IDENTITEIT IN DIVERSITEIT 3
VOLGENS BOEK “ONDERWIJS IN EEN GEKLEURDE SAMENLEVING”.
Inhoudsopgave
Les 1 woensdag 8 februari ’23.............................................................................................1
Les 2 & 3 woensdag 15 februari ’23.....................................................................................6
Les 4 woensdag 29 februari ’23.........................................................................................12
Uitleg bij examen woensdag 8 maart ’23..........................................................................18
LES 1 WOENSDAG 8 FEBRUARI ’23
We leven in een multiculturele samenleving
- Wat betekent dat concreet?
o Verschillende talen (mogen ze eigen taal spreken op de speelplaats?),
- Hoe vertaalt zich dat naar het onderwijs?
- Aflevering 4 van “het leven in kleur: het onderwijs is een racistisch systeem” (een programma van
Panenka voor Canvas, gemaakt door Karine Claassen in 2021).
- Agirdag
Achtergrondinformatie:
- Interview met Karine Claassen (zie reader).
- Boek: onderwijs voor de 21ste eeuw (Kris Van den Branden).
Diversiteitsmodellen (toegepast op taal):
- Assimilatie: iedereen spreekt Nederlands en andere kenmerken worden weggelaten.
- Kleurenblindheid: aanpak die in de praktijk het meest gebruikt wordt, doen alsof er geen verschil is
(“ieder kind is uniek, we kijken naar het individu”).
o Er wordt vastgesteld dat scholen met een kleurenblinde aanpak als gevolg hebben dat
leerprestaties van leerlingen met anderstalige achtergrond dalen.
- Pluralisme: multiculturele aanpak: mogen eigen taal spreken (zonder anderen te hinderen), openstaan
voor verschillende talen.
Onderwijsongelijkheden wegwerken: een uitdaging op verschillende niveaus
- Onderwijsongelijkheden: veel leerlingen hebben ‘een benadeelde achtergrond’ (p. 125).
- Voor scholen is dat een uitdaging op verschillende niveaus.
o Er is de klaspraktijk: welke stappen kan een leerkracht zelf ondernemen om met de vele
vormen van diversiteit in de klas aan de slag te gaan?
1
, o Er is daarnaast de schoolpraktijk: die voortvloeit uit een pedagogisch project: leerkrachten
moeten hun krachten bundelen en samen met de directie tot een schoolbeleid komen dat
aantoont hoe de school omgaat met de vele vormen van diversiteit en welke klemtonen ze
legt.
- Voorbeeld: hoge verwachtingen
Aflevering 4 van “het leven in kleur: het onderwijs is een racistisch systeem” (een programma van Panenka
voor Canvas, gemaakt door Karine Claassen in 2021).
- Het onderwijs is een racistisch systeem, waarin niet iedereen dezelfde kansen krijgt. Je kansen
vergroten of verkleinen naargelang van je huidskleur en je afkomst.
- Vier mensen worden geïnterviewd en doen hun verhaal.
o Hun verhalen. (Bv.: “Amai, dit is de eerste keer dat een Turks meisje zo een goede punten
haalt, proficiat!”).
o Verwachtingen en stereotypen.
o Racisme in non-verbaal gedrag: micro-agressie. (Bv.: niet aankijken -> boodschap: je bent hier
niet welkom).
Wat betekent etnisch-culturele diversiteit?
- Je kan de verschillende soorten diversiteit splitsen om ze te bekijken maar in de realiteit hangen ze
samen.
- Een andere etnische achtergrond betekent doorgaans ook een andere culturele achtergrond: in een
(super)diverse klas gaan kinderen niet allemaal vanuit hetzelfde ‘interpretatiekader’ om met de
werkelijkheid rondom hen. Twee voorbeelden:
o De religieuze feesten: onze kalender weerspiegelt onze christelijke traditie en zo zijn Kerstdag
en Pasen officiële feestdagen, maar moet er niet ook wat meer aandacht zijn voor feesten uit
andere culturen, zoals het islamitisch Suikerfeest, de feestdag waarop het einde van de
ramadan wordt gevierd?
o De eetgewoonten: het is bij ons aangenomen dat steeds meer kinderen vegetariër zijn en dat
wordt in de schoolkeuken dan ook gerespecteerd, maar wat te doen met de steeds grotere
groep kinderen die halal wil eten?
- Scholen die de multiculturele aanpak hanteren zetten hierop in.
- Etnisch-culturele diversiteit is een begrip dat zowel de etnische als de culturele verschillen tussen
groepen kan omschrijven. Volgens Agirdag (2020) wordt etniciteit gedefinieerd als 'de veronderstelde
gemeenschappelijke afkomst van een groep van mensen'.
Onderwijsbeleid: twee verschillende visies om gelijkheid in het onderwijs te realiseren.
- Meritocratie: gelijke startkansen volstaan. (Iedereen krijgt dezelfde kansen, als je je best doet dan
komt het goed).
o Les mérites: de verdiensten van iemand.
o Een (goed bedoelde) meritocratische visie gaat ervan uit dat leerlingen behandeld worden
volgens hun (intellectuele) capaciteiten.
