Fysiologie ||
10 endocriene stelsel
*endocriene stelsel en zenuwstelsel staan beide in voor regulatie, maar wat is het verschil precies?
Endocriene stelsel Zenuwstelsel
- Reageert langzamer, - Reageert heel snel op prikkels
stofwisselingsprocessen op langere - Werkt met neuronen (er is direct
termijn contact tussen cel en doelcel)
- Heeft de bloedcirculatie nodig (er is - Elektrisch signaal
geen direct contact tussen hormooncel
en doelcel)
- Chemisch signaal
*hormonen worden afgegeven uit endocriene cellen werken in op doelcellen
10.1 homeostase
*gebeurd via communicatie tussen cellen
*homeostase = zorgt dat ons lichaam stabiel blijft
*onstabiliteit hormoonstelsel gaat signalen sturen (via chemische stoffen) naar doelcellen
doelcellen bezitten receptoren die chemische stoffen kunnen omvangen lichaam weer in stabiele
vorm
*cellen bezitten specifieke receptoren waardoor niet alle chemische signaalstoffen op de receptoren
kunnen binden en de juiste onstabiliteit terug in orde brengt.
*receptoren kunnen komen en gaan of wijzigen tijdens de
levensduur.
*terwijl het effect van een bepaald hormoon nog bezig is kan al
een ander hormoon binden op een andere receptor via
modificatie van de celactiviteit
* cellen kunnen op ≠ manieren communiceren
*autocrien = cel geeft hormonen af aan zichzelf
*paracrien = wisseling tussen buren
*negatieve feedback : endocriene stelsel meestal gereguleerd via
negatieve feedback
Bv: verlaagde bloeddruk:
Endocriene cel geeft hormonen aan bloedvatwand af wand gaat
samentrekken zodat bloeddruk stijgt bloeddruk terug oké
negatieve feedback wordt gestuurd naar endocriene cel de
productie van het hormoon wordt stilgelegd bloeddruk blijft niet
stijgen
Pagina | 1
,10.2 binding van hormonen aan receptoren
*schildklieren, alvleesklieren en pijnappelklieren zijn endocriene klieren omdat ze niets afgeven aan
de buitenwereld.
*schildklieren bezitten nog kleine bijschilkliertjes (zitten in keel)
*pancreas / alvleesklier : insuline en glucagon worden geproduceerd
(ook een beetje exocrien: maakt verteringssappen aan die terecht komen in de dunne darm)
*pijnappelklier / epifyse: produceren melatonine = belangrijk bij slaapritme (zitten achter de
hersenstam)
10.2.1 structuur van hormonen
*drie chemische groepen:
Aminozuurderivaten
Bv: adrenaline, melatonine,…
Peptiden en eiwitten (= lange ketens van aminozuren)
Bv: glucagon, insuline, groeihormoon,…
Vetderivaten
Bv: steroïden: testosteron, progesteron,…
*steroïden zijn afgeleiden van cholesterol
*steroïden en het schilklierhormoon (AZ-derivaat) = niet wateroplosbaar
10.2.2 werkingsmechanismen van hormonen
1. endocriene cellen produceren hormonen
2. transport via bloedbaan
3. doelcellen bezitten receptoren
*vetoplosbare hormonen kunnen binden op receptoren IN de cel
*wateroplosbare hormonen kunnen niet binden op receptoren IN de cel
wateroplosbare hormonen : kunnen niet door dubbele peptidelaag. Door second
messegngers kunnen signalen (niet het hormoon zelf) verder doorgevoerd worden.
