Tentamen Reflectie op gezondheidswetenschappen: Wetenschapsgeschiedenis
HC1: Reflectie op gezondheidswetenschappen; Wetenschapsgeschiedenis
Intellectueel eigendom en de aard van wetenschappelijke ontdekkingen
Intellectueel eigendom; rechten op uitvindingen
- Aanzien erg belangrijk voor wetenschappers
- Essentieel voor beloningssysteem wetenschappelijke wereld
Belangrijkste soort kapitaal voor wetenschapper
Reputaties en carrières hangen ervan af
- Ook problematisch
Vaak aangevochten door anderen
Geen patensysteem voor intellectuele goederen
Intellectueel eigendom
- Meest directe claim op kennis; ontdekking
Criteria nobelprijzen natuurkunde, geneeskunde, scheikunde
- Geschiedenis gevuld met bekende ontdekkingen
- Zwaar bevochten in het verleden
Bijv. Newton
- 1952: Selman Waksman nobelprijs ontdekking geneesmiddelen tegen tbc;
streptomycine
Proces Albert Schatz: recht op royale vergoeding
Ontdekkingen HIV
- Mei 1983; isoleren van retrovirus (LAV) verkregen uit aidspatiënt
- Mei 1984; aantoning dat retrovirus de oorzaak is van AIDS
- Beiden claimen ontdekking AIDS-virus
Prioriteitsconflict gepaard met rechtszaken over toekenning patent bloedtest
Ontdekking HIV
- 1987; regeling presidenten Frankrijk en VS
Montagnier en Gallo beide co-ontdekkers
Royalties patenten AIDS-test 50-50 verdeeld
- 1993; Gallo verdacht en vrijgepleit van integriteitsschending
- 2008; nobelprijs Montagnier maar niet Gallo
Beeld van ontdekkingen
- Gebeurtenissen gekoppeld aan
Een specifieke wetenschapper, de ontdekker
Specifieke plaats en tijd
Nieuw inzicht of waarneming, eurekamoment
,Ontdekking Uranus
- Engelse muzikant; William Herschel in 1781
- 17 en 19 maart; neemt verplaatsing waar
Dus komeet, maakt ontdekking bekend
- Is waarneming voldoende voor de ontdekking
- Object tussen 1690 en 1781 al 17 keer waargenomen en als ster geregistreerd
- Opgave; reconstructie baan komeet
Wiskundigen, pogingen falen
- Nevil Maskelyne; vermoeden planeet
- Anders Lexell; reconstructie planetenbaan
Ontdekking vitamine B1
- Pekelharing was eerste man die stelde dat beri beri mogelijk werd veroorzaakt door
bacterie. Hij zat hierbij in commissie met onder andere Eijkman. Eijkman ging
vervolgens verder met het onderzoek.
- Christiaan Eijkman, nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde 1929
- Voor de ontdekking van antineuritisch vitamine die helpt om beriberi te voorkomen
- 1889 Eijkman signaleert uitbraak van zenuwaandoening onder kippen
- Kippen worden gevoed met restanten van geslepen rijst
- Eijkman stelt verband vast tussen pluimvee Polyneuritis en dieet geslepen rijst
- Rol zilvervlies, bevat beschermende werking, verwijderd door machinaal slijpproces
- Suggestie Eijkman; zilvervlies bevat tegengif tegen zenuwbeschadiging gif,
geproduceerd door micro-organismen.
- Onderzoek werd voortgezet door Gerrit Grijns
- 1901 niet alleen zilvervlies, ook veel peulen en bonen bieden bescherming
- Gerrit Grijns denkt aan voedingsdeficiëntie
- 1909; sluit bacteriologische ziekteverwekker uit
- 1910; beriberi wordt veroorzaakt door gebrek aan zenuwvoedsel
Verzet Eijkman
- Hij heeft voorkeur aan bacteriologische oorzaak -> tot 1916 verzet Eijkman zich tegen
idee dat Beri Beri veroorzaakt werd door tekort aan voedingsstof
Hij bleef volhouden dat het om mogelijke bacteriële ziekteverwekker ging.
