Inhoud
HOOFDSTUK 1: INLEIDING ....................................................................................................................... 3
1. ALGEMENE INLEIDING ..................................................................................................................... 3
2. SITUERING EN VINDPLAATS VAN HET VERBINTENISSENRECHT ...................................................... 3
3. BEGRIPSOMSCHRIJVING EN KARAKTERISTIEKE EIGENSCHAPPEN VAN DE VERBINTENIS ............... 4
3.1 HET BEGRIP VERBINTENIS ....................................................................................................... 4
3.2 KARAKTERISTIEKE KENMERKEN VAN VERBINTENISSEN .......................................................... 4
3.2.1 EEN VERBINTENIS CREËERT EEN RECHTSBAND TUSSEN PERSONEN............................... 4
3.2.2 EEN VERBINTENIS ONTSTAAT KRACHTENS DE WET ........................................................ 5
3.2.3 EEN VERBINTENIS HEEFT IN GELD WAARDEERBARE AANSPRAKEN TOT VOORWERP .... 6
3.2.4 EEN VERBINTENIS IS AFDWINGBAAR .............................................................................. 6
4. TERMINOLOGIE EN SCHEMATISCHE VOORSTELLING ...................................................................... 7
5. INDELING VAN VERBINTENISSEN .................................................................................................... 7
5.1 VERBINTENISSEN & HUN BRON............................................................................................... 7
5.2 VERBINTENISSEN & HUN AARD ............................................................................................... 8
5.2.1 VERBINTENISSEN MET ECONOMISCH KARAKTER – VERBINTENIS MET BURGERLIJK
KARAKTER ........................................................................................................................................ 8
5.2.2 VERBINTENISSEN MET EEN PERSOONSGEBONDEN KARATER (INTUITU PERSONAE) ..... 8
5.3 VERBINTENISSEN & HUN VOORWERP ..................................................................................... 8
5.3.1 VERBINTENISSEN OM IETS TE GEVEN, OM IETS TE DOEN OF OM IETS NIET TE DOEN ... 8
5.3.2 RESULTAATSVERBINTENISSEN VERSUS INSPANNINGSVERBINTENISSEN ........................ 9
5.3.3 DEELBARE EN ONDEELBARE VERBINTENISSEN................................................................ 9
5.4 VERBINTENISSEN MET MEERDERE SCHULDEISERS OF SCHULDENAARS ............................... 10
5.4.1 DEELBARE VERBINTENISSEN .......................................................................................... 10
5.4.2 ONDEELBARE VERBINTENISSEN .................................................................................... 11
5.4.3 HOOFDELIJKE VERBINTENISSEN .................................................................................... 11
5.4.4 VERBINTENISSEN IN SOLIDUM ...................................................................................... 12
5.5 VERBINTENISSEN MET BIJZONDERE MODALITEITEN ............................................................ 12
5.5.1 VERBINTENISSEN ONDER VOORWAARDE ..................................................................... 12
5.5.2 VERBINTENISSEN MET TIJDSBEPALING ......................................................................... 13
HOOFDSTUK 2: VERBINTENISSEN UIT RECHTSHANDELINGEN .............................................................. 14
1. VERBINTENISSEN UIT MEERZIJDIGE RECHTSHANDELING: DE OVEREENKOMST ........................... 14
1.1 OVEREENKOMST: BEGRIP EN SOORTEN................................................................................ 14
1.1.1 HET BEGRIP OVEREENKOMST........................................................................................ 14
1.1.2 INDELINGEN VAN OVEREENKOMSTEN .......................................................................... 14
1
Samenvatting verbintenissenrecht
, 1.2 BASISBEGINSELEN VAN HET CONTRACTENRECHT ................................................................ 16
1.2.1 CONTRACTVRIJHEID EN WILSAUTONOMIE ................................................................... 16
1.2.2 BINDENDE KRACHT VAN DE OVEREENKOMST .............................................................. 16
