Wat werkt in de gesloten jeugdzorg?
Hoofdstuk 2: Leefklimaat in de gesloten jeugdzorg
Het opsluiten en gedwongen opvoeden/behandelen van jongeren met ernstige gedragsstoornissen
en/of crimineel gedrag dient om de maatschappij te beschermen, als straf en om rehabilitatie en
herstel te bevorderen. Opsluiting op zich heeft negatieve bijwerkingen, namelijk depressie en
aangeleerde hulpeloosheid. Het is daarom belangrijk om extra leedtoevoegingen, zoals vernederen en
extra hard straffen, te vermijden. Extra leedtoevoegingen verminderen de kans op rehabilitatie en
herstel en vergroot de recidive.
Doel van opvoeden en behandelen:
Vermindering van recidive
Vermindering van gedragsproblemen
Het creëren van een veilige basis voor de jongere
Het verwerven van een zelfstandige positie in de maatschappij
Om dit binnen het leefklimaat van de residentiële justitiële setting vorm te geven, is een balans tussen
structuur en flexibiliteit nodig.
Structuur nodig voor veiligheid, stabilisatie en herstel van psychische problematiek.
Flexibiliteit nodig voor groei, leren en rehabilitatie.
De werking van het leefklimaat kan verklaard worden vanuit de sociale informatieverwerkingstheorie
de wijze waarop mensen sociale informatie waarnemen en interpreteren bepalen voor een groot
deel het gedrag. Jongeren in JJI’s reageren vaak met een vijandige bias en een gebrek aan empathie
op anderen.
4 probleemsituaties die jongeren met gedragsproblemen moeilijk kunnen hanteren:
1. Sociaal in het nadeel zijn
2. Autoriteit accepteren
3. Hulp vragen of geven
4. Met competitie omgaan
De jongeren reageren vaak agressief, wat leidt tot escalatie van sociale problemen en agressie. Dit
bevestigt voor hen het vijandige wereldbeeld. Een negatief leefklimaat kan de neiging om anderen als
vijand te zien versterken. Een positief leefklimaat kan jongeren stabiliseren, groei van empathie
bevorderen en denkfouten verminderen. Ook kan het tweedegraads- en derdegraads
behandelingsstrategieën versterken.
Belangrijke eigenschappen van een positief leefklimaat: contactname en mogelijkheden voor groei en
veiligheid/structuur.
4 elementen van een behandelklimaat: de bovenste twee hebben het meeste invloed.
1) Ondersteuning:
Steun en responsiviteit vallen onder ondersteuning. Steun: gebaseerd op positieve relaties tussen
jongere en pedagogisch werker. Responsiviteit: de jongere wordt als persoon geaccepteerd door de
medewerker, terwijl het gedrag wordt afgekeurd.
Jongeren zijn vaak in hun verleden afgewezen, wanneer een pedagogisch medewerker de jongere
wel accepteert kan dat een belangrijke stap naar rehabilitatie en herstel zijn.
Om steun en responsiviteit te kunnen bieden zijn 5 karakteristieken van belang:
1. Hulp en steun: er daadwerkelijk ‘zijn’ voor de jongere, oprechte interesse tonen.
2. Stimulans: met de jongere aan de slag gaan, hem stimuleren deel te nemen aan de
groep.
3. Betrouwbaarheid: het goede voorbeeld geven aan de jongere, afspraken nakomen en
eerlijk zijn.
4. Respect: blijkt uit het corrigeren van zijn gedrag en daden bespreken, maar niet
veroordelen van zijn persoon.
5. Consistentie: inconsistent gedrag vergroot de machteloosheid bij de jongere en leidt tot
angst en onzekerheid.
2) Groei: verwijst naar zingeving en de omstandigheden in de instelling die het voor de jongere
makkelijker maken om te leren en zich voor te bereiden op een goed leven buiten de
instelling. Medewerkers moeten helpen met groei en dit stimuleren en benoemen. Overvragen
leidt vaak tot frustratie en agressie. Het is belangrijk om te werken vanuit wat de jongere wel
kan. De te ontwikkelen competenties moeten met de jongere op maat worden vastgesteld. Bij
jongeren met LVB zijn doelen in kleine stapjes beter te behappen dan grote stappen.
3) Repressie: de mate en eerlijkheid van controle door de pedagogisch medewerker, het aantal
regels en de handhaving ervan, aanwezigheid van privacy en verveling onder de jongeren.
Repressie ontstaat door gebrek aan structuur of door te veel aan structuur.
Hoofdstuk 2: Leefklimaat in de gesloten jeugdzorg
Het opsluiten en gedwongen opvoeden/behandelen van jongeren met ernstige gedragsstoornissen
en/of crimineel gedrag dient om de maatschappij te beschermen, als straf en om rehabilitatie en
herstel te bevorderen. Opsluiting op zich heeft negatieve bijwerkingen, namelijk depressie en
aangeleerde hulpeloosheid. Het is daarom belangrijk om extra leedtoevoegingen, zoals vernederen en
extra hard straffen, te vermijden. Extra leedtoevoegingen verminderen de kans op rehabilitatie en
herstel en vergroot de recidive.
Doel van opvoeden en behandelen:
Vermindering van recidive
Vermindering van gedragsproblemen
Het creëren van een veilige basis voor de jongere
Het verwerven van een zelfstandige positie in de maatschappij
Om dit binnen het leefklimaat van de residentiële justitiële setting vorm te geven, is een balans tussen
structuur en flexibiliteit nodig.
Structuur nodig voor veiligheid, stabilisatie en herstel van psychische problematiek.
Flexibiliteit nodig voor groei, leren en rehabilitatie.
De werking van het leefklimaat kan verklaard worden vanuit de sociale informatieverwerkingstheorie
de wijze waarop mensen sociale informatie waarnemen en interpreteren bepalen voor een groot
deel het gedrag. Jongeren in JJI’s reageren vaak met een vijandige bias en een gebrek aan empathie
op anderen.
4 probleemsituaties die jongeren met gedragsproblemen moeilijk kunnen hanteren:
1. Sociaal in het nadeel zijn
2. Autoriteit accepteren
3. Hulp vragen of geven
4. Met competitie omgaan
De jongeren reageren vaak agressief, wat leidt tot escalatie van sociale problemen en agressie. Dit
bevestigt voor hen het vijandige wereldbeeld. Een negatief leefklimaat kan de neiging om anderen als
vijand te zien versterken. Een positief leefklimaat kan jongeren stabiliseren, groei van empathie
bevorderen en denkfouten verminderen. Ook kan het tweedegraads- en derdegraads
behandelingsstrategieën versterken.
Belangrijke eigenschappen van een positief leefklimaat: contactname en mogelijkheden voor groei en
veiligheid/structuur.
4 elementen van een behandelklimaat: de bovenste twee hebben het meeste invloed.
1) Ondersteuning:
Steun en responsiviteit vallen onder ondersteuning. Steun: gebaseerd op positieve relaties tussen
jongere en pedagogisch werker. Responsiviteit: de jongere wordt als persoon geaccepteerd door de
medewerker, terwijl het gedrag wordt afgekeurd.
Jongeren zijn vaak in hun verleden afgewezen, wanneer een pedagogisch medewerker de jongere
wel accepteert kan dat een belangrijke stap naar rehabilitatie en herstel zijn.
Om steun en responsiviteit te kunnen bieden zijn 5 karakteristieken van belang:
1. Hulp en steun: er daadwerkelijk ‘zijn’ voor de jongere, oprechte interesse tonen.
2. Stimulans: met de jongere aan de slag gaan, hem stimuleren deel te nemen aan de
groep.
3. Betrouwbaarheid: het goede voorbeeld geven aan de jongere, afspraken nakomen en
eerlijk zijn.
4. Respect: blijkt uit het corrigeren van zijn gedrag en daden bespreken, maar niet
veroordelen van zijn persoon.
5. Consistentie: inconsistent gedrag vergroot de machteloosheid bij de jongere en leidt tot
angst en onzekerheid.
2) Groei: verwijst naar zingeving en de omstandigheden in de instelling die het voor de jongere
makkelijker maken om te leren en zich voor te bereiden op een goed leven buiten de
instelling. Medewerkers moeten helpen met groei en dit stimuleren en benoemen. Overvragen
leidt vaak tot frustratie en agressie. Het is belangrijk om te werken vanuit wat de jongere wel
kan. De te ontwikkelen competenties moeten met de jongere op maat worden vastgesteld. Bij
jongeren met LVB zijn doelen in kleine stapjes beter te behappen dan grote stappen.
3) Repressie: de mate en eerlijkheid van controle door de pedagogisch medewerker, het aantal
regels en de handhaving ervan, aanwezigheid van privacy en verveling onder de jongeren.
Repressie ontstaat door gebrek aan structuur of door te veel aan structuur.
