Farmaco-economie – samenvatting
1. Definities en concepten
Focus gezondheidseconomie
-> Berekeningen maken zodat beslissingen genomen kunnen worden
Organisatie gezondheidszorg
- Federale overheden, vlaamse overheden, belgen zijn verplicht een verzekering te nemen, een
budget voor sociale zekerheid om diensten te financieren: ziekenhuizen, Gm’en, revalidatiecentra,…
Uitgaven voor gezondheidszorg in België en het BBP (=Bruto Binnenlands Product)
- Ongeveer 11% van het BBP komt overeen met 50 miljard uitgaven gezondheidszorg
- De uitgaven voor gezondheidszorg, van patienten in België, zijn aan de hoge kant
- Vlaanderen:
- Verschillende staatshervormingen zorgen voor meer bevoegdheden voor Vl. binnen de
gezondheidszorg
- VAZG (=Vlaams Agentschap van zorg en gezondheid): verantwoordelijk voor het
gezondheidszorgbeleid in Vlaanderen.
- Een deel van het geld gaat naar preventie (VB screening op kankers)
- Een stijging van de uitgaven in ziekenhuizen heeft te maken met ontwikkelingen: personalized
medicine, ATMP’s, antilichaambehandeling ...
- Er is een top 25 gm’en die instaan voor 1/5 van de uitgaven. De reden: ze zijn heel duur of ze
worden heel veel genomen
- Het Bruto Binnenlands Product (BBP) = de optelsom van alle economische productie, of m.a.w. de
totale toegevoegde waarde die geproduceerd wordt, binnen een bepaalde regio, gedurende een
bepaalde periode (vb. 1 jaar).
Het BBP is dus:
- Niet persoonsgebonden: niet de economische productie van alle Belgen, want sommige van
hen wonen in het buitenland en dragen dus bij aan het BBP van het land waar ze verblijven
- Wel regiogebonden: de economische productie van alle mensen op Belgisch grondgebied,
ook van diegenen die niet de Belgische nationaliteit hebben
1
,Vlaamse bevoegdheden inzake gezondheid (4):
- Erkenning van zorgverstrekkers en zorginstellingen
- Kwaliteitsbewaking van zorginstellingen
- Hulp aan bejaarden
- Preventie
Uitdagingen in de gezondheidszorg /-beleid
- Overconsumptie, onnodige behandelingen
- Ongelijkheid in de gezondheidszorg:
- Ongeveer 2% van de bevolking stelt zorg uit omwille van hun financiele situatie. Voor een
laag inkomen is dat boven 5%
- Systeem waarbij obv inkomen een max bedrag van eigen remgeld te bepalen is, alles
daarover gaat de ziekteverzekering ook het remgeld overnemen
- Financiele toegankelijkheid
- Ongelijkheid in financiele toegankelijkheid: personen die vinden dat hun medische zorg een
hoge financiele last vormt
- Vergrijzing van de bevolking
- Een grotere gezondheidsvraag
- Stijgende verwachting tav standaarden in de zorg en technologische vooruitgang in de zorg
Antwoord vanuit gezondheidseconomie
- Schaarste in middelen, onbeperkte noden (tgv ziekte, ongeval)
- Veiligheid, werkzaamheid zijn niet alles
Het kunnen aantonen dat bijvoorbeeld een geneesmiddel werkzaam (doeltreffend)
en veilig is, genereert onvoldoende informatie om te weten of het geld dat we
in dit geneesmiddel stoppen ook goed besteed geld is.
Er moet dus worden gestreefd naar het zo optimaal benutten van
het beschikbaar budget voor gezondheidszorg. Merk op dat het doel van een gezondheidszo
rgbeleid echter niet het louter besparen op de uitgaven voor gezondheidszorg mag zijn, maar
men moet, met beschikbare middelen, proberen zoveel mogelijk gezondheid te winnen.
- Allocatie vraagstuk
- Welke therapie/interventie genereert het meeste gezondheidswinst per geinvesteerde
euro
- Schaarste in middelen: 4 basis vragen
2
, - Budget besteding optimaliseren
- Nood aan gezondheidseconomische evaluatie bij beslissingen voor terugbetaling (afweging
kosten/baten)
Zoektocht naar doelmatigheid
- Stap 1: werkzaamheid (=aantonen dat een gm beter werkt dan een placebo)
- Is het gm werkzaam? Verlaagt het antihypertensivum de BD beter dan een placebo?