*werking: hormoon (1e signaalstof) gaat binden op receptor vormverandering G-proteïne komt
vrij van receptor gaat binden op enzym waardoor bijvoorbeeld ATP omgezet wordt naar cAMP
(=2e signaalstof) cAMP in overmaat aanwezig proteïne kinase wordt actief
*iets in overmaat aanwezig is/ een vergroting is = amplificatie
vetoplosbare hormonen : hormoon bindt op receptor in de cel = hormoon-receptor -
complex
*dat complex kan binden op specifieke plaats in DNA veranderd de snelheid of activatie
van gen transcriptie
veranderd genactiviteit en eiwitsynthese ( er kunnen nieuwe eiwitten ontstaan)
Pagina | 2
,Samenvatting:
Extracellulaire receptoren (wateroplosbare hormonen)
o Gelegen in de celmembraan
o Doel van aminozuurderivaten, peptiden, eicosanoïden
o Werkt door middel van een tweede signaalstof, bijv. cyclisch AMP
Intracellulaire receptoren (vetoplosbare hormonen)
o Liggen in cytoplasma of celkern
o Doel van steroïden en schildklierhormonen
o Werkt via wijzigingen in de genexpressie
o Schildklierhormonen hebben ook uitwerking op mitochondriën
10.2.3 afgifte en transport van hormonen
*afgifte : hormonen kunnen rechtstreeks in de capillairen
*transport : meeste hormonen kunnen vrij circuleren in het bloed
! steroïden en schilklier-hormonen kunnen dit niet hebben een transport eiwit nodig om te
bewegen in bloedvaten omdat bloed een waterige oplossing is
kan wel gewoon terug door bloedvatwand geraken door los te komen van transporteiwit
*inactivatie vrije hormonen: - Binding aan celreceptoren
- Verwijdering door lever, nieren
- Afbraak door extracelulaire enzymen
10.2.4 regulering van de hormonale activiteit
*door welke prikkel kan een endocriene cel in actie schieten?
Humorale (vloeibare prikkels)
= veranderingen van samenstelling van de extracellulaire vloeistof
Bv: verhoging van kaliumionen
Neurale prikkels
= verbinding tussen zenuw en klier
Hormonale prikkel
*hypothalamus en hypofyse
* hypothalamus verbonden met de hypofyse
*zeer belangrijke klieren in hormoonstelsel
*hypothalamus reguleert de hypofyse
*tussen hypofyse en hypothalamus zit een steel =
infundibulum
Pagina | 3
, *functie hypothalamus: controleert de hormonale secreties van de hypofyse (op verschillende
manieren) en de activiteit van het autonoom zenuwstelsel.
*functie hypofyse : endocriene klier: secreteert hormonen die de activiteit van andere endocriene
klieren reguleren
in hypofyse een voorkwab en achterkwab
Produceerd ADH en oxytocine
7 verschillende hormonen
= allemaal peptidehormonen (wateroplosbaar ) meerste gebruiken dus
cAMP als 2e signaalstof
*hypothalamus
= geeft ≠ mechanismen om andere endocriene organen te stimuleren om hun hormoon af te geven
Neurale prikkel
Bv: naar de bijniermerg waar adrenaline afgegeven wordt
(via een zenuw)
Hormonale prikkel
Bv: hypothalamus produceert hormonen die worden afgegeven aan bloed bereiken
hypofyse hypofyse bezit receptoren die kunnen reageren met hormonen afhankelijk
van welk hormoon ze binnenkrijgen van hypothalamus gaan de endocriene cellen van
hypofyse een specifiek hormoon produceren
(via afgifte)
Via de achterkwab : hormonen worden gemaakt door hypothalamus via kanaal gebracht
naar hypofyse belanden dan in bloed
(van toepassing bij ADH en oxytocine)
(via een klierkanaal)
10.3 hypofyse
*bestaat uit 2 kwabben
*hormoonklier die 9 peptidehormonen afgeeft
10.3.1 hypofysevoorkwab
*wordt gereguleerd door regulerende hormonen van zenuwcellen van hypothalamus (via bloedbaan
afgeven)
*heeft een poortadersysteem (= 2 capillairnetwerken die in elkaar gaan opvolgen) (= hormonen die
geproduceerd werden in hypothalamus worden niet eerst verzameld in venen om te versturen naar
het hart worden direct terug verstuurd naar hypofyse hypofyse kan reageren met hormonen
voor dat hormonen andere cellen hebben kunnen bereiken)
*negatieve terugkoppeling : hypofyse kan hypothalamus inhiberen
Pagina | 4
10 endocriene stelsel
*endocriene stelsel en zenuwstelsel staan beide in voor regulatie, maar wat is het verschil precies?
