Inhoudsopgave
1 de beginselen van de belgische staatsinrichting....................................................................................................3
1.1 Het ontstaan van België..................................................................................................................................3
1.2 belgië is een grondwettelijke monarchie........................................................................................................3
1.2.1 De grondwet als juridische grondslag van het Belgische staatsblad.......................................................3
1.2.2 belgie is een monarchie...........................................................................................................................3
1.3 België is een rechtsstaat..................................................................................................................................4
1.4 België is een representatieve en parlementaire democratie.........................................................................5
1.5 België is een federale staat.............................................................................................................................5
1.6 belgië is een verzorgingsstaat.........................................................................................................................6
2 De organisatie en bevoegdheden van de federale staat.......................................................................................7
2.1 de wetgevende macht.....................................................................................................................................7
2.1.1 de samenstelling van de wetgevende macht...........................................................................................7
2.1.2 de kenmerken van de verkiezingen.........................................................................................................7
2.1.3 de samenstelling van de kamer van volksvertegnwoordiging.................................................................7
2.1.4 de samenstelling van de senaat...............................................................................................................8
2.1.5 de bevoegdheden van de wetgevende macht.........................................................................................9
2.1.6 De werkwijze van de wetgevende macht..............................................................................................11
2.1.7 de werkwijze van de wetgever als grondwetgevende macht................................................................12
2.1.8 het statuut van de parlementsleden......................................................................................................12
2.2 De uitvoerende macht...................................................................................................................................14
2.2.1 De samenstelling van de uitvoerende macht.........................................................................................14
2.2.2 De werkwijze van de uitvoerende macht...............................................................................................15
3 De gemeenschappen en gewesten......................................................................................................................16
3.1 Drie gemeenschappen en drie gewesten......................................................................................................16
3.1.1 Gemeenschappen: cultuur en welzijn....................................................................................................16
3.1.2 Gewesten : Economie.............................................................................................................................16
3.2 De asymmetrische structuur van het federale België...................................................................................17
3.3 De bevoegdheden van de gemeenschappen en de gewesten.....................................................................17
4 Het intermediaire en lokale bestuursniveau........................................................................................................18
4.1 De gemeenten...............................................................................................................................................18
4.1.1 algemene bevoedheidsomschrijving......................................................................................................18
4.1.2 De gemeenteraad...................................................................................................................................18
4.1.3 De burgemeester....................................................................................................................................19
4.1.4 Het college van burgemeester en schepenen (uitvoerende macht).....................................................20
, 4.2 De provincies.................................................................................................................................................20
4.2.1 algemene bevoegdheidsomschrijving....................................................................................................21
4.2.2 De provincieraad....................................................................................................................................21
4.2.3 De provinciegouverneur.........................................................................................................................22
4.2.4 De deputatie = de uitvoerende macht...................................................................................................22
4.3 intermediaire samenwerking........................................................................................................................22