- Onderzoek naar de werkzaamheid van behandelingen gebeurt onder sterk gecontroleerde
omstandigheden (VB dmv een RCT)
- Stap 2: doeltreffendheid (=effectiviteit) (= in reeele omstandigheden aantonen dat een
therapie/interventie een gezondheidswinst oplevert)
- Zijn de effecten uit de werkzaamheidsstudie ook terug te vinden in reële omstandigheden?
Patienten hebben soms co-morbiditeiten, neveneffecten
- Stap 3: beschikbaarheid (=het feit of de therapie/interventie de patienten bereikt die de
behandeling nodig hebben)
- Bereikt de therapie diegenen die het nodig hebben? -> Indien dit niet zo is, is het irrelevant
dat dit wordt opgenomen in een gezondheidseconomische evaluatie.
- Is de therapie, dienstverlening, programma gericht op alle mensen die er baat bij hebben?
- Stap 4: doelmatigheid (=efficientie) (=aantonen dat het geld dat men aan de therapie/interventie
besteedt, goed besteed geld is; meer gezondheidswinst opleveren per eenheid van uitgaven ivm een
andere therapie/interventie)
- Indien aan vereisten in stap 1-3 is voldaan kan men zich afvragen of het wel de moeite
loont hier geld aan te besteden
- Minder of niet efficient indien er meer gezondheidswinst is bij een andere therapie
- Had men met hetzelfde geld meer gezondheidswinst kunnen realiseren indien men het aan
iets anders had besteed?
=> Waarom is dit belangrijk?
- Gezondheidseconomische evaluatie: een systematische aanpak.
- Identificatie van relevante alternatieven (altijd 2 of meerdere alternatieven met elkaar
vergelijken)
- Expliciteren vanuit welk standpunt de evaluatie plaatsvindt
- Meten is weten (gezondheidseffecten en kosten van alternatieven nagaan -> meer
transparantie)
- De mogelijkheid om grootte-orde van impact op het gezondheidszorgbudget te
gaan bepalen
- Opportuniteitskost (keuzes maken! Opofferen van het alternatief! – de waarde van
optie die niet gekozen is tov de gekozen optie)
Gezondheidseconomische evaluatie = een analyse die de kosten en baten/gevolgen van 2 of
meerdere alternatieven met elkaar vergelijkt
- A vgl’en met B (comparator, vergelijkingsbasis of alternatieve behandeling)
- A vgl’en met B (geen behandeling)
3
, Als we informatie hebben overhet verschil in kosten en effecten van een bepaalde be-
handeling voor een gemiddelde patiënt, kunnen we dit exptrapoleren naar de totale
proportie patiënten die de aandoening heeft en zo krijgen we inzicht in de impact van
de behandeling op het gezondheidszorgbudget. Dit laat ons ook toe
om een gradatie van verschillen in effecten en kosten tussen verschillende strategieën na te
gaan.
Evaluatie - types
-> De twee essentiële componenten van een economische evaluatie, “kosten” en
“gevolgen” kunnen worden gebruikt om andere types van studies te classificeren:
Cellen 1A, 1B en 2: geen vergelijking tussen 2 of meeerdere alternatieven.
In dergelijke studies worden enkel de kosten en/of gevolgen van één behandeling of interventie gea
nalyseerd.
Cellen 3A en 3B: in deze studies worden twee of meerdere alternatieven vergeleken, maar
de kosten en gevolgen van elk alternatief worden niet samen onderzocht. In cel 3A zitten studies
die enkel de gevolgen van 2
of meerdere behandelingen of interventies onderzoeken (bv. vergelijkende studies
m.b.t. doeltreffendheid), terwijl in cel 3B studies zitten die enkel de kosten van 2
of meerdere behandelingen of interventies onderzoeken (bv. vergelijkende kostenstudie).
Cel 4: enkel studies die tot cel 4 behoren onderzoeken én de kosten én de gevolgen van 2
of meerdere behandelingen. Dergelijke studies worden als een “volwaardige economische evaluatie”
beschouwd.