1.2.3 GOEDE TROUW .............................................................................................................. 17
1.3 TOTSTANDKOMING VAN EEN OVEREENKOMST ................................................................... 17
1.3.1 DE PRECONTRACTUELE FASE EN PRECONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID ................ 17
1.3.2 DE DAADWERKELIJKE TOTSTANDKOMING VAN DE OVEREENKOMST .......................... 18
1.3.3 SANCTIONERING VAN PROBLEMEN BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN DE
OVEREENKOMST............................................................................................................................ 21
1.4 NAKOMING EN ANDERE VORMEN VAN TENIETGAAN VAN VERBINTENISSEN UIT
OVEREENKOMST................................................................................................................................ 22
1.4.1 DE VRIJWILLIGE BETALING............................................................................................. 22
1.4.2 DE NIET-NAKOMING VAN DE OVEREENKOMST ............................................................ 22
1.4.3 ANDERE VORMEN VAN TENIETGAAN VAN VERBINTENISSEN UIT OVEREENKOMST .... 28
1.5 DRAAGWIJDTE VAN OVEREENKOMSTEN TEN AANZIEN VAN DERDEN ................................. 29
1.5.1 PRINCIPE VAN RELATIVITEIT VAN DE OVEREENKOMST ................................................ 29
1.5.2 DE TEGENWERKPELIJKHEID AAN DERDEN VAN HET BESTAAN VAN DE
OVEREENKOMST……………………………………………………………………………………………………………………….31
2. VERBINTENISSEN UIT EENZIJDIGE RECHTSHANDELING: DE EENZIJDIGE WILSUITING .................. 32
HOOFDSTUK 3: VERBINTENISSEN UIT RECHTSFEITEN ........................................................................... 33
1. ONEIGENLIJKE OVEREENKOMSTEN ............................................................................................... 33
2. ONRECHTMATIGE DAAD................................................................................................................ 33
2.1 SITUERING ............................................................................................................................. 33
2.1.1 SOORTEN AANSPRAKELIJKHEID ..................................................................................... 33
2.1.2 OVERZICHT VAN DE BUITENCONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEIDSREGIMES ............. 33
2.2 AANSPRAKELIJK VOOR EIGEN FOUTIEVE DAAD, NALATIGHEID OF ONVOORZICHTIGHEID .. 34
2.2.1 EEN ONRECHTMATIGHEID (OBJECTIEF ELEMENT) ........................................................ 34
2.2.2 SCHULDBEKWAAMHEID EN TOEREKENBAARHEID (SUBJECTIEF ELEMENT).................. 34
2.3 KWALITATIEVE AANSPRAKELIJKHEID..................................................................................... 35
2.3.1 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE OUDERS VOOR HUN MINDERJARIGE KINDEREN ...... 35
2.3.2 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN ONDERWIJZERS EN AMBACHTSLIEDEN VOOR HUN
LEERLINGEN EN LEERJONGENS ..................................................................................................... 36
2.3.3 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN AANSTELLERS VOOR HUN AANGESTELDEN ................... 36
2.3.4 DE AANSPRAKELIJKHEID VOOR ZAKEN EN DIEREN DIE MEN ONDER ZICH HEEFT ........ 36
2.4 DE SCHADE ............................................................................................................................ 37
2.5 HET OORZAKELIJK VERBAND ................................................................................................. 37
2
Samenvatting verbintenissenrecht
,HOOFDSTUK 1: INLEIDING
1. ALGEMENE INLEIDING
Verbintenis = juridische afdwingbare verplichting om een bepaalde prestatie te leveren van één
persoon ten opzichte van een andere persoon
• Soorten prestaties:
o Iets geven
▪ Bv. auto geven
o Iets doen
▪ Bv. zorgen voor vervoer
o Iets niet te doen
▪ Bv. geheimhoudingsplicht; contract waarin staat dat huurder niet mag
onderverhuren
• Juridische verplichting: je kunt naar de rechter gaan om prestatie op te eisen zodat deze wordt
waargemaakt
o Niet: beloftes of afspraken
• Soorten personen:
o Natuurlijke personen
o Rechtspersonen
• Hoe krijg je verbintenissen?
