TT verworven – HC 3
Hoofdstuk 3: taaltherapie bij volwassenen met afasie
1. Historische context
Door de jaren heen: 6 scholen (TIP: denk aan school bij vissen – ‘samenscholing’)
School = groep therapeuten die bepaalde gemeenschappelijke aannames heeft over
de aard van afasie en het proces van therapie
o Elke school heeft eigen focus:
Sommigen focussen op therapieproces
Sommigen focussen op therapiemethoden
Sommigen focussen op therapie-inhoud (de taken)
Soorten scholen:
Niet-linguïstische afasiescholen
o (1) Behavioristische school
o (2) Stimulatieschool
o (3) Pragmatische school
(4) Neurolinguïstische school
(5) Cognitief neuropsychologische school
(6) Sociale school
1.1.Behavioristische school
= klassieke gedragstherapie
Uitganspunt: “therapie is een proces van opnieuw leren”
Minder belang aan zoektocht naar theoretische basis van afasie
Meer focus op therapiemethoden uit de ‘operante conditionering’
o De kans op een bepaald gedrag in een bepaalde context zal vergroten als daar
een bekrachtigende prikkel op volgt (=bekrachtigen van correcte responsen)
Sparks & Deck: uitgangspunten die in de huidige afasietherapie nog gelden
- Moeilijkheidsgraad v/e therapiesessie gradueel, stapsgewijs opbouwen
- Een vorige stap herhalen zonder dit expliciet mee te delen
- De persoon met afasie bescheiden bekrachtigen
- Therapie geven aan een hoge frequentie
1.2.Stimulatieschool
= ontstaan bij oorlogsgewonden in VS (soldaten volgenden daar afasietherapie in
legerhospitalen)
Joseph Wepman en Hildred Schuell
o Ontwikkelden theorie over organisatie van taal, op welke wijze deze organisatie
kan verstoren en hoe je therapie kunt geven
o Schuell: “auditief taalbegrip vormt kern vh taalsysteem” als therapie zich
daarop richt, zal de PMA algemeen vooruitgaan
Duffy: uitgangspunten die in de huidige afasietherapie nog gelden
- De PMA intensief auditief stimuleren
- Therapietaken afstemmen op het niveau van de persoon: 60 à 80% van zijn responsen
moeten juist zijn
- Inbouwen van herhaling kan zorgen voor een betere respons
- Een juiste stimulus lokt een juiste respons uit
- Je geeft feedback over de juistheid van de respons, als dit een positief effect heeft.
Voor veel mensen geeft feedback inzicht in het verloop van de therapie
- Een therapiesessie start met eenvoudige, gekende taken. Dit bevordert het
zelfvertrouwen en maakt de persoon met afasie beter bestand tegen complexere taken
1
, TT verworven – HC 3
- Zorg voor gevarieerd en veel oefenmateriaal: niet de inhoud van het materiaal is van
belang, wel de manier waarop met het materiaal wordt omgegaan.
1.3.Pragmatische school
= verschil therapiesituatie – dagelijks leven)
Aanpak is gebaseerd op praktijkobservaties:
Therapeut start vanuit het dagelijks leven en minder vanuit onderliggende stoornis
Therapeut kijkt hoe de persoon omgaat met zijn resterende mogelijkheden en zoekt
samen met hem naar geschikte compensatiemogelijkheden
1.4.Neurolinguïstische school
Focus:
Onderliggende linguïstische stoornis:
o Semantiek, morfologie, syntaxis, fonologie of pragmatiek
Therapeut gaat er vanuit dat je een taalstoornis pas effectief kan behandelen als je
weet wat de onderliggende linguïstische stoornis is
1.5.Cognitief neuropsychologische school
Doel = inzicht krijgen in normale, intacte cognitieve processen
Start vanuit complexe theoriën over taalverwerking bij normale sprekers om zo inzicht
te krijgen in de achterliggende cognitieve processn die een rol spelen bij
taalverwerking na een hersenletsel
Principe van dissociatie speelt belangrijke rol:
Als persoon X problemen heeft met probleem 1 (vb herkennen van geschreven
woorden), maar niet met probleem 2 (vb herkennen van gesproken woorden) er is
een dissociatie tussen taak 1 en 2
Je mag er vanuit gaan dat er 2 verschillende sets van cognitieve processen werkzaam
zijn voor de twee taken, die ieder afzonderlijk gestoord kunnen zijn.
1.6.Sociale school
Focus:
Participatie
Cliënt en therapeut bepalen samen doelen met als achterliggend doel een actieve
deelname aan het dagelijks leven conversatie of sociale interactie staat centraal
tijdens therapie!