4
1. Definities en concepten
Focus gezondheidseconomie
-> Berekeningen maken zodat beslissingen genomen kunnen worden
Organisatie gezondheidszorg
- Federale overheden, vlaamse overheden, belgen zijn verplicht een verzekering te nemen, een
budget voor sociale zekerheid om diensten te financieren: ziekenhuizen, Gm’en, revalidatiecentra,…
Uitgaven voor gezondheidszorg in België en het BBP (=Bruto Binnenlands Product)
- Ongeveer 11% van het BBP komt overeen met 50 miljard uitgaven gezondheidszorg
- De uitgaven voor gezondheidszorg, van patienten in België, zijn aan de hoge kant
- Vlaanderen:
- Verschillende staatshervormingen zorgen voor meer bevoegdheden voor Vl. binnen de
gezondheidszorg
- VAZG (=Vlaams Agentschap van zorg en gezondheid): verantwoordelijk voor het
gezondheidszorgbeleid in Vlaanderen.
- Een deel van het geld gaat naar preventie (VB screening op kankers)
- Een stijging van de uitgaven in ziekenhuizen heeft te maken met ontwikkelingen: personalized
medicine, ATMP’s, antilichaambehandeling ...
- Er is een top 25 gm’en die instaan voor 1/5 van de uitgaven. De reden: ze zijn heel duur of ze
worden heel veel genomen
- Het Bruto Binnenlands Product (BBP) = de optelsom van alle economische productie, of m.a.w. de
totale toegevoegde waarde die geproduceerd wordt, binnen een bepaalde regio, gedurende een
bepaalde periode (vb. 1 jaar).
Het BBP is dus:
- Niet persoonsgebonden: niet de economische productie van alle Belgen, want sommige van
hen wonen in het buitenland en dragen dus bij aan het BBP van het land waar ze verblijven
- Wel regiogebonden: de economische productie van alle mensen op Belgisch grondgebied,
ook van diegenen die niet de Belgische nationaliteit hebben
1
,Vlaamse bevoegdheden inzake gezondheid (4):
- Erkenning van zorgverstrekkers en zorginstellingen
- Kwaliteitsbewaking van zorginstellingen
- Hulp aan bejaarden
- Preventie
Uitdagingen in de gezondheidszorg /-beleid
- Overconsumptie, onnodige behandelingen
- Ongelijkheid in de gezondheidszorg:
- Ongeveer 2% van de bevolking stelt zorg uit omwille van hun financiele situatie. Voor een
laag inkomen is dat boven 5%
- Systeem waarbij obv inkomen een max bedrag van eigen remgeld te bepalen is, alles
daarover gaat de ziekteverzekering ook het remgeld overnemen
- Financiele toegankelijkheid
- Ongelijkheid in financiele toegankelijkheid: personen die vinden dat hun medische zorg een
hoge financiele last vormt
- Vergrijzing van de bevolking
- Een grotere gezondheidsvraag
- Stijgende verwachting tav standaarden in de zorg en technologische vooruitgang in de zorg
Antwoord vanuit gezondheidseconomie
- Schaarste in middelen, onbeperkte noden (tgv ziekte, ongeval)
- Veiligheid, werkzaamheid zijn niet alles
Het kunnen aantonen dat bijvoorbeeld een geneesmiddel werkzaam (doeltreffend)
en veilig is, genereert onvoldoende informatie om te weten of het geld dat we
in dit geneesmiddel stoppen ook goed besteed geld is.
Er moet dus worden gestreefd naar het zo optimaal benutten van
het beschikbaar budget voor gezondheidszorg. Merk op dat het doel van een gezondheidszo
rgbeleid echter niet het louter besparen op de uitgaven voor gezondheidszorg mag zijn, maar
men moet, met beschikbare middelen, proberen zoveel mogelijk gezondheid te winnen.
- Allocatie vraagstuk
- Welke therapie/interventie genereert het meeste gezondheidswinst per geinvesteerde
euro
- Schaarste in middelen: 4 basis vragen
2
, - Budget besteding optimaliseren
- Nood aan gezondheidseconomische evaluatie bij beslissingen voor terugbetaling (afweging
kosten/baten)
Zoektocht naar doelmatigheid
- Stap 1: werkzaamheid (=aantonen dat een gm beter werkt dan een placebo)
- Is het gm werkzaam? Verlaagt het antihypertensivum de BD beter dan een placebo?