o Door rechtshandeling
o Door rechtsfeit
o Door contract
o Door wet
o Door rechter
2. SITUERING EN VINDPLAATS VAN HET VERBINTENISSENRECHT
In de opleiding
In het recht: privaatrecht
• Gevolgen:
o Overheid komt niet actief tussen
▪ Er is dus altijd een persoon nodig die iets gaat eisen
o Soort van regels verschillen
▪ Mensen zijn vrij om te bepalen of men de voorziene regels volgt of er van zal
afwijken (aanvullend recht)
• In praktijk: verbintenissenrecht heeft genuanceerdere scheiding tussen privaatrecht en
publiekrecht
o Publiekrecht en privaatrecht komen vaak samen in een zaak
▪ Dader krijgt een straf omdat hij/zij strafwet heeft overtreden (publiekrecht)
• Bv. enkelband, celstraf, boete
▪ Slachtoffer wilt schadevergoeding van de dader (privaatrecht)
o Overheid moet zich soms ook houden aan regels van verbintenissenrecht (gedrag als
privépersoon)
▪ Bv. gemeente huurt een zaal
• Privaatrecht → burgerlijk recht
3
Samenvatting verbintenissenrecht
, o = basis andere rechtstakken (‘moeder van het privaatrecht’)
In de Belgische wetgeving
• Algemeen verbintenissenrecht
o Art. 1101 tot 1386bis BW
o Vrij stabiele rechtstak (continuïteit)
▪ Maar: in plaats voor de wijzigingen zijn er veel andere wetten bijgekomen
• Toepassingen verbintenissenrecht
o Andere boeken BW
▪ Bv. koop, ruil, personen
• Bijzonder verbintenissenrecht = extra regels
o Bijzondere wetten
• Europees recht
• Rechtspraak
o Uitspraken rechters hebben regels toegepast, uitgewerkt en aangevuld
• → verbintenissenrecht is moeilijk samen te vatten = probleem
• → Koen Geens (vorige minister van Justitie) maakte plan om BW opnieuw in te delen (NBW)
o ~ nieuwe Napoleon
3. BEGRIPSOMSCHRIJVING EN KARAKTERISTIEKE EIGENSCHAPPEN
VAN DE VERBINTENIS
3.1 HET BEGRIP VERBINTENIS
• In huidig BW geen wettelijke definitie
• NBW: art. 5.1
o Verbintenis = een rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van een schuldenaar
in rechte de uitvoering van een prestatie mag eisen
• NBW: art. 5.3
o Verbintenissen ontstaan uit een rechtshandeling, uit een oneigenlijk contract, uit de
buitencontractuele aansprakelijkheid of uit de wet
3.2 KARAKTERISTIEKE KENMERKEN VAN VERBINTENISSEN
3.2.1 EEN VERBINTENIS CREËERT EEN RECHTSBAND TUSSEN PERSONEN
• Schuldeiser = SE = crediteur: mag iets eisen
• Schuldenaar = SA = debiteur: moet iets doen
• Vorderingsrechten ≠ zakelijke rechten
Vorderingsrechten Zakelijke rechten
Band tussen personen Recht op een zaak
Relatieve werking: persoonlijke rechten Absolute werking: volgrecht (kan je tegen
(anderen hebben hier niks mee te maken) iedereen inroepen)
Open systeem (oneindig aantal rechten) Gesloten systeem (kunt niks bijvoegen)
- Eigendomsrecht
- Vruchtgebruik
- Erfdienstbaarheid
4
Samenvatting verbintenissenrecht
HOOFDSTUK 1: INLEIDING ....................................................................................................................... 3
1. ALGEMENE INLEIDING ..................................................................................................................... 3
2. SITUERING EN VINDPLAATS VAN HET VERBINTENISSENRECHT ...................................................... 3
3. BEGRIPSOMSCHRIJVING EN KARAKTERISTIEKE EIGENSCHAPPEN VAN DE VERBINTENIS ............... 4
3.1 HET BEGRIP VERBINTENIS ....................................................................................................... 4
3.2 KARAKTERISTIEKE KENMERKEN VAN VERBINTENISSEN .......................................................... 4
3.2.1 EEN VERBINTENIS CREËERT EEN RECHTSBAND TUSSEN PERSONEN............................... 4
3.2.2 EEN VERBINTENIS ONTSTAAT KRACHTENS DE WET ........................................................ 5
3.2.3 EEN VERBINTENIS HEEFT IN GELD WAARDEERBARE AANSPRAKEN TOT VOORWERP .... 6