4.4 Wist je dat- verkiezingen...............................................................................................................................23
5 De rechtsbescherming tegen de overheid...........................................................................................................24
5.1 Samenstelling van de rechterlijke macht.....................................................................................................24
5.1.1 Vier soorten hoven rechtbanken...........................................................................................................24
5.1.2 De rechtsgebieden van de hoven en rechtbanken................................................................................25
5.1.3 Samenstelling van de hoven en rechtbanken........................................................................................25
5.1.4 Het openbaar ministerie: de staande magistratuur..............................................................................25
5.2 De bevoegdheden van de rechterlijke macht...............................................................................................25
5.2.1 Algemene omschrijving..........................................................................................................................26
5.2.2 Bevoegdheden van de verschillende hoven en rechtbanken................................................................26
5.2.3 De bevoegdheid van de Raad van State.................................................................................................28
5.2.4 De begoegdheden van het Grondwettelijk hof......................................................................................29
5.3 De werkwijze van de rechterlijke macht.......................................................................................................30
5.3.1 Openbaarheid van de terechtzetting.....................................................................................................30
5.3.2 Openbaarheid van de uitspraak.............................................................................................................31
5.3.3 Motivering van de uitspraak..................................................................................................................31
5.3.4 Onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter...........................................................................31
5.3.5 Uitspraak binnen een redelijke termijn.................................................................................................31
5.3.6 Het verbod van rechtsweigering............................................................................................................31
5.3.7 Het beginsel van de tegenspraak...........................................................................................................31
5.3.8 De jury van het hof van assisen..............................................................................................................31
5.4 Het statuut van de rechterlijke macht..........................................................................................................31
,STAATSRECHT PERIODE 1
1 DE BEGINSELEN VAN DE BELGISCHE STAATSINRICHTING
1.1 HET ONTSTAAN VAN BELGIË
1815 – 1830 deel van Verenigd Koninkrijk der Nederlanden onder Koning Willem I
- kreeg kritiek van de katholieke en liberalen (toen de 2 enige politieke stromingen die bestonden)
- katholieke; Willem I was protestants maar liet zich binnen in de godsdienst bij bv. Het benoemen van
bisschoppen
- liberalen; waren vooral Franstalig en Willem I benoemde Nederlands tot de officiële taal
Belgische omwenteling: 1830, gewapende opstand tegen Willem I die leidde tot de onafhankelijkheid van
België. Opera de stomme van portici!
- De revolutionaire werden de voorlopige Belgische regering= het voorlopig bewind
- Toen was er ook een nationaal congres = voorloper van het parlement dat we vandaag de dag kennen.
NC -> eerste grondwet.
1.2 BELGIË IS EEN GRONDWETTELIJKE MONARCHIE
1.2.1 DE GRONDWET ALS JURIDISCHE GRONDSLAG VAN HET BELGISCHE STAATSBLAD
De grondwet zegt dat België een grondwettelijke monarchie (koninkrijk, vorstendom) is.
De Belgische grondwet:
- bevat hoofdlijnen van de staatsstructuur deze worden verder uitgewerkt in de wetten en
uitvoeringsbesluiten
- bevat wetten en normen die juridisch afdwingbaar zijn burger en overheid moeten zich hier aan
houden ( anders sancties)
- Heeft een meerderheid van 2/3
- een wijziging in de grondwet is mogelijk mits een strenge en bijzondere procedure (wil tegengaan dat
grondwet voortdurend verandert)
1.2.2 BELGIE IS EEN MONARCHIE
Monarchie = koning via erfopvolging, niet zo makkelijk vervangbaar
Republiek = president via verkiezingen, makkelijk vervangbaar
Leopold I was de eerste koning (Duitse prins)
- gekozen om goede relatie hebben met andere landen doordat:
had goede banden met Frankrijk, franse vrouw
familie van Britse koningin Victoria
Was zelf een Duitser
- Achternaam gewijzigd naar ‘Van België”
Persoonlijk en grondwettelijk statuut van de koning:
, 1. de erfelijkheid; sinds 1991 ook vrouwen voor de troonsopvolging
2. de onschendbaarheid en onverantwoordelijkheid: er is een ABSOLUTE onschendbaarheid en
onverantwoordelijkheid. Geld alleen als dienstdoende koning. Art. 85 Gw. Vrouwen kunnen ook koning
worden.
- strafrechtelijk vlak: de koning kan nooit vervolgd, aangehouden of veroordeeld worden
- burgerrechtelijk vlak: de koning kan niet gedagvaard worden voor de burgerlijke rechtbank.
- politiek vlak: de koning kan nooit door de kamer ter verantwoording worden geroepen. (Art. 88 Gw.)
Koning moet zich nooit gaan verantwoorden in het parlement (minister wel) op politiek vlak
3. de onbekwaamheid om alleen te handelen: een nieuwe wet moet ondertekend worden door de koning
en minstens 1 minister(Contrasign). Het is een politieke dekking van de minister tegenover de koning.