- Onderzoek naar de werkzaamheid van behandelingen gebeurt onder sterk gecontroleerde
omstandigheden (VB dmv een RCT)
- Stap 2: doeltreffendheid (=effectiviteit) (= in reeele omstandigheden aantonen dat een
therapie/interventie een gezondheidswinst oplevert)
- Zijn de effecten uit de werkzaamheidsstudie ook terug te vinden in reële omstandigheden?
Patienten hebben soms co-morbiditeiten, neveneffecten
- Stap 3: beschikbaarheid (=het feit of de therapie/interventie de patienten bereikt die de
behandeling nodig hebben)
- Bereikt de therapie diegenen die het nodig hebben? -> Indien dit niet zo is, is het irrelevant
dat dit wordt opgenomen in een gezondheidseconomische evaluatie.
- Is de therapie, dienstverlening, programma gericht op alle mensen die er baat bij hebben?
- Stap 4: doelmatigheid (=efficientie) (=aantonen dat het geld dat men aan de therapie/interventie
besteedt, goed besteed geld is; meer gezondheidswinst opleveren per eenheid van uitgaven ivm een
andere therapie/interventie)
- Indien aan vereisten in stap 1-3 is voldaan kan men zich afvragen of het wel de moeite
loont hier geld aan te besteden
- Minder of niet efficient indien er meer gezondheidswinst is bij een andere therapie
- Had men met hetzelfde geld meer gezondheidswinst kunnen realiseren indien men het aan
iets anders had besteed?
=> Waarom is dit belangrijk?
- Gezondheidseconomische evaluatie: een systematische aanpak.
- Identificatie van relevante alternatieven (altijd 2 of meerdere alternatieven met elkaar
vergelijken)
- Expliciteren vanuit welk standpunt de evaluatie plaatsvindt
- Meten is weten (gezondheidseffecten en kosten van alternatieven nagaan -> meer
transparantie)
- De mogelijkheid om grootte-orde van impact op het gezondheidszorgbudget te
gaan bepalen
- Opportuniteitskost (keuzes maken! Opofferen van het alternatief! – de waarde van
optie die niet gekozen is tov de gekozen optie)
Gezondheidseconomische evaluatie = een analyse die de kosten en baten/gevolgen van 2 of
meerdere alternatieven met elkaar vergelijkt
- A vgl’en met B (comparator, vergelijkingsbasis of alternatieve behandeling)
- A vgl’en met B (geen behandeling)
3
, Als we informatie hebben overhet verschil in kosten en effecten van een bepaalde be-
handeling voor een gemiddelde patiënt, kunnen we dit exptrapoleren naar de totale
proportie patiënten die de aandoening heeft en zo krijgen we inzicht in de impact van
de behandeling op het gezondheidszorgbudget. Dit laat ons ook toe
om een gradatie van verschillen in effecten en kosten tussen verschillende strategieën na te
gaan.
Evaluatie - types
-> De twee essentiële componenten van een economische evaluatie, “kosten” en
“gevolgen” kunnen worden gebruikt om andere types van studies te classificeren:
Cellen 1A, 1B en 2: geen vergelijking tussen 2 of meeerdere alternatieven.
In dergelijke studies worden enkel de kosten en/of gevolgen van één behandeling of interventie gea
nalyseerd.
Cellen 3A en 3B: in deze studies worden twee of meerdere alternatieven vergeleken, maar
de kosten en gevolgen van elk alternatief worden niet samen onderzocht. In cel 3A zitten studies
die enkel de gevolgen van 2
of meerdere behandelingen of interventies onderzoeken (bv. vergelijkende studies
m.b.t. doeltreffendheid), terwijl in cel 3B studies zitten die enkel de kosten van 2
of meerdere behandelingen of interventies onderzoeken (bv. vergelijkende kostenstudie).
Cel 4: enkel studies die tot cel 4 behoren onderzoeken én de kosten én de gevolgen van 2
of meerdere behandelingen. Dergelijke studies worden als een “volwaardige economische evaluatie”
beschouwd.
4