3.2.4 EEN VERBINTENIS IS AFDWINGBAAR .............................................................................. 6
4. TERMINOLOGIE EN SCHEMATISCHE VOORSTELLING ...................................................................... 7
5. INDELING VAN VERBINTENISSEN .................................................................................................... 7
5.1 VERBINTENISSEN & HUN BRON............................................................................................... 7
5.2 VERBINTENISSEN & HUN AARD ............................................................................................... 8
5.2.1 VERBINTENISSEN MET ECONOMISCH KARAKTER – VERBINTENIS MET BURGERLIJK
KARAKTER ........................................................................................................................................ 8
5.2.2 VERBINTENISSEN MET EEN PERSOONSGEBONDEN KARATER (INTUITU PERSONAE) ..... 8
5.3 VERBINTENISSEN & HUN VOORWERP ..................................................................................... 8
5.3.1 VERBINTENISSEN OM IETS TE GEVEN, OM IETS TE DOEN OF OM IETS NIET TE DOEN ... 8
5.3.2 RESULTAATSVERBINTENISSEN VERSUS INSPANNINGSVERBINTENISSEN ........................ 9
5.3.3 DEELBARE EN ONDEELBARE VERBINTENISSEN................................................................ 9
5.4 VERBINTENISSEN MET MEERDERE SCHULDEISERS OF SCHULDENAARS ............................... 10
5.4.1 DEELBARE VERBINTENISSEN .......................................................................................... 10
5.4.2 ONDEELBARE VERBINTENISSEN .................................................................................... 11
5.4.3 HOOFDELIJKE VERBINTENISSEN .................................................................................... 11
5.4.4 VERBINTENISSEN IN SOLIDUM ...................................................................................... 12
5.5 VERBINTENISSEN MET BIJZONDERE MODALITEITEN ............................................................ 12
5.5.1 VERBINTENISSEN ONDER VOORWAARDE ..................................................................... 12
5.5.2 VERBINTENISSEN MET TIJDSBEPALING ......................................................................... 13
HOOFDSTUK 2: VERBINTENISSEN UIT RECHTSHANDELINGEN .............................................................. 14
1. VERBINTENISSEN UIT MEERZIJDIGE RECHTSHANDELING: DE OVEREENKOMST ........................... 14
1.1 OVEREENKOMST: BEGRIP EN SOORTEN................................................................................ 14
1.1.1 HET BEGRIP OVEREENKOMST........................................................................................ 14
1.1.2 INDELINGEN VAN OVEREENKOMSTEN .......................................................................... 14
1
Samenvatting verbintenissenrecht
, 1.2 BASISBEGINSELEN VAN HET CONTRACTENRECHT ................................................................ 16
1.2.1 CONTRACTVRIJHEID EN WILSAUTONOMIE ................................................................... 16
1.2.2 BINDENDE KRACHT VAN DE OVEREENKOMST .............................................................. 16
1.2.3 GOEDE TROUW .............................................................................................................. 17
1.3 TOTSTANDKOMING VAN EEN OVEREENKOMST ................................................................... 17
1.3.1 DE PRECONTRACTUELE FASE EN PRECONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEID ................ 17
1.3.2 DE DAADWERKELIJKE TOTSTANDKOMING VAN DE OVEREENKOMST .......................... 18