- 1913; bacteriologisch vergif niet uitgesloten; als infectietheorie al zak staat, geldt dat
ook voor voedingstheorie
- 1918; neemt vitamineterminologie over
- 1929; in Nobel-overdracht reconstructie ontdekking vanuit vitamineperspectief
Ontdekking vitamine B1
- 1912; Poolse biochemicus Casimir Funk noemt anti-beriberi factor ‘vitamine’
- 1926; Jansen isoleert antiberiberi vitamine, introduceert term thyamine -> dit is de
benaming voor een vitamine B1 tekort
- 1936; Robert Williams stelt chemische structuur vast, slaagt erin vitamine B1 te
synthetiseren
,Beriberi
- Probleem ontstaat in Nederlandse koloniën (Nederlands-Indië)
- Veelal fatale ziekten, aantasting zenuwstelsel
- Snelle opkomst eind 19e eeuw
- In politieke gevoelige periode van herhaalde opstanden tegen koloniale regime
- Komt veel voor in gevangenissen en het leger
Beriberi
- Nederlandse regering geeft Pekelharing opdracht de oorzaak hiervan te onderzoeken
- Voorzien van bescheiden laboratorium in militair hospitaal Batavia
- Conclusie; bacteriële ziekteverwekker, adviseert ontsmetting, terug naar Nederland
Wat is nodig om van ontdekking te kunnen spreken
- Waarnemen?
- Als iets nieuws herkennen?
- Inzicht in aard van het ontdekte?
- Overtuigende argumenten?
- Brede erkenning van ontdekking?
Ontdekking is proces
Stap 1. Nieuw verschijnsel als nieuw herkennen
Stap 2: Authenticiteit vaststellen
Stap 3: Interpretatie
Vaak eerst in bekende categorieën; ster, komeet, bacterie
Ontwikkeling nieuw begrippenapparaat
Stap 4: Ondersteuning zoeken voor interpretatie
Stap 5: Acceptatie door wetenschappelijke gemeenschap
Betrokkenheid door meerdere wetenschappers
- Omdat ontdekking vaak veel kleine stappen vergt, kan ontdekking meestal niet aan 1
iemand worden toegeschreven
- Dat gebeurt in de regel echter wel (hetzelfde geldt voor uitvindingen)
- Waarom: behalve beloningsstructuur
Waarom Eureka-beeld
- Hindsight bias
Neiging om achteraf gebeurtenissen te zien als meer specifiek, logisch en
voorspelbaar
Mattheus-effect (Robert Merton)
Wetenschappelijke credits sneller gegeven aan bekende wetenschappers
Zij die al veel hebben krijgen meer, en zij die weinig hebben wordt ontnomen
wat ze verdienen.
Probleem
- Fundamentele mismatch tussen productie van kennis
Collectief, teamwork, schatplichtig aan anderen
- En belonging van kennisproductie
, Individueel, carriere, reputatie, prijzen
Uitvindingen
- Hiervoor geldt in grote lijnen hetzelfde als voor ontdekkingen
Processen met complexe interne structuur
Bijdragen van meerdere betrokkenen
- Echter eigendom beschermd via patenten
- In de regel andere iets interne structuur
Wetenschappelijke inhoud veelal klein onderdeel van succesvolle uitvinding
Penicilline
- Alexander Fleming
- 10 jaar na toevallige ontdekking werd er iets mee gedaan
- 1945 Florey, Chain en Fleming kregen nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde.
- Onderzoek naar stafylokokken; op een van voedingsbodems de schimmel penicillum
notatum aantrof -> hij merkte dat hieromheen alle bacteriën waren verdwenen.
