&
Inhoud
1 Inleiding en probleemstelling..............................................................................................................2
1.1 Waarom RZL in de opleiding?.......................................................................................................2
1.2 De legende van de Grootinquisiteur, F. Dostojewski....................................................................3
1.3 God is dood: Nietzsche en de Dolle Mens....................................................................................4
1.4 Monotheïsme en kritiek................................................................................................................4
1.4.1 Structuur van montheïsme is kritiek......................................................................................4
1.4.2 Exodus 32: de verering van het gouden kalf..........................................................................4
2.1 Het sacrale in oude culturen.........................................................................................................6
2.1.2 Twee benaderingswijzen van religie......................................................................................7
2.2 Taboe en offer.............................................................................................................................8
2.2.1 Taboe.....................................................................................................................................8
2.3.3 Koningschap: uitgesteld zondebokschap.............................................................................10
3 Monotheïsme en kritiek....................................................................................................................11
3.1.3 Ontstaan van het joodse monotheïsme :586-540 v.c..........................................................14
3.1.4 Religie van de Wet...............................................................................................................15
3.1.5 Failliet van de Wet als religieus fantasma............................................................................16
3.2.1 Joods Messianisme..............................................................................................................17
3.2.2 Christelijk messianisme........................................................................................................18
3.2.3 Islam en Messianisme..........................................................................................................19
3.3 Besluit.........................................................................................................................................21
4.1 “Imagine no religion, nothing to kill or die for.”.........................................................................22
4.2 Wat is moderniteit?....................................................................................................................23
4.2.1 Moderniteit: verschuiving van het fundament....................................................................23
4.2.2 Politieke en religieuze gevolgen van de moderniteit: de Verlichting...................................23
4.2.3 Religie verengt tot sociaal werk?.........................................................................................24
4.2.4 Verlies van de ‘hel’ als politiek element...............................................................................24
4.3.1 Modern sociaal-politiek antwoord op het verlangen naar transcendentie..........................24
4.3.2 Dystopie...............................................................................................................................25
4.4 Secularisering van het Laatste Oordeel: de grote politieke ideologieën van de 20 ste eeuw........26
4.4.1 Verborgen religieuze structuren in het stalinisme...............................................................26
4.4.2 Verborgen religieuze structuur van het nazisme 卍............................................................27
1
,RZL
1 Inleiding en probleemstelling
1.1 Waarom RZL in de opleiding?
- Niets is actueler dan religie. (IS, taliban, vluchtelingen)
- SAW is werken met mensen dus achtergrond begrijpen
2
, - Impact van religie kennen op individuele en maatschappelijke problemen
- Later is reflecteren en integraal denken noodzakelijk
- Mens blijft vatbaar voor iets transcendents, we willen deel uitmaken van iets groots
1.2 De legende van de Grootinquisiteur, F. Dostojewski
In de 19e eeuw wordt religie in West-Europa in vraag gesteld door onder andere Nietzsche.
Dostojewski: Als god niet zou bestaan, is er dan nog moraal mogelijk? -> hier zien we essentie
monotheïsme.
Morelen christendom:
- Naastenliefde
- Vijandsliefde
- Leven zoals Jezus
- 10 geboden
Goed voorbeeld van wankelend geloof in God, is de legende van de Grootinquisiteur uit het boek: De
gebroeders Karamazow van Dostojewski. In dit boek zijn de belangrijke personages: Ivan (somber en
atheist) en Aljosha (die monnik gaat worden). Ze gaan in discussie over morele kwesties. Aljosha
zegt: “Als god niet bestaat, is alles geoorloofd”. Ivan geeft voorbeelden van gruwelijke dingen en
vraagt hoe men naastenliefde kan hebben voor zo’n mensen. Dan ook voorbeeld van gruweldaden
t.o.v. kinderen. Ivan zegt dan dat hij niet wil lijden voor niets. Hij wil een wolf naast een schaap zien
liggen.
Dit is een referentie naar het aards paradijs. 2 bomen: 1) boom van onsterfelijkheid en 2) boom
van kennis van goed en kwaad. Adam en Eva waren ongehoorzaam daarom is het leven zo moeilijk
voor ons. (=zondeval). De mens zal voor altijd verlangen maar niet hebben, je wordt zondig geboren
(=zondeval). Hij gelooft niet dat Jezus ons heeft verlost van onze zonden.
Hierna begint Ivan aan de legende van de grootinquisiteur.
16de eeuw, Sevilla tijdens inquisitie. Christus keert terug op aarde tss de mensen zonder een woord te
zeggen, iedereen herkent hem en er is een volkstoeloop.
Grootinquisiteur pakt hem op en smijt hem in het gevang, er volgt een grote monoloog over de 3
voorstellen van de duivel. Een hiervan was:
Stenen veranderen in brood.
Hier vond de inquisiteur dat hij het wel moest doen om zo de leider van al de mensen te worden.
Maar Jezus koos voor vrijheid.
Omdat hij hen stoorde beslist de grootinquisiteur Jezus op de brandstapel te zetten. Na deze grote
monoloog verwacht hij een antwoord, maar Jezus geeft gewoon een kus op zijn mond. De man is
verbaasd en roept woedend: ga en kom nooit meer terug.
Met dit verhaal bewijst Ivan ongewild de kern van monotheïsme, een ontmaskering van afgoden
dienst. Grootinquisiteur wou afgod zijn de die de mensen aanbidden voor brood.
3
Inhoud
1 Inleiding en probleemstelling..............................................................................................................2
1.1 Waarom RZL in de opleiding?.......................................................................................................2
1.2 De legende van de Grootinquisiteur, F. Dostojewski....................................................................3
1.3 God is dood: Nietzsche en de Dolle Mens....................................................................................4
1.4 Monotheïsme en kritiek................................................................................................................4
1.4.1 Structuur van montheïsme is kritiek......................................................................................4
1.4.2 Exodus 32: de verering van het gouden kalf..........................................................................4
2.1 Het sacrale in oude culturen.........................................................................................................6
2.1.2 Twee benaderingswijzen van religie......................................................................................7
2.2 Taboe en offer.............................................................................................................................8
2.2.1 Taboe.....................................................................................................................................8
2.3.3 Koningschap: uitgesteld zondebokschap.............................................................................10
3 Monotheïsme en kritiek....................................................................................................................11
3.1.3 Ontstaan van het joodse monotheïsme :586-540 v.c..........................................................14
3.1.4 Religie van de Wet...............................................................................................................15
3.1.5 Failliet van de Wet als religieus fantasma............................................................................16
3.2.1 Joods Messianisme..............................................................................................................17
3.2.2 Christelijk messianisme........................................................................................................18
3.2.3 Islam en Messianisme..........................................................................................................19
3.3 Besluit.........................................................................................................................................21
4.1 “Imagine no religion, nothing to kill or die for.”.........................................................................22
4.2 Wat is moderniteit?....................................................................................................................23
4.2.1 Moderniteit: verschuiving van het fundament....................................................................23
4.2.2 Politieke en religieuze gevolgen van de moderniteit: de Verlichting...................................23
4.2.3 Religie verengt tot sociaal werk?.........................................................................................24
4.2.4 Verlies van de ‘hel’ als politiek element...............................................................................24
4.3.1 Modern sociaal-politiek antwoord op het verlangen naar transcendentie..........................24
4.3.2 Dystopie...............................................................................................................................25
4.4 Secularisering van het Laatste Oordeel: de grote politieke ideologieën van de 20 ste eeuw........26
4.4.1 Verborgen religieuze structuren in het stalinisme...............................................................26
4.4.2 Verborgen religieuze structuur van het nazisme 卍............................................................27
1
,RZL
1 Inleiding en probleemstelling
1.1 Waarom RZL in de opleiding?
- Niets is actueler dan religie. (IS, taliban, vluchtelingen)
- SAW is werken met mensen dus achtergrond begrijpen
2
, - Impact van religie kennen op individuele en maatschappelijke problemen
- Later is reflecteren en integraal denken noodzakelijk
- Mens blijft vatbaar voor iets transcendents, we willen deel uitmaken van iets groots
1.2 De legende van de Grootinquisiteur, F. Dostojewski
In de 19e eeuw wordt religie in West-Europa in vraag gesteld door onder andere Nietzsche.
Dostojewski: Als god niet zou bestaan, is er dan nog moraal mogelijk? -> hier zien we essentie
monotheïsme.
Morelen christendom:
- Naastenliefde
- Vijandsliefde
- Leven zoals Jezus
- 10 geboden
Goed voorbeeld van wankelend geloof in God, is de legende van de Grootinquisiteur uit het boek: De
gebroeders Karamazow van Dostojewski. In dit boek zijn de belangrijke personages: Ivan (somber en
atheist) en Aljosha (die monnik gaat worden). Ze gaan in discussie over morele kwesties. Aljosha
zegt: “Als god niet bestaat, is alles geoorloofd”. Ivan geeft voorbeelden van gruwelijke dingen en
vraagt hoe men naastenliefde kan hebben voor zo’n mensen. Dan ook voorbeeld van gruweldaden
t.o.v. kinderen. Ivan zegt dan dat hij niet wil lijden voor niets. Hij wil een wolf naast een schaap zien
liggen.
Dit is een referentie naar het aards paradijs. 2 bomen: 1) boom van onsterfelijkheid en 2) boom
van kennis van goed en kwaad. Adam en Eva waren ongehoorzaam daarom is het leven zo moeilijk
voor ons. (=zondeval). De mens zal voor altijd verlangen maar niet hebben, je wordt zondig geboren
(=zondeval). Hij gelooft niet dat Jezus ons heeft verlost van onze zonden.
Hierna begint Ivan aan de legende van de grootinquisiteur.
16de eeuw, Sevilla tijdens inquisitie. Christus keert terug op aarde tss de mensen zonder een woord te
zeggen, iedereen herkent hem en er is een volkstoeloop.
Grootinquisiteur pakt hem op en smijt hem in het gevang, er volgt een grote monoloog over de 3
voorstellen van de duivel. Een hiervan was:
Stenen veranderen in brood.
Hier vond de inquisiteur dat hij het wel moest doen om zo de leider van al de mensen te worden.
Maar Jezus koos voor vrijheid.
Omdat hij hen stoorde beslist de grootinquisiteur Jezus op de brandstapel te zetten. Na deze grote
monoloog verwacht hij een antwoord, maar Jezus geeft gewoon een kus op zijn mond. De man is
verbaasd en roept woedend: ga en kom nooit meer terug.
Met dit verhaal bewijst Ivan ongewild de kern van monotheïsme, een ontmaskering van afgoden
dienst. Grootinquisiteur wou afgod zijn de die de mensen aanbidden voor brood.
3
