De (mis)match tussen praktijk en beleid van kwaliteits- en
veiligheidsinspanningen in de zorg
De structurele en culturele uitdagingen van kwaliteits- en veiligheidswerk
Naam M. Luna van den Bergh
Studentnummer 584113mb
Vak Kwaliteit en Veiligheid
Tutor Karilyn Mujica Gastelbondo
Deadline 2 december 2021
Woordenaantal 2200
Final essay
, Inleiding
In de gezondheidszorg staan kwaliteit en veiligheid van zorg hoog op de agenda. Rijksoverheid hecht hier
waarde aan omdat zij vinden dat patiënten en cliënten erop moeten kunnen vertrouwen dat de zorg veilig en
van hoge kwaliteit is. Inspanningen die de kwaliteit en veiligheid verbeteren worden dan ook door de
Rijksoverheid gestimuleerd (VWS, 2020). Het inzetten van professionele standaarden, richtlijnen en protocollen
zijn manieren om kwaliteits- en veiligheidsverbetering te bewerkstellingen. In theorie draagt het naleven van
deze protocollen bij aan het monitoren en borgen van kwalitatieve zorg en het terug dringen onbedoelde
vermijdbare schade, waarmee de veiligheid van zorg verbeterd wordt (AvL Nederlands kankerinstituut, z.d.). In
de praktijk blijkt echter dat kwaliteit- en veiligheidsinspanningen de nodige uitdagingen met zich mee kunnen
brengen. Uit een empirische casus van het Spaarne Gasthuis blijkt na implementatie van een pijn-beoordeling
protocol dat protocollen invloed hebben op en beïnvloed worden door praktijk en professionalisme (KPMG,
2020). In het pijn-beoordeling protocol dienden verpleegkundigen driemaal daags de pijn van de patiënt te
registreren op een schaal van een tot tien en was het ondernemen van actie bij een pijnscore van 4 of hoger
verplicht. Deze methode had als gevolg dat het middel soms zijn doel voor bij schoot omdat deze uitvraag
en/of handeling niet voor iedere patiënt relevant was. Daarnaast zagen verpleegkundigen deze methode als
een vorm van controle en wantrouwen in hun expertise. Dit resulteerde in de ontwikkeling van een nieuwe
methode waar de verpleegkundige nog steeds pijn moet uitvragen, maar de inschatting of hierop gehandeld
belegd is bij de verpleegkundigen. Op deze manier is er een borging van kwaliteit, die beter aansluit op de
situatie, rekening houdend met de cultuur en structuur van gezondheidszorgorganisaties.
Bate, Mendel en Robert (2007) heeft de uitdagingen van inspanningen ter kwaliteits- en
veiligheidsverbetering ondergebracht in zes categorieën: structuur, cultuur, educatie, technologie, politiek en
emotie. In dit essay staan aansluitend op de empirische casus van het Spaarne Gasthuis structurele en culture
uitdagingen centraal, met de focus op verbetering van de kwaliteit van zorg. Resulterend in de
onderzoeksvraag: “Wat is het effect van structuur en cultuur van zorgorganisaties op kwaliteitsinspanningen
(zoals protocollen) en vice versa”. Om antwoord te kunnen geven op deze vraag worden in het conceptueel
kader allereerst deze twee uitdagingen en de concepten die hiermee verband houden nader uitgewerkt. In de
analyse wordt aan de hand van empirische literatuur gekeken naar de effecten van en op kwaliteits- en
veiligheidswerk van structuur en cultuur en hoe dit zich verhoudt tot de besproken concepten. Het uiteindelijke
doel van dit essay is om een beter begrip te verkrijgen van de structurele en culturele uitdagingen bij kwaliteits-
en veiligheidswerk, in het streven naar verbeterde kwaliteit en veiligheid van de zorg.
Conceptueel kader
Bate et al. (2007) stellen dat een goede structuur en cultuur essentieel zijn voor het organiseren van
kwaliteitsinspanningen. Een duidelijke structuur, planning en coördinatie kunnen inspanningen om kwaliteit te
verbeteren ten goede komen. Daarnaast kan een cultuur waar kwaliteit een gedeelde collectieve betekenis
heeft bevorderlijk zijn voor kwaliteitswerk.
veiligheidsinspanningen in de zorg
De structurele en culturele uitdagingen van kwaliteits- en veiligheidswerk
Naam M. Luna van den Bergh
Studentnummer 584113mb
Vak Kwaliteit en Veiligheid
Tutor Karilyn Mujica Gastelbondo
Deadline 2 december 2021
Woordenaantal 2200
Final essay
, Inleiding
In de gezondheidszorg staan kwaliteit en veiligheid van zorg hoog op de agenda. Rijksoverheid hecht hier
waarde aan omdat zij vinden dat patiënten en cliënten erop moeten kunnen vertrouwen dat de zorg veilig en
van hoge kwaliteit is. Inspanningen die de kwaliteit en veiligheid verbeteren worden dan ook door de
Rijksoverheid gestimuleerd (VWS, 2020). Het inzetten van professionele standaarden, richtlijnen en protocollen
zijn manieren om kwaliteits- en veiligheidsverbetering te bewerkstellingen. In theorie draagt het naleven van
deze protocollen bij aan het monitoren en borgen van kwalitatieve zorg en het terug dringen onbedoelde
vermijdbare schade, waarmee de veiligheid van zorg verbeterd wordt (AvL Nederlands kankerinstituut, z.d.). In
de praktijk blijkt echter dat kwaliteit- en veiligheidsinspanningen de nodige uitdagingen met zich mee kunnen
brengen. Uit een empirische casus van het Spaarne Gasthuis blijkt na implementatie van een pijn-beoordeling
protocol dat protocollen invloed hebben op en beïnvloed worden door praktijk en professionalisme (KPMG,
2020). In het pijn-beoordeling protocol dienden verpleegkundigen driemaal daags de pijn van de patiënt te
registreren op een schaal van een tot tien en was het ondernemen van actie bij een pijnscore van 4 of hoger
verplicht. Deze methode had als gevolg dat het middel soms zijn doel voor bij schoot omdat deze uitvraag
en/of handeling niet voor iedere patiënt relevant was. Daarnaast zagen verpleegkundigen deze methode als
een vorm van controle en wantrouwen in hun expertise. Dit resulteerde in de ontwikkeling van een nieuwe
methode waar de verpleegkundige nog steeds pijn moet uitvragen, maar de inschatting of hierop gehandeld
belegd is bij de verpleegkundigen. Op deze manier is er een borging van kwaliteit, die beter aansluit op de
situatie, rekening houdend met de cultuur en structuur van gezondheidszorgorganisaties.
Bate, Mendel en Robert (2007) heeft de uitdagingen van inspanningen ter kwaliteits- en
veiligheidsverbetering ondergebracht in zes categorieën: structuur, cultuur, educatie, technologie, politiek en
emotie. In dit essay staan aansluitend op de empirische casus van het Spaarne Gasthuis structurele en culture
uitdagingen centraal, met de focus op verbetering van de kwaliteit van zorg. Resulterend in de
onderzoeksvraag: “Wat is het effect van structuur en cultuur van zorgorganisaties op kwaliteitsinspanningen
(zoals protocollen) en vice versa”. Om antwoord te kunnen geven op deze vraag worden in het conceptueel
kader allereerst deze twee uitdagingen en de concepten die hiermee verband houden nader uitgewerkt. In de
analyse wordt aan de hand van empirische literatuur gekeken naar de effecten van en op kwaliteits- en
veiligheidswerk van structuur en cultuur en hoe dit zich verhoudt tot de besproken concepten. Het uiteindelijke
doel van dit essay is om een beter begrip te verkrijgen van de structurele en culturele uitdagingen bij kwaliteits-
en veiligheidswerk, in het streven naar verbeterde kwaliteit en veiligheid van de zorg.
Conceptueel kader
Bate et al. (2007) stellen dat een goede structuur en cultuur essentieel zijn voor het organiseren van
kwaliteitsinspanningen. Een duidelijke structuur, planning en coördinatie kunnen inspanningen om kwaliteit te
verbeteren ten goede komen. Daarnaast kan een cultuur waar kwaliteit een gedeelde collectieve betekenis
heeft bevorderlijk zijn voor kwaliteitswerk.