( minister schrijft kerstboodschap die koning voorleest)
4. geen persoonlijke macht, wel een politieke invloed : vooral te zien na verkiezingen. De koning zou zich
neutraal moeten opstellen, ‘de troon mag nooit ontbloot worden’
Koning heeft geen enkele persoonlijke macht. (Heeft ministers achter hem)
- Na verkiezingen nodigt koning winnaars uit -> wie zou met wie kunnen samenwerken en informateur
tewerkstellen? -> koning heeft touwtjes in handen
Dit geldt enkel voor de regerende koning
- voorbeeld: Delphine Boël kon Koning Albert pas dagvaarden na zijn troonsafstand.
‘Colloque singulier’ = buitengewoon overleg. Na een audiëntie(bezoek) bij de koning heb je een
geheimhoudingsplicht. Je moet discreet omgaan met de informatie die je hebt van de koning. ‘de troon
mag nooit ontbloot worden’
‘Intendant’= Houder van civiele lijst(rekening met geld op)
‘Contrasign’ tegentekening = De Koning mag niet alleen tekenen(ministers ook) omdat de Koning zich niet
moet verandwoorden in het parlement.
1.3 BELGIË IS EEN RECHTSSTAAT
De trias-politicaleer = de scheiding der machten.
- 1748 Franse filosoof Montesquieu: pleitte voor een scheiding der machten zijn namelijk: wetgevende,
uitvoerende en rechterlijke
Montesquieu wou een stricte scheiding MAAR in België werken de wetgevende macht en de uitvoerende
macht soms samen. Alleen de rechterlijke macht is volledig gescheiden
- Wetgevende macht: PARLEMENT bestaat uit twee kamers; senaat en kamer van
volksvertegenwoordigers
- Uitvoerende macht: regering(Alexander De Croo en zijn regering) die het land leidt
- wetgevende en uitvoerende macht werken samen, Rechterlijke macht is wel onafhankelijk
Kenmerken van een rechtsstaat:
1 de beginselen van de belgische staatsinrichting....................................................................................................3
1.1 Het ontstaan van België..................................................................................................................................3
1.2 belgië is een grondwettelijke monarchie........................................................................................................3
1.2.1 De grondwet als juridische grondslag van het Belgische staatsblad.......................................................3
1.2.2 belgie is een monarchie...........................................................................................................................3
1.3 België is een rechtsstaat..................................................................................................................................4
1.4 België is een representatieve en parlementaire democratie.........................................................................5
1.5 België is een federale staat.............................................................................................................................5
1.6 belgië is een verzorgingsstaat.........................................................................................................................6
2 De organisatie en bevoegdheden van de federale staat.......................................................................................7
2.1 de wetgevende macht.....................................................................................................................................7
2.1.1 de samenstelling van de wetgevende macht...........................................................................................7
2.1.2 de kenmerken van de verkiezingen.........................................................................................................7
2.1.3 de samenstelling van de kamer van volksvertegnwoordiging.................................................................7
2.1.4 de samenstelling van de senaat...............................................................................................................8
2.1.5 de bevoegdheden van de wetgevende macht.........................................................................................9
2.1.6 De werkwijze van de wetgevende macht..............................................................................................11
2.1.7 de werkwijze van de wetgever als grondwetgevende macht................................................................12
2.1.8 het statuut van de parlementsleden......................................................................................................12
2.2 De uitvoerende macht...................................................................................................................................14
2.2.1 De samenstelling van de uitvoerende macht.........................................................................................14
2.2.2 De werkwijze van de uitvoerende macht...............................................................................................15
3 De gemeenschappen en gewesten......................................................................................................................16
3.1 Drie gemeenschappen en drie gewesten......................................................................................................16
3.1.1 Gemeenschappen: cultuur en welzijn....................................................................................................16
3.1.2 Gewesten : Economie.............................................................................................................................16
3.2 De asymmetrische structuur van het federale België...................................................................................17
3.3 De bevoegdheden van de gemeenschappen en de gewesten.....................................................................17
4 Het intermediaire en lokale bestuursniveau........................................................................................................18