Endocriene stelsel Zenuwstelsel
- Reageert langzamer, - Reageert heel snel op prikkels
stofwisselingsprocessen op langere - Werkt met neuronen (er is direct
termijn contact tussen cel en doelcel)
- Heeft de bloedcirculatie nodig (er is - Elektrisch signaal
geen direct contact tussen hormooncel
en doelcel)
- Chemisch signaal
*hormonen worden afgegeven uit endocriene cellen werken in op doelcellen
10.1 homeostase
*gebeurd via communicatie tussen cellen
*homeostase = zorgt dat ons lichaam stabiel blijft
*onstabiliteit hormoonstelsel gaat signalen sturen (via chemische stoffen) naar doelcellen
doelcellen bezitten receptoren die chemische stoffen kunnen omvangen lichaam weer in stabiele
vorm
*cellen bezitten specifieke receptoren waardoor niet alle chemische signaalstoffen op de receptoren
kunnen binden en de juiste onstabiliteit terug in orde brengt.
*receptoren kunnen komen en gaan of wijzigen tijdens de
levensduur.
*terwijl het effect van een bepaald hormoon nog bezig is kan al
een ander hormoon binden op een andere receptor via
modificatie van de celactiviteit
* cellen kunnen op ≠ manieren communiceren
*autocrien = cel geeft hormonen af aan zichzelf
*paracrien = wisseling tussen buren
*negatieve feedback : endocriene stelsel meestal gereguleerd via
negatieve feedback
Bv: verlaagde bloeddruk:
Endocriene cel geeft hormonen aan bloedvatwand af wand gaat
samentrekken zodat bloeddruk stijgt bloeddruk terug oké
negatieve feedback wordt gestuurd naar endocriene cel de
productie van het hormoon wordt stilgelegd bloeddruk blijft niet
stijgen
Pagina | 1
,10.2 binding van hormonen aan receptoren
*schildklieren, alvleesklieren en pijnappelklieren zijn endocriene klieren omdat ze niets afgeven aan
de buitenwereld.
*schildklieren bezitten nog kleine bijschilkliertjes (zitten in keel)
*pancreas / alvleesklier : insuline en glucagon worden geproduceerd
(ook een beetje exocrien: maakt verteringssappen aan die terecht komen in de dunne darm)
*pijnappelklier / epifyse: produceren melatonine = belangrijk bij slaapritme (zitten achter de
hersenstam)
10.2.1 structuur van hormonen
*drie chemische groepen:
Aminozuurderivaten
Bv: adrenaline, melatonine,…
Peptiden en eiwitten (= lange ketens van aminozuren)
Bv: glucagon, insuline, groeihormoon,…
Vetderivaten
Bv: steroïden: testosteron, progesteron,…
*steroïden zijn afgeleiden van cholesterol
*steroïden en het schilklierhormoon (AZ-derivaat) = niet wateroplosbaar
10.2.2 werkingsmechanismen van hormonen
1. endocriene cellen produceren hormonen
2. transport via bloedbaan
3. doelcellen bezitten receptoren
*vetoplosbare hormonen kunnen binden op receptoren IN de cel
*wateroplosbare hormonen kunnen niet binden op receptoren IN de cel
wateroplosbare hormonen : kunnen niet door dubbele peptidelaag. Door second
messegngers kunnen signalen (niet het hormoon zelf) verder doorgevoerd worden.
