OMGAAN MET AGRESSIE I.D. ZORG (DE
CLERCQ)
1. BEGRIPSVERKLARING
Agressie is een zeer ruim begrip waarvan dé definitie niet bestaat. Sommige definities zijn
zo breed dat bijna elk gedrag er onder valt, andere zijn te beperkt
Agressie moet steeds in context worden gebracht, hetzelfde gedrag kan binnen de ene
situatie als agressief worden bestempeld en in een andere situatie als normaal.
Een v.d. meest complete definities is:
o Agressie kan worden omschreven als het gebruik van fysieke of verbale kracht door
een agressor onder de vorm van een daad of gebaar die bij het slachtoffer een
gerechtvaardigde vrees voor verwonding doet ontstaat, ongeacht of het gaat om
fysieke of psychologische verwonding en ongeacht of die verwonding al dan niet wordt
uitgevoerd
1.1 AGRESSIE IS EEN OERVORM VAN COMMUNICEREN
Men laat zien dat men boos is en/of zich onmachtig voelt
Agressie kan worden gezien als een aanvals- of verdedigingsmiddel waarbij men kan
reageren vanuit het gevoel of vanuit het verstand (bijvoorbeeld om iets te bekomen)
2. VERSCHIL CONFLICT, SPANNING EN WOEDE
Conflict: meningsverschil tussen 2 of meerdere partijen
Spanning: druk, onrustige verwachting, dreigend vijandschap (= verschillende
omschrijvingen)
o Verschil tussen conflict spanning komt tot uiting i.d. wisselwerking ervan.
o Spanning vormt de onderliggende energie v.h. conflict tussen 2 partijen.
Agressie: kan het resultaat zijn van een conflict als ontlading of uitbarsting v.h. conflict,
met mogelijk een overdreven uitbarsting van agressie ten aanzien van anderen of een
object tot gevolg
Woede: een extreme vorm van kwaadheid dat kan leiden tot agressie wanneer iemand
niet in staat in zijn woede constructief te uiten.
o Verschil tussen agressie woede, is dat woede een aanvaardbare emotionele
uiting kan zijn en agressie niet
Preventie ten aanzien van agressie kan dus al beginnen met het tijdig opmerken van
conflicten, spanning en/of woede
2.1 PREVALANTIE
Agressie tav zorgverleners
o Incasseren wordt beschouwd als inherent aan het beroep
o Tolerantie is vaak erg groot
o Zorgverleners zijn niet geneigd om incidenten te melden waardoor er geen duidelijk
zicht is op de omvang
Men zwijgt incidenten van agressie vaak dood uit angst voor represailles,
stigmatigering door collega’s, om bestempelt te worden als psychologisch te zwak
of uit angst om voor de groep een zwakte te tonen
1
, Bevragingen in ziekenhuizen tonen aan dat er een hoge prevalentie is
o Werkelijke cijfers zijn vermoedelijk hoger door bovenstaande argumenten
3. AGRESSIEMANAGEMENT
3.1 UITINGSVORMEN VAN AGRESSIE
Er kunnen 5 vormen van agressie worden onderscheiden
1. Verbale agressie: uitschelden, beledigen, intimideren, discriminerend taalgebruik, BASIS-
bedreigingen uiten VORME
2. Non-verbale agressie: middelvinger opsteken, obscene gebaren maken, dreigende N
gebaren, spugen,
proberen slaan
3. Psychologische agressie: men probeert iemand onder druk te zetten of te bedreigen.
SPECIFIEKERE
Ze kunnen
VORMEN
dreigen dat ze zichzelf iets aan zullen doen. Iemand stalken is hier ook een voorbeeld van
4. Fysieke agressie: kan tegen personen en/of objecten. Slaan, vernielen, spuwen, duwen,
gooien met
voorwerpen, fysiek verhinderen dat je een plaats verlaat. Ook agressie tov zichzelf valt
hieronder
5. Seksuele agressie: ongewenste intimiteiten, dubbelzinnige opmerkingen, obscene
gebaren, aanrakingen, ongepaste seksueel getinte opmerkingen of bewegingen maken,
ongepaste uitnodigingen maken
3.2 GRENZEN
Grens: bepaalt wat je tolereert en vanaf wanneer je gedrag niet meer tolereert.
Theoretisch zijn er 2 soorten
o Persoonlijke grens (= voelgrens)
o Professionele grens (= handelingsgrens)
PERSOONLIJKE GRENS
Sommigen kunnen heel wat hebben voor ze zich uit evenwicht gebracht voelen, anderen
minder
De inschatting v.d. ernst van agressie-incidenten verschilt per persoon
o Afhankelijk van welke patiënt er bij betrokken is en de graad van sympathie voor die
patiënt
Het is niet beter om veel te kunnen verdragen, het is niet slechter om weinig te kunnen
verdragen
o Belangrijk om de persoonlijke grenzen van elkaar te kennen zonder erover te oordelen
= Minst goede grens om op het werk om te gaan met agressie
PROFESSIONELE GRENS
Iedereen heeft een eigen grens omtrent grensoverschrijdend en agressief gedrag
o Verpleegkundigen weten vaak niet waar elkaars grens ligt waardoor iedereen anders
kan reageren
Dit creëert onduidelijkheid, zowel onder de verpleegkundige als bij de patiënten
2
CLERCQ)
1. BEGRIPSVERKLARING
Agressie is een zeer ruim begrip waarvan dé definitie niet bestaat. Sommige definities zijn
zo breed dat bijna elk gedrag er onder valt, andere zijn te beperkt
Agressie moet steeds in context worden gebracht, hetzelfde gedrag kan binnen de ene
situatie als agressief worden bestempeld en in een andere situatie als normaal.
Een v.d. meest complete definities is:
o Agressie kan worden omschreven als het gebruik van fysieke of verbale kracht door
een agressor onder de vorm van een daad of gebaar die bij het slachtoffer een
gerechtvaardigde vrees voor verwonding doet ontstaat, ongeacht of het gaat om
fysieke of psychologische verwonding en ongeacht of die verwonding al dan niet wordt
uitgevoerd
1.1 AGRESSIE IS EEN OERVORM VAN COMMUNICEREN
Men laat zien dat men boos is en/of zich onmachtig voelt
Agressie kan worden gezien als een aanvals- of verdedigingsmiddel waarbij men kan
reageren vanuit het gevoel of vanuit het verstand (bijvoorbeeld om iets te bekomen)
2. VERSCHIL CONFLICT, SPANNING EN WOEDE
Conflict: meningsverschil tussen 2 of meerdere partijen
Spanning: druk, onrustige verwachting, dreigend vijandschap (= verschillende
omschrijvingen)
o Verschil tussen conflict spanning komt tot uiting i.d. wisselwerking ervan.
o Spanning vormt de onderliggende energie v.h. conflict tussen 2 partijen.
Agressie: kan het resultaat zijn van een conflict als ontlading of uitbarsting v.h. conflict,
met mogelijk een overdreven uitbarsting van agressie ten aanzien van anderen of een
object tot gevolg
Woede: een extreme vorm van kwaadheid dat kan leiden tot agressie wanneer iemand
niet in staat in zijn woede constructief te uiten.
o Verschil tussen agressie woede, is dat woede een aanvaardbare emotionele
uiting kan zijn en agressie niet
Preventie ten aanzien van agressie kan dus al beginnen met het tijdig opmerken van
conflicten, spanning en/of woede
2.1 PREVALANTIE
Agressie tav zorgverleners
o Incasseren wordt beschouwd als inherent aan het beroep
o Tolerantie is vaak erg groot
o Zorgverleners zijn niet geneigd om incidenten te melden waardoor er geen duidelijk
zicht is op de omvang
Men zwijgt incidenten van agressie vaak dood uit angst voor represailles,
stigmatigering door collega’s, om bestempelt te worden als psychologisch te zwak
of uit angst om voor de groep een zwakte te tonen
1
, Bevragingen in ziekenhuizen tonen aan dat er een hoge prevalentie is
o Werkelijke cijfers zijn vermoedelijk hoger door bovenstaande argumenten
3. AGRESSIEMANAGEMENT
3.1 UITINGSVORMEN VAN AGRESSIE
Er kunnen 5 vormen van agressie worden onderscheiden
1. Verbale agressie: uitschelden, beledigen, intimideren, discriminerend taalgebruik, BASIS-
bedreigingen uiten VORME
2. Non-verbale agressie: middelvinger opsteken, obscene gebaren maken, dreigende N
gebaren, spugen,
proberen slaan
3. Psychologische agressie: men probeert iemand onder druk te zetten of te bedreigen.
SPECIFIEKERE
Ze kunnen
VORMEN
dreigen dat ze zichzelf iets aan zullen doen. Iemand stalken is hier ook een voorbeeld van
4. Fysieke agressie: kan tegen personen en/of objecten. Slaan, vernielen, spuwen, duwen,
gooien met
voorwerpen, fysiek verhinderen dat je een plaats verlaat. Ook agressie tov zichzelf valt
hieronder
5. Seksuele agressie: ongewenste intimiteiten, dubbelzinnige opmerkingen, obscene
gebaren, aanrakingen, ongepaste seksueel getinte opmerkingen of bewegingen maken,
ongepaste uitnodigingen maken
3.2 GRENZEN
Grens: bepaalt wat je tolereert en vanaf wanneer je gedrag niet meer tolereert.
Theoretisch zijn er 2 soorten
o Persoonlijke grens (= voelgrens)
o Professionele grens (= handelingsgrens)
PERSOONLIJKE GRENS
Sommigen kunnen heel wat hebben voor ze zich uit evenwicht gebracht voelen, anderen
minder
De inschatting v.d. ernst van agressie-incidenten verschilt per persoon
o Afhankelijk van welke patiënt er bij betrokken is en de graad van sympathie voor die
patiënt
Het is niet beter om veel te kunnen verdragen, het is niet slechter om weinig te kunnen
verdragen
o Belangrijk om de persoonlijke grenzen van elkaar te kennen zonder erover te oordelen
= Minst goede grens om op het werk om te gaan met agressie
PROFESSIONELE GRENS
Iedereen heeft een eigen grens omtrent grensoverschrijdend en agressief gedrag
o Verpleegkundigen weten vaak niet waar elkaars grens ligt waardoor iedereen anders
kan reageren
Dit creëert onduidelijkheid, zowel onder de verpleegkundige als bij de patiënten
2
