Samenvatting Biogenie 6.1 - Thema 5

THEMA 5: Evolutie van soorten
1. Evolutie en evolutietheorieën
Biodiversiteit = totale verscheidenheid aan soorten organismen  3,5 miljard jaar
evolutie sinds ontstaan van het leven

Evolutie = biologisch begrip: proces van verandering van levensvormen
 verklaring? Vanaf 19eE: evolutietheorieën
 synthese van darwinisme1 + inzichten in genetica en moleculaire biologie


2. Evolutietheorie van Jean-Baptiste de Lamarck (lamarckisme)
- Franse natuurvorser
- ‘innerlijke streven’ van organismen
- 2 elementen

✓ Het principe van gebruik en ongebruik van lichaamsdelen
▪ Intensief gebruikte lichaamsdelen  groter en sterker
▪ Niet gebruikte lichaamsdelen  zwakker

✓ Het idee dat verworven eigenschappen erfelijk zijn
▪ Grotere en sterkere lichaamsdelen  doorgeven aan kinderen
▪ Zwakkere lichaamsdelen  doorgeven aan kinderen

VB: giraf
o Nek meer rekken om aan eten te komen
o Gerekte nek wordt langer = modificatie  doorgeven aan kinderen

 niet bevredigend: geen verklaring voor mechanisme achter evolutie + onjuiste
veronderstellingen
 wel denkbeeld van geleidelijke evolutie




1 Zie punt 3

1

,3. Evolutie volgens Charles Down
3.1. Darwins reis met de Beagle
3.2. De darwinvinken van de Galapagoseilanden
3.3. Argumenten voor Darwins evolutietheorie
3.3.1. Argumenten uit de geologie
• Geologie: gedomineerd door Bijbelse catastrofisme:
o aardoppervlak, bergen, dalen & oceanen ontstaan door
catastrofes
o catastrofes = goddelijke interventies (vb. zondvloed)
o aarde max 6000 jaar oud

• Darwin: soorten = onveranderlijk  fixisme

• Boek ‘Principles of geology’
o Structuur aardoppervlak ontstaan door stilaan inwerkende
krachten (vb. erosie, sedimentatie)
o Kleine snelheid  aarde is ouder!
o Actualiteitsprincipe = aarde verandert nog steeds even snel als
vroeger, maar te traag om waar te nemen

• Darwins reis: aardbeving  hijzelf en vele dingen stegen
 Aardoppervlak verandert voortduren
 Organismen worden gedwongen om zich aan te passen aan die
veranderingen
 Darwin aanvaardt actualiteitsprincipe ook voor biologische soorten
 planten en dieren NIET onveranderlijk, veranderen langzaam


3.3.2. Argumenten uit de embryologie
Embryonale ontwikkeling van uiteenlopende gewervelde dieren
 beginfase gelijk
- aanleg voor kieuwbogen en kieuwspleten
 functionele kieuwen bij vissen en amfibielarven
- verdere ontwikkeling: meer verschillen
- geen overeenkomsten meer als volwassenen
 iedereen van gemeenschappelijke voorouder




2

, 3.3.3. Argumenten uit de (vergelijkende) anatomie
✓ Homologe organen




Verschillen en overeenkomsten in de bouw van organismen
- Type beenderen hetzelfde
- Dezelfde onderlinge positie
- Ledematen van dieren zjin aangepast: vorm en afmetingen
o Vliegende = vogel
o Lopende = hagedis, hond, paard lang, slank
o Gravende = mol kort, gedrongen
o Zwemmende = walvis

= homologe organen = opgebouwd volgens hetzelfde schema want zelfde
embryologische aanleg met ≠ functies
 ook bloedvatenstelsel, spijsverteringsstelsel,ademhalingsstelsel van
gewervelde dieren

 gemeenschappelijke voorouder


✓ Rudimentaire organen
Rudimentaire organen = organen die hun functie verloren hebben
- Bekkengordel (walvissen): overblijfselen van bekken en achterste
ledematen bij de landzoogdieren
- Pootresten (slangen): overblijfselen van ledematen van reptielen

Bij de mens
- Oorspieren: functie bij beweging van oorschelpen
- Overblijfsel knipvlies aan ogen: 3e ooglid bij reptielen en vogels
- Lichaamsbeharing: lichaamstemperatuur behouden
- Verstandskiezen: vergroten maalvlak voor rauw voedsel
- Appendix: vertering cellulose voor planteneters
- Staartbeen: aanhechting van spieren om staart te bewegen




3