*werking: hormoon (1e signaalstof) gaat binden op receptor vormverandering G-proteïne komt
vrij van receptor gaat binden op enzym waardoor bijvoorbeeld ATP omgezet wordt naar cAMP
(=2e signaalstof) cAMP in overmaat aanwezig proteïne kinase wordt actief
*iets in overmaat aanwezig is/ een vergroting is = amplificatie
vetoplosbare hormonen : hormoon bindt op receptor in de cel = hormoon-receptor -
complex
*dat complex kan binden op specifieke plaats in DNA veranderd de snelheid of activatie
van gen transcriptie
veranderd genactiviteit en eiwitsynthese ( er kunnen nieuwe eiwitten ontstaan)
Pagina | 2
,Samenvatting:
Extracellulaire receptoren (wateroplosbare hormonen)
o Gelegen in de celmembraan
o Doel van aminozuurderivaten, peptiden, eicosanoïden
o Werkt door middel van een tweede signaalstof, bijv. cyclisch AMP
Intracellulaire receptoren (vetoplosbare hormonen)
o Liggen in cytoplasma of celkern
o Doel van steroïden en schildklierhormonen
o Werkt via wijzigingen in de genexpressie
o Schildklierhormonen hebben ook uitwerking op mitochondriën
10.2.3 afgifte en transport van hormonen
*afgifte : hormonen kunnen rechtstreeks in de capillairen
*transport : meeste hormonen kunnen vrij circuleren in het bloed
! steroïden en schilklier-hormonen kunnen dit niet hebben een transport eiwit nodig om te
bewegen in bloedvaten omdat bloed een waterige oplossing is
kan wel gewoon terug door bloedvatwand geraken door los te komen van transporteiwit
*inactivatie vrije hormonen: - Binding aan celreceptoren
- Verwijdering door lever, nieren
- Afbraak door extracelulaire enzymen
10.2.4 regulering van de hormonale activiteit
*door welke prikkel kan een endocriene cel in actie schieten?
Humorale (vloeibare prikkels)
= veranderingen van samenstelling van de extracellulaire vloeistof
Bv: verhoging van kaliumionen
Neurale prikkels
= verbinding tussen zenuw en klier
Hormonale prikkel
*hypothalamus en hypofyse
* hypothalamus verbonden met de hypofyse
*zeer belangrijke klieren in hormoonstelsel
*hypothalamus reguleert de hypofyse
*tussen hypofyse en hypothalamus zit een steel =
infundibulum
Pagina | 3
, *functie hypothalamus: controleert de hormonale secreties van de hypofyse (op verschillende
manieren) en de activiteit van het autonoom zenuwstelsel.
*functie hypofyse : endocriene klier: secreteert hormonen die de activiteit van andere endocriene
klieren reguleren
in hypofyse een voorkwab en achterkwab
Produceerd ADH en oxytocine
7 verschillende hormonen
= allemaal peptidehormonen (wateroplosbaar ) meerste gebruiken dus
cAMP als 2e signaalstof
*hypothalamus
= geeft ≠ mechanismen om andere endocriene organen te stimuleren om hun hormoon af te geven
Neurale prikkel
Bv: naar de bijniermerg waar adrenaline afgegeven wordt
(via een zenuw)
Hormonale prikkel
Bv: hypothalamus produceert hormonen die worden afgegeven aan bloed bereiken
hypofyse hypofyse bezit receptoren die kunnen reageren met hormonen afhankelijk
van welk hormoon ze binnenkrijgen van hypothalamus gaan de endocriene cellen van
hypofyse een specifiek hormoon produceren
(via afgifte)
Via de achterkwab : hormonen worden gemaakt door hypothalamus via kanaal gebracht
naar hypofyse belanden dan in bloed
(van toepassing bij ADH en oxytocine)
(via een klierkanaal)
10.3 hypofyse
*bestaat uit 2 kwabben
*hormoonklier die 9 peptidehormonen afgeeft
10.3.1 hypofysevoorkwab
*wordt gereguleerd door regulerende hormonen van zenuwcellen van hypothalamus (via bloedbaan
afgeven)
*heeft een poortadersysteem (= 2 capillairnetwerken die in elkaar gaan opvolgen) (= hormonen die
geproduceerd werden in hypothalamus worden niet eerst verzameld in venen om te versturen naar
het hart worden direct terug verstuurd naar hypofyse hypofyse kan reageren met hormonen
voor dat hormonen andere cellen hebben kunnen bereiken)
*negatieve terugkoppeling : hypofyse kan hypothalamus inhiberen
Pagina | 4