Doelen afasie van sociaal model zijn gericht op:
Bevorden van een natuurlijke communicatie
Verhogen van succesvolle participatie in authentieke situaties
Zorgen voor begeleiding in de leefgemeenschap vd cliënt
Verbeteren van communicatief vertrouwen en een positief zelfbeeld
Voorlichting in brede zin
Voorbeeld: Life Participation Approach to Aphasia (LPAA)
Kernaspecten LPAA:
o Expliciet doel is verhogen vd ‘participatie aan het leven’
o Al wie getroffen is door de afasie heeft recht op begeleiding, dus ook de familie
en de naasten
o Metingen van succes dienen ook te maken hebben met levenskwaliteit en graad
van participatie
o Zowel persoonlijke als omgevingsfactoren zijn een sleutel voor het terug
verkrijgen van toegang tot activiteiten en sociale netwerken
o Nadruk ligt op beschikbaarheid van dienstverlening in alle stadia vd afaise (incl
het onderbreken of heropstarten van begeleiding)
2
Hoofdstuk 3: taaltherapie bij volwassenen met afasie
1. Historische context
Door de jaren heen: 6 scholen (TIP: denk aan school bij vissen – ‘samenscholing’)
School = groep therapeuten die bepaalde gemeenschappelijke aannames heeft over
de aard van afasie en het proces van therapie
o Elke school heeft eigen focus:
Sommigen focussen op therapieproces
Sommigen focussen op therapiemethoden
Sommigen focussen op therapie-inhoud (de taken)
Soorten scholen:
Niet-linguïstische afasiescholen
o (1) Behavioristische school
o (2) Stimulatieschool
o (3) Pragmatische school
(4) Neurolinguïstische school
(5) Cognitief neuropsychologische school
(6) Sociale school
1.1.Behavioristische school
= klassieke gedragstherapie
Uitganspunt: “therapie is een proces van opnieuw leren”
Minder belang aan zoektocht naar theoretische basis van afasie
Meer focus op therapiemethoden uit de ‘operante conditionering’
o De kans op een bepaald gedrag in een bepaalde context zal vergroten als daar
een bekrachtigende prikkel op volgt (=bekrachtigen van correcte responsen)
Sparks & Deck: uitgangspunten die in de huidige afasietherapie nog gelden
- Moeilijkheidsgraad v/e therapiesessie gradueel, stapsgewijs opbouwen
- Een vorige stap herhalen zonder dit expliciet mee te delen
- De persoon met afasie bescheiden bekrachtigen
- Therapie geven aan een hoge frequentie
1.2.Stimulatieschool
= ontstaan bij oorlogsgewonden in VS (soldaten volgenden daar afasietherapie in
legerhospitalen)
Joseph Wepman en Hildred Schuell
o Ontwikkelden theorie over organisatie van taal, op welke wijze deze organisatie
kan verstoren en hoe je therapie kunt geven
o Schuell: “auditief taalbegrip vormt kern vh taalsysteem” als therapie zich
daarop richt, zal de PMA algemeen vooruitgaan
Duffy: uitgangspunten die in de huidige afasietherapie nog gelden
- De PMA intensief auditief stimuleren
- Therapietaken afstemmen op het niveau van de persoon: 60 à 80% van zijn responsen
moeten juist zijn
- Inbouwen van herhaling kan zorgen voor een betere respons
- Een juiste stimulus lokt een juiste respons uit
- Je geeft feedback over de juistheid van de respons, als dit een positief effect heeft.
Voor veel mensen geeft feedback inzicht in het verloop van de therapie
- Een therapiesessie start met eenvoudige, gekende taken. Dit bevordert het
zelfvertrouwen en maakt de persoon met afasie beter bestand tegen complexere taken
1
, TT verworven – HC 3
- Zorg voor gevarieerd en veel oefenmateriaal: niet de inhoud van het materiaal is van
belang, wel de manier waarop met het materiaal wordt omgegaan.
1.3.Pragmatische school
= verschil therapiesituatie – dagelijks leven)
Aanpak is gebaseerd op praktijkobservaties:
Therapeut start vanuit het dagelijks leven en minder vanuit onderliggende stoornis
Therapeut kijkt hoe de persoon omgaat met zijn resterende mogelijkheden en zoekt
samen met hem naar geschikte compensatiemogelijkheden
1.4.Neurolinguïstische school
Focus:
Onderliggende linguïstische stoornis:
o Semantiek, morfologie, syntaxis, fonologie of pragmatiek
Therapeut gaat er vanuit dat je een taalstoornis pas effectief kan behandelen als je
weet wat de onderliggende linguïstische stoornis is
1.5.Cognitief neuropsychologische school
Doel = inzicht krijgen in normale, intacte cognitieve processen
Start vanuit complexe theoriën over taalverwerking bij normale sprekers om zo inzicht
te krijgen in de achterliggende cognitieve processn die een rol spelen bij
taalverwerking na een hersenletsel
Principe van dissociatie speelt belangrijke rol:
Als persoon X problemen heeft met probleem 1 (vb herkennen van geschreven
woorden), maar niet met probleem 2 (vb herkennen van gesproken woorden) er is
een dissociatie tussen taak 1 en 2
Je mag er vanuit gaan dat er 2 verschillende sets van cognitieve processen werkzaam
zijn voor de twee taken, die ieder afzonderlijk gestoord kunnen zijn.
1.6.Sociale school
Focus:
Participatie
Cliënt en therapeut bepalen samen doelen met als achterliggend doel een actieve
deelname aan het dagelijks leven conversatie of sociale interactie staat centraal
tijdens therapie!
Doelen afasie van sociaal model zijn gericht op:
Bevorden van een natuurlijke communicatie
Verhogen van succesvolle participatie in authentieke situaties
Zorgen voor begeleiding in de leefgemeenschap vd cliënt
Verbeteren van communicatief vertrouwen en een positief zelfbeeld
Voorlichting in brede zin
Voorbeeld: Life Participation Approach to Aphasia (LPAA)
Kernaspecten LPAA:
o Expliciet doel is verhogen vd ‘participatie aan het leven’
o Al wie getroffen is door de afasie heeft recht op begeleiding, dus ook de familie
en de naasten
o Metingen van succes dienen ook te maken hebben met levenskwaliteit en graad
van participatie
o Zowel persoonlijke als omgevingsfactoren zijn een sleutel voor het terug
verkrijgen van toegang tot activiteiten en sociale netwerken
o Nadruk ligt op beschikbaarheid van dienstverlening in alle stadia vd afaise (incl
het onderbreken of heropstarten van begeleiding)
2