De schimmel was in staat om bacteriedodende stof af te scheiden
HC4: wetenschapsgeschiedenis; Oudheid en middeleeuwen 14-04-2022
Ziekte en gezondheid in historisch perspectief; oudheid tot renaissance-> de klassieke
erfenis
3000 jaar gezondheid
- Verandering
Doorbraken in 19e en vooral 20e eeuw
Zowel in denken over ziekten en oorzaken
Als in behandelmogelijkheden, preventie
- Constante; moeizame relatie tussen
Theorie en medische praktijk
Religie en seculiere visies
Preventie en genezing
Paradox
- Duizenden jaren lang konden artsen vrijwel niets en was geneeskunde tamelijk
onproblematisch
- Tegenwoordig kunnen medici veel, en wemelt het van de problemen in
gezondheidszorg
Ebers Papyrus
- 1500 v christus
- 20 m lange papyrusrol met medische informatie waarin kwalen worden uitgelegd
- 700 behandelingen
Geneesmiddelen
Geen onderscheid somatische en psychische aandoeningen
Bezweringen, spreuken, magische rituelen
HC1: Reflectie op gezondheidswetenschappen; Wetenschapsgeschiedenis
Intellectueel eigendom en de aard van wetenschappelijke ontdekkingen
Intellectueel eigendom; rechten op uitvindingen
- Aanzien erg belangrijk voor wetenschappers
- Essentieel voor beloningssysteem wetenschappelijke wereld
Belangrijkste soort kapitaal voor wetenschapper
Reputaties en carrières hangen ervan af
- Ook problematisch
Vaak aangevochten door anderen
Geen patensysteem voor intellectuele goederen
Intellectueel eigendom
- Meest directe claim op kennis; ontdekking
Criteria nobelprijzen natuurkunde, geneeskunde, scheikunde
- Geschiedenis gevuld met bekende ontdekkingen
- Zwaar bevochten in het verleden
Bijv. Newton
- 1952: Selman Waksman nobelprijs ontdekking geneesmiddelen tegen tbc;
streptomycine
Proces Albert Schatz: recht op royale vergoeding
Ontdekkingen HIV
- Mei 1983; isoleren van retrovirus (LAV) verkregen uit aidspatiënt
- Mei 1984; aantoning dat retrovirus de oorzaak is van AIDS
- Beiden claimen ontdekking AIDS-virus
Prioriteitsconflict gepaard met rechtszaken over toekenning patent bloedtest
Ontdekking HIV
- 1987; regeling presidenten Frankrijk en VS
Montagnier en Gallo beide co-ontdekkers
Royalties patenten AIDS-test 50-50 verdeeld
- 1993; Gallo verdacht en vrijgepleit van integriteitsschending
- 2008; nobelprijs Montagnier maar niet Gallo
Beeld van ontdekkingen
- Gebeurtenissen gekoppeld aan
Een specifieke wetenschapper, de ontdekker
Specifieke plaats en tijd
Nieuw inzicht of waarneming, eurekamoment
,Ontdekking Uranus
- Engelse muzikant; William Herschel in 1781
- 17 en 19 maart; neemt verplaatsing waar
Dus komeet, maakt ontdekking bekend
- Is waarneming voldoende voor de ontdekking
- Object tussen 1690 en 1781 al 17 keer waargenomen en als ster geregistreerd
- Opgave; reconstructie baan komeet
Wiskundigen, pogingen falen
- Nevil Maskelyne; vermoeden planeet
- Anders Lexell; reconstructie planetenbaan
Ontdekking vitamine B1
- Pekelharing was eerste man die stelde dat beri beri mogelijk werd veroorzaakt door
bacterie. Hij zat hierbij in commissie met onder andere Eijkman. Eijkman ging
vervolgens verder met het onderzoek.
- Christiaan Eijkman, nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde 1929
- Voor de ontdekking van antineuritisch vitamine die helpt om beriberi te voorkomen
- 1889 Eijkman signaleert uitbraak van zenuwaandoening onder kippen
- Kippen worden gevoed met restanten van geslepen rijst
- Eijkman stelt verband vast tussen pluimvee Polyneuritis en dieet geslepen rijst
- Rol zilvervlies, bevat beschermende werking, verwijderd door machinaal slijpproces
- Suggestie Eijkman; zilvervlies bevat tegengif tegen zenuwbeschadiging gif,
geproduceerd door micro-organismen.
- Onderzoek werd voortgezet door Gerrit Grijns
- 1901 niet alleen zilvervlies, ook veel peulen en bonen bieden bescherming
- Gerrit Grijns denkt aan voedingsdeficiëntie
- 1909; sluit bacteriologische ziekteverwekker uit
- 1910; beriberi wordt veroorzaakt door gebrek aan zenuwvoedsel
Verzet Eijkman
- Hij heeft voorkeur aan bacteriologische oorzaak -> tot 1916 verzet Eijkman zich tegen
idee dat Beri Beri veroorzaakt werd door tekort aan voedingsstof
Hij bleef volhouden dat het om mogelijke bacteriële ziekteverwekker ging.