1.3.3 SANCTIONERING VAN PROBLEMEN BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN DE
OVEREENKOMST............................................................................................................................ 21
1.4 NAKOMING EN ANDERE VORMEN VAN TENIETGAAN VAN VERBINTENISSEN UIT
OVEREENKOMST................................................................................................................................ 22
1.4.1 DE VRIJWILLIGE BETALING............................................................................................. 22
1.4.2 DE NIET-NAKOMING VAN DE OVEREENKOMST ............................................................ 22
1.4.3 ANDERE VORMEN VAN TENIETGAAN VAN VERBINTENISSEN UIT OVEREENKOMST .... 28
1.5 DRAAGWIJDTE VAN OVEREENKOMSTEN TEN AANZIEN VAN DERDEN ................................. 29
1.5.1 PRINCIPE VAN RELATIVITEIT VAN DE OVEREENKOMST ................................................ 29
1.5.2 DE TEGENWERKPELIJKHEID AAN DERDEN VAN HET BESTAAN VAN DE
OVEREENKOMST……………………………………………………………………………………………………………………….31
2. VERBINTENISSEN UIT EENZIJDIGE RECHTSHANDELING: DE EENZIJDIGE WILSUITING .................. 32
HOOFDSTUK 3: VERBINTENISSEN UIT RECHTSFEITEN ........................................................................... 33
1. ONEIGENLIJKE OVEREENKOMSTEN ............................................................................................... 33
2. ONRECHTMATIGE DAAD................................................................................................................ 33
2.1 SITUERING ............................................................................................................................. 33
2.1.1 SOORTEN AANSPRAKELIJKHEID ..................................................................................... 33
2.1.2 OVERZICHT VAN DE BUITENCONTRACTUELE AANSPRAKELIJKHEIDSREGIMES ............. 33
2.2 AANSPRAKELIJK VOOR EIGEN FOUTIEVE DAAD, NALATIGHEID OF ONVOORZICHTIGHEID .. 34
2.2.1 EEN ONRECHTMATIGHEID (OBJECTIEF ELEMENT) ........................................................ 34
2.2.2 SCHULDBEKWAAMHEID EN TOEREKENBAARHEID (SUBJECTIEF ELEMENT).................. 34
2.3 KWALITATIEVE AANSPRAKELIJKHEID..................................................................................... 35
2.3.1 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE OUDERS VOOR HUN MINDERJARIGE KINDEREN ...... 35
2.3.2 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN ONDERWIJZERS EN AMBACHTSLIEDEN VOOR HUN
LEERLINGEN EN LEERJONGENS ..................................................................................................... 36
2.3.3 DE AANSPRAKELIJKHEID VAN AANSTELLERS VOOR HUN AANGESTELDEN ................... 36
2.3.4 DE AANSPRAKELIJKHEID VOOR ZAKEN EN DIEREN DIE MEN ONDER ZICH HEEFT ........ 36
2.4 DE SCHADE ............................................................................................................................ 37
2.5 HET OORZAKELIJK VERBAND ................................................................................................. 37
2
Samenvatting verbintenissenrecht
,HOOFDSTUK 1: INLEIDING
1. ALGEMENE INLEIDING
Verbintenis = juridische afdwingbare verplichting om een bepaalde prestatie te leveren van één
persoon ten opzichte van een andere persoon
• Soorten prestaties:
o Iets geven
▪ Bv. auto geven
o Iets doen
▪ Bv. zorgen voor vervoer
o Iets niet te doen
▪ Bv. geheimhoudingsplicht; contract waarin staat dat huurder niet mag
onderverhuren
• Juridische verplichting: je kunt naar de rechter gaan om prestatie op te eisen zodat deze wordt
waargemaakt
o Niet: beloftes of afspraken
• Soorten personen:
o Natuurlijke personen
o Rechtspersonen
• Hoe krijg je verbintenissen?
