H3: Brazilië
3.1 Beeld van Brazilië
Beelden
We leren de mental map (kaartbeeld van een gebied). En door de teksten en bronnen krijg je ook
een beter geografisch beeld (hoe een gebied er uit ziet en hoe de mensen daar leven). Je leert
Brazilië beschrijven aan de hand van geografische kenmerken:
• Absolute ligging: Brazilië ligt op het zuidelijke deel na tussen de keerkringen.
• Relatieve ligging: Brazilië heeft 10 buurlanden.
• Fysisch kenmerken: de gemiddelde leeftijd in Brazilië is 32 jaar.
• Relaties met andere: de belangrijkste handelspartners zijn China, de VS en Argentinië.
Beeldvorming
Het denken in stereotypen, bijvoorbeeld zeggen dat alle Braziliaanse samba-dansend door het leven
gaan, is een algemene karakterisering van een gebied of een groep mensen. Ook heeft ieder persoon
zijn eigen perceptie (op basis van eigen ervaring en kennis je invulling aan de werkelijkheid geven).
Beelden veranderen
Vroeger was het beeld over Brazilië dat er inheemse indianenstammen woonden en Brazilië een
spannend, exotisch land was waar veel producten vandaan gehaald werden. Brazilië is nu een
handelspartner/concurrent geworden.
Begrippenlijst
Mental map: het ruimtelijk beeld dat iemand van een bepaald gebied in zijn geheugen heeft
opgeslagen
Geografisch beeld: een beeld van een gebied op basis van controleerbare informatie over de ligging
van het gebied, de ruimtelijke kenmerken ervan en de samenhang daartussen
Stereotypen: een algemene karakterisering van een gebied of van een groep mensen die niet
helemaal met de werkelijkheid overeenkomt
Perceptie: de manier waarop je iets waarneemt en ervaart
3.2 Sociale ontwikkeling
Demografie
Ondanks een daling van het geboortecijfer is de natuurlijke bevolkingsroei nog steeds hoog. 50 jaar
geleden kreeg een Braziliaanse vrouw gemiddeld zes kinderen en nu ligt dat cijfer onder de 2 en
neemt vergrijzing toe. Oorzaken hiervoor zijn:
- Stijgende welvaart: volgens het demografisch transitiemodel daalt dan het geboortecijfer
onder andere door beter onderwijs, meer hoger opgeleide vrouwen en een betere
gezondheidszorg.
- Maatschappelijke veranderingen: moderne massamedia showen kleine gezinsgroottes en de
katholieke kerk, tegen geboortebeperking, verliest invloed.
- Het overheidsbeleid van gezinsplanning: naast voorlichting subsidieert de overheid
bijvoorbeeld de anticonceptiepil: voor mensen uit de lagere klassen is hij vrijwel gratis. Van
sociale bevolkingsgroei door migratie moet Brazilië het niet hebben. Het migratiesaldo is al
jaren licht negatief.
, Verstedelijking
Brazilië heeft een hoge verstedelijkingsgraad. Vanaf 1950 lag het verstedelijkingstempo hoog, want
er was werk in de industrie. De focus lag op het zuidoostelijk kustgebied. Infrastructuur en
voorzieningen waren niet berekend op de enorme migratiegolf en woningen of kavels waren voor
veel migranten niet betaalbaar. Sloppenwijken, In Brazilië Favela’s, schoten als paddenstoelen uit de
grond. Als je het geld hebt, hoeft criminaliteit en geweld geen probleem te zijn, hoewel de
misdaadstatistieken hoog zijn in Braziliaanse steden. De rijke inwoners vinden elkaar in gated
communities. Ze wonen in bewaakte en ommuurde woonwijken. Veel staat slecht met elkaar in
verbinding, maar de ‘gouden driehoek’ (Belo Horizonte, São Paulo en Rio de Janeiro) staat door een
stedelijke netwerk wel goed in verbinding. Ruim een derde van de bevolking is hier woonachtig en
de bevolkingsdruk is er dan ook hoog.
Sociale ongelijkheid
Ondanks de stijging van de welvaart laat de Lorenz-curve zien dat de sociale ongelijkheid in Brazilië
een punt van zorg is. Ook op het platteland is er ongelijkheid. Er is een kleine groep
grootgrondbezitters die de helft van alle landbouwgrond bezit. De grote groep ‘landlozen’ luisteren
naar de wensen van de elite. In Brazilië bestaat er een verband tussen etniciteit en rijkdom. Hoe
donkerder de kleur, hoe minder kansrijk. Mensen met een mix van Europese en inheemse voorouders
worden mestiezen genoemd.
Begrippenlijst
Natuurlijke bevolkingsgroei: de groei of afname van een bevolking door geboorte en sterfte
Gezinsplanning: door geboorteregeling het aantal kinderen en het moment van geboorte plannen
Sociale bevolkingsgroei: de groei of afname van een bevolking door migratie
Verstedelijkingsgraad: het percentage van de bevolking dat in de stad woont
Sloppenwijken: een niet door de overheid gereguleerde woonwijk, vaak gekenmerkt door slechte
leefomstandigheden en gelegen op ongunstige locaties
Favela’s: Braziliaanse benaming voor sloppenwijk
Gated communities: ommuurde en bewaakte woongemeenschappen in steden. Ze worden bewoond
door mensen uit de midden- en hogere klassen Ommuurde woonwijken: zie gated communities
Stedelijk netwerk: een manier waarop de steden over een gebied verdeeld en met elkaar verbonden
zijn
Bevolkingsdruk: de mate waarin de bewooners van een gebied beslag leggen op de aanwezige
ruimte en kringlopen
Lorenz-curve: een grafiek die de inkomensongelijkheid in een land laat zien (hoe dikker de buik, hoe
schever de verhouding)
Grootgrondbezitters: in Brazilië een relatief kleine maar machtige groep boeren die verreweg de
meeste landbouwgrond bezitten
Etniciteit: afkomst
Mestiezen: afstammelingen van een indiaanse en blanke (voor) ouders
3.3 Economische ontwikkeling
Blijft de economie groeien?
Agrarische producten en grondstoffen vormen het grootste deel van het exportpakket van Brazilië.
Het land streeft naar industrialisering zodat ze meer eindproducten kunnen maken wat meer waard
is. Sommige sectoren zitten al op een hoog technologisch niveau, de KLM bestelt er al enkele nieuwe
vliegtuigen. Het importpakket bevat veel consumptiegoederen en meestal is de handelsbalans
positief. Brazilië heeft een bbp/hoofd van zo’n 6.000 dollar. Dat is hoog voor een ontwikkelingsland.
Buiten alle officiële cijfers valt de informele sector. Daarvan is de omvang niet exact te bepalen maar
dat die groot is, is geen twijfel.
3.1 Beeld van Brazilië
Beelden
We leren de mental map (kaartbeeld van een gebied). En door de teksten en bronnen krijg je ook
een beter geografisch beeld (hoe een gebied er uit ziet en hoe de mensen daar leven). Je leert
Brazilië beschrijven aan de hand van geografische kenmerken:
• Absolute ligging: Brazilië ligt op het zuidelijke deel na tussen de keerkringen.
• Relatieve ligging: Brazilië heeft 10 buurlanden.
• Fysisch kenmerken: de gemiddelde leeftijd in Brazilië is 32 jaar.
• Relaties met andere: de belangrijkste handelspartners zijn China, de VS en Argentinië.
Beeldvorming
Het denken in stereotypen, bijvoorbeeld zeggen dat alle Braziliaanse samba-dansend door het leven
gaan, is een algemene karakterisering van een gebied of een groep mensen. Ook heeft ieder persoon
zijn eigen perceptie (op basis van eigen ervaring en kennis je invulling aan de werkelijkheid geven).
Beelden veranderen
Vroeger was het beeld over Brazilië dat er inheemse indianenstammen woonden en Brazilië een
spannend, exotisch land was waar veel producten vandaan gehaald werden. Brazilië is nu een
handelspartner/concurrent geworden.
Begrippenlijst
Mental map: het ruimtelijk beeld dat iemand van een bepaald gebied in zijn geheugen heeft
opgeslagen
Geografisch beeld: een beeld van een gebied op basis van controleerbare informatie over de ligging
van het gebied, de ruimtelijke kenmerken ervan en de samenhang daartussen
Stereotypen: een algemene karakterisering van een gebied of van een groep mensen die niet
helemaal met de werkelijkheid overeenkomt
Perceptie: de manier waarop je iets waarneemt en ervaart
3.2 Sociale ontwikkeling
Demografie
Ondanks een daling van het geboortecijfer is de natuurlijke bevolkingsroei nog steeds hoog. 50 jaar
geleden kreeg een Braziliaanse vrouw gemiddeld zes kinderen en nu ligt dat cijfer onder de 2 en
neemt vergrijzing toe. Oorzaken hiervoor zijn:
- Stijgende welvaart: volgens het demografisch transitiemodel daalt dan het geboortecijfer
onder andere door beter onderwijs, meer hoger opgeleide vrouwen en een betere
gezondheidszorg.
- Maatschappelijke veranderingen: moderne massamedia showen kleine gezinsgroottes en de
katholieke kerk, tegen geboortebeperking, verliest invloed.
- Het overheidsbeleid van gezinsplanning: naast voorlichting subsidieert de overheid
bijvoorbeeld de anticonceptiepil: voor mensen uit de lagere klassen is hij vrijwel gratis. Van
sociale bevolkingsgroei door migratie moet Brazilië het niet hebben. Het migratiesaldo is al
jaren licht negatief.
, Verstedelijking
Brazilië heeft een hoge verstedelijkingsgraad. Vanaf 1950 lag het verstedelijkingstempo hoog, want
er was werk in de industrie. De focus lag op het zuidoostelijk kustgebied. Infrastructuur en
voorzieningen waren niet berekend op de enorme migratiegolf en woningen of kavels waren voor
veel migranten niet betaalbaar. Sloppenwijken, In Brazilië Favela’s, schoten als paddenstoelen uit de
grond. Als je het geld hebt, hoeft criminaliteit en geweld geen probleem te zijn, hoewel de
misdaadstatistieken hoog zijn in Braziliaanse steden. De rijke inwoners vinden elkaar in gated
communities. Ze wonen in bewaakte en ommuurde woonwijken. Veel staat slecht met elkaar in
verbinding, maar de ‘gouden driehoek’ (Belo Horizonte, São Paulo en Rio de Janeiro) staat door een
stedelijke netwerk wel goed in verbinding. Ruim een derde van de bevolking is hier woonachtig en
de bevolkingsdruk is er dan ook hoog.
Sociale ongelijkheid
Ondanks de stijging van de welvaart laat de Lorenz-curve zien dat de sociale ongelijkheid in Brazilië
een punt van zorg is. Ook op het platteland is er ongelijkheid. Er is een kleine groep
grootgrondbezitters die de helft van alle landbouwgrond bezit. De grote groep ‘landlozen’ luisteren
naar de wensen van de elite. In Brazilië bestaat er een verband tussen etniciteit en rijkdom. Hoe
donkerder de kleur, hoe minder kansrijk. Mensen met een mix van Europese en inheemse voorouders
worden mestiezen genoemd.
Begrippenlijst
Natuurlijke bevolkingsgroei: de groei of afname van een bevolking door geboorte en sterfte
Gezinsplanning: door geboorteregeling het aantal kinderen en het moment van geboorte plannen
Sociale bevolkingsgroei: de groei of afname van een bevolking door migratie
Verstedelijkingsgraad: het percentage van de bevolking dat in de stad woont
Sloppenwijken: een niet door de overheid gereguleerde woonwijk, vaak gekenmerkt door slechte
leefomstandigheden en gelegen op ongunstige locaties
Favela’s: Braziliaanse benaming voor sloppenwijk
Gated communities: ommuurde en bewaakte woongemeenschappen in steden. Ze worden bewoond
door mensen uit de midden- en hogere klassen Ommuurde woonwijken: zie gated communities
Stedelijk netwerk: een manier waarop de steden over een gebied verdeeld en met elkaar verbonden
zijn
Bevolkingsdruk: de mate waarin de bewooners van een gebied beslag leggen op de aanwezige
ruimte en kringlopen
Lorenz-curve: een grafiek die de inkomensongelijkheid in een land laat zien (hoe dikker de buik, hoe
schever de verhouding)
Grootgrondbezitters: in Brazilië een relatief kleine maar machtige groep boeren die verreweg de
meeste landbouwgrond bezitten
Etniciteit: afkomst
Mestiezen: afstammelingen van een indiaanse en blanke (voor) ouders
3.3 Economische ontwikkeling
Blijft de economie groeien?
Agrarische producten en grondstoffen vormen het grootste deel van het exportpakket van Brazilië.
Het land streeft naar industrialisering zodat ze meer eindproducten kunnen maken wat meer waard
is. Sommige sectoren zitten al op een hoog technologisch niveau, de KLM bestelt er al enkele nieuwe
vliegtuigen. Het importpakket bevat veel consumptiegoederen en meestal is de handelsbalans
positief. Brazilië heeft een bbp/hoofd van zo’n 6.000 dollar. Dat is hoog voor een ontwikkelingsland.
Buiten alle officiële cijfers valt de informele sector. Daarvan is de omvang niet exact te bepalen maar
dat die groot is, is geen twijfel.