- 1913; bacteriologisch vergif niet uitgesloten; als infectietheorie al zak staat, geldt dat
ook voor voedingstheorie
- 1918; neemt vitamineterminologie over
- 1929; in Nobel-overdracht reconstructie ontdekking vanuit vitamineperspectief
Ontdekking vitamine B1
- 1912; Poolse biochemicus Casimir Funk noemt anti-beriberi factor ‘vitamine’
- 1926; Jansen isoleert antiberiberi vitamine, introduceert term thyamine -> dit is de
benaming voor een vitamine B1 tekort
- 1936; Robert Williams stelt chemische structuur vast, slaagt erin vitamine B1 te
synthetiseren
,Beriberi
- Probleem ontstaat in Nederlandse koloniën (Nederlands-Indië)
- Veelal fatale ziekten, aantasting zenuwstelsel
- Snelle opkomst eind 19e eeuw
- In politieke gevoelige periode van herhaalde opstanden tegen koloniale regime
- Komt veel voor in gevangenissen en het leger
Beriberi
- Nederlandse regering geeft Pekelharing opdracht de oorzaak hiervan te onderzoeken
- Voorzien van bescheiden laboratorium in militair hospitaal Batavia
- Conclusie; bacteriële ziekteverwekker, adviseert ontsmetting, terug naar Nederland
Wat is nodig om van ontdekking te kunnen spreken
- Waarnemen?
- Als iets nieuws herkennen?
- Inzicht in aard van het ontdekte?
- Overtuigende argumenten?
- Brede erkenning van ontdekking?
Ontdekking is proces
Stap 1. Nieuw verschijnsel als nieuw herkennen
Stap 2: Authenticiteit vaststellen
Stap 3: Interpretatie
Vaak eerst in bekende categorieën; ster, komeet, bacterie
Ontwikkeling nieuw begrippenapparaat
Stap 4: Ondersteuning zoeken voor interpretatie
Stap 5: Acceptatie door wetenschappelijke gemeenschap
Betrokkenheid door meerdere wetenschappers
- Omdat ontdekking vaak veel kleine stappen vergt, kan ontdekking meestal niet aan 1
iemand worden toegeschreven
- Dat gebeurt in de regel echter wel (hetzelfde geldt voor uitvindingen)
- Waarom: behalve beloningsstructuur
Waarom Eureka-beeld
- Hindsight bias
Neiging om achteraf gebeurtenissen te zien als meer specifiek, logisch en
voorspelbaar
Mattheus-effect (Robert Merton)
Wetenschappelijke credits sneller gegeven aan bekende wetenschappers
Zij die al veel hebben krijgen meer, en zij die weinig hebben wordt ontnomen
wat ze verdienen.
Probleem
- Fundamentele mismatch tussen productie van kennis
Collectief, teamwork, schatplichtig aan anderen
- En belonging van kennisproductie
, Individueel, carriere, reputatie, prijzen
Uitvindingen
- Hiervoor geldt in grote lijnen hetzelfde als voor ontdekkingen
Processen met complexe interne structuur
Bijdragen van meerdere betrokkenen
- Echter eigendom beschermd via patenten
- In de regel andere iets interne structuur
Wetenschappelijke inhoud veelal klein onderdeel van succesvolle uitvinding
Penicilline
- Alexander Fleming
- 10 jaar na toevallige ontdekking werd er iets mee gedaan
- 1945 Florey, Chain en Fleming kregen nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde.
- Onderzoek naar stafylokokken; op een van voedingsbodems de schimmel penicillum
notatum aantrof -> hij merkte dat hieromheen alle bacteriën waren verdwenen.
De schimmel was in staat om bacteriedodende stof af te scheiden
HC4: wetenschapsgeschiedenis; Oudheid en middeleeuwen 14-04-2022
Ziekte en gezondheid in historisch perspectief; oudheid tot renaissance-> de klassieke
erfenis
3000 jaar gezondheid
- Verandering
Doorbraken in 19e en vooral 20e eeuw
Zowel in denken over ziekten en oorzaken
Als in behandelmogelijkheden, preventie
- Constante; moeizame relatie tussen
Theorie en medische praktijk
Religie en seculiere visies
Preventie en genezing
Paradox
- Duizenden jaren lang konden artsen vrijwel niets en was geneeskunde tamelijk
onproblematisch
- Tegenwoordig kunnen medici veel, en wemelt het van de problemen in
gezondheidszorg
Ebers Papyrus
- 1500 v christus
- 20 m lange papyrusrol met medische informatie waarin kwalen worden uitgelegd
- 700 behandelingen
Geneesmiddelen
Geen onderscheid somatische en psychische aandoeningen
Bezweringen, spreuken, magische rituelen