o Door rechtshandeling
o Door rechtsfeit
o Door contract
o Door wet
o Door rechter
2. SITUERING EN VINDPLAATS VAN HET VERBINTENISSENRECHT
In de opleiding
In het recht: privaatrecht
• Gevolgen:
o Overheid komt niet actief tussen
▪ Er is dus altijd een persoon nodig die iets gaat eisen
o Soort van regels verschillen
▪ Mensen zijn vrij om te bepalen of men de voorziene regels volgt of er van zal
afwijken (aanvullend recht)
• In praktijk: verbintenissenrecht heeft genuanceerdere scheiding tussen privaatrecht en
publiekrecht
o Publiekrecht en privaatrecht komen vaak samen in een zaak
▪ Dader krijgt een straf omdat hij/zij strafwet heeft overtreden (publiekrecht)
• Bv. enkelband, celstraf, boete
▪ Slachtoffer wilt schadevergoeding van de dader (privaatrecht)
o Overheid moet zich soms ook houden aan regels van verbintenissenrecht (gedrag als
privépersoon)
▪ Bv. gemeente huurt een zaal
• Privaatrecht → burgerlijk recht
3
Samenvatting verbintenissenrecht
, o = basis andere rechtstakken (‘moeder van het privaatrecht’)
In de Belgische wetgeving
• Algemeen verbintenissenrecht
o Art. 1101 tot 1386bis BW
o Vrij stabiele rechtstak (continuïteit)
▪ Maar: in plaats voor de wijzigingen zijn er veel andere wetten bijgekomen
• Toepassingen verbintenissenrecht
o Andere boeken BW
▪ Bv. koop, ruil, personen
• Bijzonder verbintenissenrecht = extra regels
o Bijzondere wetten
• Europees recht
• Rechtspraak
o Uitspraken rechters hebben regels toegepast, uitgewerkt en aangevuld
• → verbintenissenrecht is moeilijk samen te vatten = probleem
• → Koen Geens (vorige minister van Justitie) maakte plan om BW opnieuw in te delen (NBW)
o ~ nieuwe Napoleon
3. BEGRIPSOMSCHRIJVING EN KARAKTERISTIEKE EIGENSCHAPPEN
VAN DE VERBINTENIS
3.1 HET BEGRIP VERBINTENIS
• In huidig BW geen wettelijke definitie
• NBW: art. 5.1
o Verbintenis = een rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van een schuldenaar
in rechte de uitvoering van een prestatie mag eisen
• NBW: art. 5.3
o Verbintenissen ontstaan uit een rechtshandeling, uit een oneigenlijk contract, uit de
buitencontractuele aansprakelijkheid of uit de wet
3.2 KARAKTERISTIEKE KENMERKEN VAN VERBINTENISSEN
3.2.1 EEN VERBINTENIS CREËERT EEN RECHTSBAND TUSSEN PERSONEN
• Schuldeiser = SE = crediteur: mag iets eisen
• Schuldenaar = SA = debiteur: moet iets doen
• Vorderingsrechten ≠ zakelijke rechten
Vorderingsrechten Zakelijke rechten
Band tussen personen Recht op een zaak
Relatieve werking: persoonlijke rechten Absolute werking: volgrecht (kan je tegen
(anderen hebben hier niks mee te maken) iedereen inroepen)
Open systeem (oneindig aantal rechten) Gesloten systeem (kunt niks bijvoegen)
- Eigendomsrecht
- Vruchtgebruik
- Erfdienstbaarheid
4
Samenvatting verbintenissenrecht