4.1 De gemeenten...............................................................................................................................................18
4.1.1 algemene bevoedheidsomschrijving......................................................................................................18
4.1.2 De gemeenteraad...................................................................................................................................18
4.1.3 De burgemeester....................................................................................................................................19
4.1.4 Het college van burgemeester en schepenen (uitvoerende macht).....................................................20
, 4.2 De provincies.................................................................................................................................................20
4.2.1 algemene bevoegdheidsomschrijving....................................................................................................21
4.2.2 De provincieraad....................................................................................................................................21
4.2.3 De provinciegouverneur.........................................................................................................................22
4.2.4 De deputatie = de uitvoerende macht...................................................................................................22
4.3 intermediaire samenwerking........................................................................................................................22
4.4 Wist je dat- verkiezingen...............................................................................................................................23
5 De rechtsbescherming tegen de overheid...........................................................................................................24
5.1 Samenstelling van de rechterlijke macht.....................................................................................................24
5.1.1 Vier soorten hoven rechtbanken...........................................................................................................24
5.1.2 De rechtsgebieden van de hoven en rechtbanken................................................................................25
5.1.3 Samenstelling van de hoven en rechtbanken........................................................................................25
5.1.4 Het openbaar ministerie: de staande magistratuur..............................................................................25
5.2 De bevoegdheden van de rechterlijke macht...............................................................................................25
5.2.1 Algemene omschrijving..........................................................................................................................26
5.2.2 Bevoegdheden van de verschillende hoven en rechtbanken................................................................26
5.2.3 De bevoegdheid van de Raad van State.................................................................................................28
5.2.4 De begoegdheden van het Grondwettelijk hof......................................................................................29
5.3 De werkwijze van de rechterlijke macht.......................................................................................................30
5.3.1 Openbaarheid van de terechtzetting.....................................................................................................30
5.3.2 Openbaarheid van de uitspraak.............................................................................................................31
5.3.3 Motivering van de uitspraak..................................................................................................................31
5.3.4 Onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter...........................................................................31
5.3.5 Uitspraak binnen een redelijke termijn.................................................................................................31
5.3.6 Het verbod van rechtsweigering............................................................................................................31
5.3.7 Het beginsel van de tegenspraak...........................................................................................................31
5.3.8 De jury van het hof van assisen..............................................................................................................31
5.4 Het statuut van de rechterlijke macht..........................................................................................................31
,STAATSRECHT PERIODE 1
1 DE BEGINSELEN VAN DE BELGISCHE STAATSINRICHTING
1.1 HET ONTSTAAN VAN BELGIË
1815 – 1830 deel van Verenigd Koninkrijk der Nederlanden onder Koning Willem I
- kreeg kritiek van de katholieke en liberalen (toen de 2 enige politieke stromingen die bestonden)
- katholieke; Willem I was protestants maar liet zich binnen in de godsdienst bij bv. Het benoemen van
bisschoppen
- liberalen; waren vooral Franstalig en Willem I benoemde Nederlands tot de officiële taal
Belgische omwenteling: 1830, gewapende opstand tegen Willem I die leidde tot de onafhankelijkheid van
België. Opera de stomme van portici!
- De revolutionaire werden de voorlopige Belgische regering= het voorlopig bewind
- Toen was er ook een nationaal congres = voorloper van het parlement dat we vandaag de dag kennen.
NC -> eerste grondwet.
1.2 BELGIË IS EEN GRONDWETTELIJKE MONARCHIE
1.2.1 DE GRONDWET ALS JURIDISCHE GRONDSLAG VAN HET BELGISCHE STAATSBLAD
De grondwet zegt dat België een grondwettelijke monarchie (koninkrijk, vorstendom) is.
De Belgische grondwet:
- bevat hoofdlijnen van de staatsstructuur deze worden verder uitgewerkt in de wetten en
uitvoeringsbesluiten
- bevat wetten en normen die juridisch afdwingbaar zijn burger en overheid moeten zich hier aan
houden ( anders sancties)
- Heeft een meerderheid van 2/3
- een wijziging in de grondwet is mogelijk mits een strenge en bijzondere procedure (wil tegengaan dat
grondwet voortdurend verandert)
1.2.2 BELGIE IS EEN MONARCHIE
Monarchie = koning via erfopvolging, niet zo makkelijk vervangbaar
Republiek = president via verkiezingen, makkelijk vervangbaar
Leopold I was de eerste koning (Duitse prins)
- gekozen om goede relatie hebben met andere landen doordat:
had goede banden met Frankrijk, franse vrouw
familie van Britse koningin Victoria
Was zelf een Duitser
- Achternaam gewijzigd naar ‘Van België”
Persoonlijk en grondwettelijk statuut van de koning:
, 1. de erfelijkheid; sinds 1991 ook vrouwen voor de troonsopvolging
2. de onschendbaarheid en onverantwoordelijkheid: er is een ABSOLUTE onschendbaarheid en
onverantwoordelijkheid. Geld alleen als dienstdoende koning. Art. 85 Gw. Vrouwen kunnen ook koning
worden.
- strafrechtelijk vlak: de koning kan nooit vervolgd, aangehouden of veroordeeld worden
- burgerrechtelijk vlak: de koning kan niet gedagvaard worden voor de burgerlijke rechtbank.
- politiek vlak: de koning kan nooit door de kamer ter verantwoording worden geroepen. (Art. 88 Gw.)
Koning moet zich nooit gaan verantwoorden in het parlement (minister wel) op politiek vlak
3. de onbekwaamheid om alleen te handelen: een nieuwe wet moet ondertekend worden door de koning
en minstens 1 minister(Contrasign). Het is een politieke dekking van de minister tegenover de koning.
( minister schrijft kerstboodschap die koning voorleest)
4. geen persoonlijke macht, wel een politieke invloed : vooral te zien na verkiezingen. De koning zou zich
neutraal moeten opstellen, ‘de troon mag nooit ontbloot worden’
Koning heeft geen enkele persoonlijke macht. (Heeft ministers achter hem)
- Na verkiezingen nodigt koning winnaars uit -> wie zou met wie kunnen samenwerken en informateur
tewerkstellen? -> koning heeft touwtjes in handen
Dit geldt enkel voor de regerende koning
- voorbeeld: Delphine Boël kon Koning Albert pas dagvaarden na zijn troonsafstand.
‘Colloque singulier’ = buitengewoon overleg. Na een audiëntie(bezoek) bij de koning heb je een
geheimhoudingsplicht. Je moet discreet omgaan met de informatie die je hebt van de koning. ‘de troon
mag nooit ontbloot worden’
‘Intendant’= Houder van civiele lijst(rekening met geld op)
‘Contrasign’ tegentekening = De Koning mag niet alleen tekenen(ministers ook) omdat de Koning zich niet
moet verandwoorden in het parlement.
1.3 BELGIË IS EEN RECHTSSTAAT
De trias-politicaleer = de scheiding der machten.
- 1748 Franse filosoof Montesquieu: pleitte voor een scheiding der machten zijn namelijk: wetgevende,
uitvoerende en rechterlijke
Montesquieu wou een stricte scheiding MAAR in België werken de wetgevende macht en de uitvoerende
macht soms samen. Alleen de rechterlijke macht is volledig gescheiden
- Wetgevende macht: PARLEMENT bestaat uit twee kamers; senaat en kamer van
volksvertegenwoordigers
- Uitvoerende macht: regering(Alexander De Croo en zijn regering) die het land leidt
- wetgevende en uitvoerende macht werken samen, Rechterlijke macht is wel onafhankelijk
Kenmerken van een rechtsstaat:
