DEONTOLOGIE
Emma Willems
,Inhoudsopgave
1
,Proloog: het goede doen
Normatieve professionaliteit
= houdt in dat we waarden/ opvattingen expliciteren en bespreekbaar maken, in dialoog onder
beroepsgenoten
= doe ik de goede dingen
Technische = doe ik de dingen goed
1 Moraal en ethiek
Moraal
= het geheel van waarden en normen die richting geven aan ons handelen en zin geven aan wat we denken
en doen (vaak intuïtief)
Moraal = waarden en normen
Doen waarderende of normatieve uitspraken (waardeoordelen uitspreken over anderen, motieven,
emoties en concrete daden)
Ethiek
= moraaltheorie, theoretische studie van moraal: filosofische discipline die waarde- en normenstelsels
onderzoekt en onder woorden brengt en nagaat welke argumenten bepaalde keuzes voor dat goede
legitimeren
= hoe antwoord bieden op morele vragen
Disciplines moderne ethiek
Theoretische ethiek
= 2 soorten
o Meta-ethiek
= zoekt naar fundamenten van ethiek en bekijkt morele taalgebruik en argumenteren
o Normatieve ethiek
= zoekt naar theoretische kaders waarbinnen morele problemen behandeld kunnen
worden
Toegepaste ethiek
= bekijkt morele problemen binnen specifieke domeinen
Empirische ethiek
= betreft disciplines waarbij concrete waarden en normen onderzocht worden die gelden in
samenleving of behoren tot referentiekader van personen
o Sociale of psychologische oorsprong, veranderingen, oorzaken en impact
Deontologie = ‘plichtenleer’
wat ze zouden ‘moeten’ doen ETHIEK
Basis: principes
Juist omgaan met vertrouwelijke info (‘letter’ van de wet)
Ethische aspecten (h)erkennen (geest van de wet)
o Wetten en regels kunnen onrechtvaardig zijn: niet blind volgen
o Is het juiste ook het goede?
Normatieve professionalisering begin normatief
o Klinkt niet goed, negatief gevoel
o Strenge normen waar we ons nauwgezet aan moeten houden
o Ethische lading van je beroep
2
, 1.1 De verwisselbaarheidsgedachte
Verwisselbaarheidsgedachte
= vertrekken vanuit normatieve ethiek brengt ons bij deze gedachte
= bij innemen van standpunt, eigen belangen niet meer gewicht toekent dan belangen van anderen
= principe van gelijkheid (mezelf niet anders behandelen dan anderen)
geeft antwoord op de ethische aanvaardbaarheid van een handeling
Moreel of ethisch oordelen
= handelen uit eigenbelang en egoïsme wordt overstegen
= bv. verdeling van de taart op verjaardagsfeestje
2 De rechtvaardigheidstheorieën
3 grote ethische stromingen
1) Consequentialisme
2) Deontologie
3) Teleologische/ deugdenethiek
Consequentialisme als eerst = sluit aan bij deontologische ethiek (Immanuel Kant grondlegger deontologie,
ontwikkelde zijn theorie als reactie op Consequentialisme)
2.1 Consequentialisme
Consequentialisme
= evalueert een handeling op basis van de toestand die die handeling veroorzaakt
Goed handelen = best mogelijke gevolgen oplevert/ minste schade
Ethiek
= afweging, van onze belangen en van die anderen (streven naar positieve balans – meer ‘goed’
handelen, dan ‘slecht’)
Streven naar zo goed mogelijke gevolgen in belang van iedereen
2.1.1 Het utilitarisme
Utilitarisme (Bentham)
= we kunnen ons niet altijd afvragen wat het goede is utiliteitsprincipe
Utiliteitsprincipe
= ethisch gerechtvaardigd worden aan hand van utiliteitscalculus (= maakt afweging ‘voordeel’ en ‘schade’),
waarbij gevolgen en hun impact op individuele én collectieve belangen worden ingeschat Bv. harm reduction
The greatest happiness for the greatest number
2.1.2 De ethiek van de opportuniteit
Ethiek van de opportuniteit
= Consequentialisme kan gebruikt worden om daden te rechtsvaardigen waarbij minderheden opgeofferd
worden voor meerderheid (= het doel: de middelen, ook onterecht, heiligt)
Consequentialisme = 3 belangen (hiërarchisch)
1) Algemeen belang
a. Waar we niet langer denken vanuit onze eigen belangen, maar vanuit het belang van
iedereen
2) Welbegrepen eigenbelang
a. Als persoon op lange termijn denkt en ook belangen van anderen mee in rekening brengt
3
Emma Willems
,Inhoudsopgave
1
,Proloog: het goede doen
Normatieve professionaliteit
= houdt in dat we waarden/ opvattingen expliciteren en bespreekbaar maken, in dialoog onder
beroepsgenoten
= doe ik de goede dingen
Technische = doe ik de dingen goed
1 Moraal en ethiek
Moraal
= het geheel van waarden en normen die richting geven aan ons handelen en zin geven aan wat we denken
en doen (vaak intuïtief)
Moraal = waarden en normen
Doen waarderende of normatieve uitspraken (waardeoordelen uitspreken over anderen, motieven,
emoties en concrete daden)
Ethiek
= moraaltheorie, theoretische studie van moraal: filosofische discipline die waarde- en normenstelsels
onderzoekt en onder woorden brengt en nagaat welke argumenten bepaalde keuzes voor dat goede
legitimeren
= hoe antwoord bieden op morele vragen
Disciplines moderne ethiek
Theoretische ethiek
= 2 soorten
o Meta-ethiek
= zoekt naar fundamenten van ethiek en bekijkt morele taalgebruik en argumenteren
o Normatieve ethiek
= zoekt naar theoretische kaders waarbinnen morele problemen behandeld kunnen
worden
Toegepaste ethiek
= bekijkt morele problemen binnen specifieke domeinen
Empirische ethiek
= betreft disciplines waarbij concrete waarden en normen onderzocht worden die gelden in
samenleving of behoren tot referentiekader van personen
o Sociale of psychologische oorsprong, veranderingen, oorzaken en impact
Deontologie = ‘plichtenleer’
wat ze zouden ‘moeten’ doen ETHIEK
Basis: principes
Juist omgaan met vertrouwelijke info (‘letter’ van de wet)
Ethische aspecten (h)erkennen (geest van de wet)
o Wetten en regels kunnen onrechtvaardig zijn: niet blind volgen
o Is het juiste ook het goede?
Normatieve professionalisering begin normatief
o Klinkt niet goed, negatief gevoel
o Strenge normen waar we ons nauwgezet aan moeten houden
o Ethische lading van je beroep
2
, 1.1 De verwisselbaarheidsgedachte
Verwisselbaarheidsgedachte
= vertrekken vanuit normatieve ethiek brengt ons bij deze gedachte
= bij innemen van standpunt, eigen belangen niet meer gewicht toekent dan belangen van anderen
= principe van gelijkheid (mezelf niet anders behandelen dan anderen)
geeft antwoord op de ethische aanvaardbaarheid van een handeling
Moreel of ethisch oordelen
= handelen uit eigenbelang en egoïsme wordt overstegen
= bv. verdeling van de taart op verjaardagsfeestje
2 De rechtvaardigheidstheorieën
3 grote ethische stromingen
1) Consequentialisme
2) Deontologie
3) Teleologische/ deugdenethiek
Consequentialisme als eerst = sluit aan bij deontologische ethiek (Immanuel Kant grondlegger deontologie,
ontwikkelde zijn theorie als reactie op Consequentialisme)
2.1 Consequentialisme
Consequentialisme
= evalueert een handeling op basis van de toestand die die handeling veroorzaakt
Goed handelen = best mogelijke gevolgen oplevert/ minste schade
Ethiek
= afweging, van onze belangen en van die anderen (streven naar positieve balans – meer ‘goed’
handelen, dan ‘slecht’)
Streven naar zo goed mogelijke gevolgen in belang van iedereen
2.1.1 Het utilitarisme
Utilitarisme (Bentham)
= we kunnen ons niet altijd afvragen wat het goede is utiliteitsprincipe
Utiliteitsprincipe
= ethisch gerechtvaardigd worden aan hand van utiliteitscalculus (= maakt afweging ‘voordeel’ en ‘schade’),
waarbij gevolgen en hun impact op individuele én collectieve belangen worden ingeschat Bv. harm reduction
The greatest happiness for the greatest number
2.1.2 De ethiek van de opportuniteit
Ethiek van de opportuniteit
= Consequentialisme kan gebruikt worden om daden te rechtsvaardigen waarbij minderheden opgeofferd
worden voor meerderheid (= het doel: de middelen, ook onterecht, heiligt)
Consequentialisme = 3 belangen (hiërarchisch)
1) Algemeen belang
a. Waar we niet langer denken vanuit onze eigen belangen, maar vanuit het belang van
iedereen
2) Welbegrepen eigenbelang
a. Als persoon op lange termijn denkt en ook belangen van anderen mee in rekening brengt
3