Je geraakt er op basis van talenten.
2
, SES en etnisch-culturele achtergrond tellen niet mee. We doen alsof deze niet
bestaan, iedereen gelijk voor de wet.
o De illusie van meritocratie: citaat Joris Luyendijk over de zeven vinkjes. Bron: De Standaard,
12 februari 2022).
o Meritocratie is gelinkt aan een fixed mindset.
o Ze pleiten voor een differentiële behandeling naargelang de talenten van de leerlingen.
Bv.: ASO, BSO, KSO en TSO
o Bv.: alle leerlingen moeten renteloos kunnen lenen zodat hun sociaaleconomische afkomst
hen niet belemmert om verder te studeren. Maar volgens de meritocratie is het logisch en
zelfs wenselijk dat mensen die verschillende talenten hebben uiteindelijk ook verschillende
posities krijgen.
- Egalitarisme: de achtergronden zijn niet hetzelfde dus gelijke startkansen voldoen niet. (Er moet
gecompenseerd worden). Bv.: opgroeien in een huis waar er geen boeken zijn, geen kansen om
hobby’s te beoefenen…
o Staat tegenover de meritocratische visie.
Verschillen in talenten zijn geen reden om ons neer te leggen bij structurele
ongelijkheden.
o Het houdt in dat in een rechtvaardige samenleving een benadeelde achtergrond moet
gecompenseerd worden. Bv.: extra budget om mee te kunnen op uitstappen, scholen krijgen
een budget per kind om deze leerlingen beter te kunnen omkaderen.
GOK (gelijke onderwijskansen): geeft extra ondersteuning op basis van het aantal
indicatorleerlingen (= wordt bepaald op basis van het gezinsinkomen, hoogste
diploma van de moeder en de thuistaal).
o Wat is een benadeelde achtergrond?
Je hebt een lage SES.
Je bent anderstalig.
Je hebt een migratieachtergrond.
Het GOK-decreet (2002) = het gelijke onderwijskansendecreet.
- Extra financiering op basis van de sociale en etnische samenstelling van de leerlingengroep.
o Het aantal indicatorleerlingen is hiervan de maatstaf. Het statuut van ‘indicator leerling’
hangt af van:
Het hoogste diploma van de moeder.
Het gezinsinkomen.
De thuistaal. (Fungeert voor een proxy voor etniciteit).
o Een drempel van minimaal 10% indicatorleerlingen.
- Scholen kunnen grotendeels zelf beslissen hoe ze die middelen aanwenden.
3
VOLGENS BOEK “ONDERWIJS IN EEN GEKLEURDE SAMENLEVING”.
Inhoudsopgave
Les 1 woensdag 8 februari ’23.............................................................................................1
Les 2 & 3 woensdag 15 februari ’23.....................................................................................6
Les 4 woensdag 29 februari ’23.........................................................................................12
Uitleg bij examen woensdag 8 maart ’23..........................................................................18
LES 1 WOENSDAG 8 FEBRUARI ’23
We leven in een multiculturele samenleving
- Wat betekent dat concreet?
o Verschillende talen (mogen ze eigen taal spreken op de speelplaats?),
- Hoe vertaalt zich dat naar het onderwijs?
- Aflevering 4 van “het leven in kleur: het onderwijs is een racistisch systeem” (een programma van
Panenka voor Canvas, gemaakt door Karine Claassen in 2021).
- Agirdag
Achtergrondinformatie:
- Interview met Karine Claassen (zie reader).
- Boek: onderwijs voor de 21ste eeuw (Kris Van den Branden).
Diversiteitsmodellen (toegepast op taal):
- Assimilatie: iedereen spreekt Nederlands en andere kenmerken worden weggelaten.
- Kleurenblindheid: aanpak die in de praktijk het meest gebruikt wordt, doen alsof er geen verschil is
(“ieder kind is uniek, we kijken naar het individu”).
o Er wordt vastgesteld dat scholen met een kleurenblinde aanpak als gevolg hebben dat
leerprestaties van leerlingen met anderstalige achtergrond dalen.
- Pluralisme: multiculturele aanpak: mogen eigen taal spreken (zonder anderen te hinderen), openstaan
voor verschillende talen.
Onderwijsongelijkheden wegwerken: een uitdaging op verschillende niveaus
- Onderwijsongelijkheden: veel leerlingen hebben ‘een benadeelde achtergrond’ (p. 125).
- Voor scholen is dat een uitdaging op verschillende niveaus.
o Er is de klaspraktijk: welke stappen kan een leerkracht zelf ondernemen om met de vele
vormen van diversiteit in de klas aan de slag te gaan?
1
, o Er is daarnaast de schoolpraktijk: die voortvloeit uit een pedagogisch project: leerkrachten
moeten hun krachten bundelen en samen met de directie tot een schoolbeleid komen dat
aantoont hoe de school omgaat met de vele vormen van diversiteit en welke klemtonen ze
legt.
- Voorbeeld: hoge verwachtingen
Aflevering 4 van “het leven in kleur: het onderwijs is een racistisch systeem” (een programma van Panenka
voor Canvas, gemaakt door Karine Claassen in 2021).
- Het onderwijs is een racistisch systeem, waarin niet iedereen dezelfde kansen krijgt. Je kansen
vergroten of verkleinen naargelang van je huidskleur en je afkomst.
- Vier mensen worden geïnterviewd en doen hun verhaal.
o Hun verhalen. (Bv.: “Amai, dit is de eerste keer dat een Turks meisje zo een goede punten
haalt, proficiat!”).
o Verwachtingen en stereotypen.
o Racisme in non-verbaal gedrag: micro-agressie. (Bv.: niet aankijken -> boodschap: je bent hier
niet welkom).
Wat betekent etnisch-culturele diversiteit?
- Je kan de verschillende soorten diversiteit splitsen om ze te bekijken maar in de realiteit hangen ze
samen.
- Een andere etnische achtergrond betekent doorgaans ook een andere culturele achtergrond: in een
(super)diverse klas gaan kinderen niet allemaal vanuit hetzelfde ‘interpretatiekader’ om met de
werkelijkheid rondom hen. Twee voorbeelden:
o De religieuze feesten: onze kalender weerspiegelt onze christelijke traditie en zo zijn Kerstdag
en Pasen officiële feestdagen, maar moet er niet ook wat meer aandacht zijn voor feesten uit
andere culturen, zoals het islamitisch Suikerfeest, de feestdag waarop het einde van de
ramadan wordt gevierd?
o De eetgewoonten: het is bij ons aangenomen dat steeds meer kinderen vegetariër zijn en dat
wordt in de schoolkeuken dan ook gerespecteerd, maar wat te doen met de steeds grotere
groep kinderen die halal wil eten?
- Scholen die de multiculturele aanpak hanteren zetten hierop in.
- Etnisch-culturele diversiteit is een begrip dat zowel de etnische als de culturele verschillen tussen
groepen kan omschrijven. Volgens Agirdag (2020) wordt etniciteit gedefinieerd als 'de veronderstelde
gemeenschappelijke afkomst van een groep van mensen'.
Onderwijsbeleid: twee verschillende visies om gelijkheid in het onderwijs te realiseren.
- Meritocratie: gelijke startkansen volstaan. (Iedereen krijgt dezelfde kansen, als je je best doet dan
komt het goed).
o Les mérites: de verdiensten van iemand.
o Een (goed bedoelde) meritocratische visie gaat ervan uit dat leerlingen behandeld worden
volgens hun (intellectuele) capaciteiten.
Je geraakt er op basis van talenten.
2
, SES en etnisch-culturele achtergrond tellen niet mee. We doen alsof deze niet
bestaan, iedereen gelijk voor de wet.
o De illusie van meritocratie: citaat Joris Luyendijk over de zeven vinkjes. Bron: De Standaard,
12 februari 2022).
o Meritocratie is gelinkt aan een fixed mindset.
o Ze pleiten voor een differentiële behandeling naargelang de talenten van de leerlingen.
Bv.: ASO, BSO, KSO en TSO
o Bv.: alle leerlingen moeten renteloos kunnen lenen zodat hun sociaaleconomische afkomst
hen niet belemmert om verder te studeren. Maar volgens de meritocratie is het logisch en
zelfs wenselijk dat mensen die verschillende talenten hebben uiteindelijk ook verschillende
posities krijgen.
- Egalitarisme: de achtergronden zijn niet hetzelfde dus gelijke startkansen voldoen niet. (Er moet
gecompenseerd worden). Bv.: opgroeien in een huis waar er geen boeken zijn, geen kansen om
hobby’s te beoefenen…
o Staat tegenover de meritocratische visie.
Verschillen in talenten zijn geen reden om ons neer te leggen bij structurele
ongelijkheden.
o Het houdt in dat in een rechtvaardige samenleving een benadeelde achtergrond moet
gecompenseerd worden. Bv.: extra budget om mee te kunnen op uitstappen, scholen krijgen
een budget per kind om deze leerlingen beter te kunnen omkaderen.
GOK (gelijke onderwijskansen): geeft extra ondersteuning op basis van het aantal
indicatorleerlingen (= wordt bepaald op basis van het gezinsinkomen, hoogste
diploma van de moeder en de thuistaal).
o Wat is een benadeelde achtergrond?
Je hebt een lage SES.
Je bent anderstalig.
Je hebt een migratieachtergrond.
Het GOK-decreet (2002) = het gelijke onderwijskansendecreet.
- Extra financiering op basis van de sociale en etnische samenstelling van de leerlingengroep.
o Het aantal indicatorleerlingen is hiervan de maatstaf. Het statuut van ‘indicator leerling’
hangt af van:
Het hoogste diploma van de moeder.
Het gezinsinkomen.
De thuistaal. (Fungeert voor een proxy voor etniciteit).
o Een drempel van minimaal 10% indicatorleerlingen.
- Scholen kunnen grotendeels zelf beslissen hoe ze die middelen aanwenden.
3
