen in associatie met politieke filosofische morele ideeën die
daar rond hangen en dat het recht de taal van de macht is als het gaat
over politiek en soevereiniteit
Publiekrecht = taal van de soevereiniteit
MACHT ↔ RECHT
▪ Deel I = Staat en recht
De cursus begint in de 17e eeuw omwille van de concentratie van de macht bij de vorst
→ staatsbegrip sinds de zeventiende eeuw (alternatieven: 1776/1789, 1453/1494…)
→ meest gebruikt alternatief: negentiende eeuw (cf. Politieke Geschiedenis van België) of “liberale
staat”
(1) democratisch verkozen heersers
(2) scheiding der machten (WM/UM/RM) (“Montesquieu”)
(3) staat onderworpen aan het recht (“Rule of Law”/”Rechtsstaat”/”État de droit”)
2
