Hoofdstuk 1: Inleiding tot recht
1.1 Het begrip recht
1.2 Definitie van het recht
1.2.1. Een geheel van regels
1.2.2 Opgesteld, minstens bekrachtigd door de samenleving
1.2.3 Met als doelstelling de ordening van de maatschappij
1.2.4 Het is afdwingbaar door een bevoegde overheid ten opzichte van iedereen
1.3 Recht verandert en verschilt van land tot land
1.3.1 Inleiding
1.3.2 Codificatie
1.3.3 Common Law-traditie
1.4 Bronnen van het recht
1.4.1 Wetgeving
1.4.2 Gewoonte
1.4.3 Rechtspraak
1.4.4 Rechtsleer
1.4.5 Algemene rechtsbeginselen
1.4.6 Billijkheid
1.5 Indeling van het recht
1.5.1 Onderscheid publiek-privaat recht
1.5.2 Nationaal recht
1.5.3. Internationaal recht
1.5.4 Bijzondere gevallen
1.6 Hoe steekt België in elkaar?
1.6.1 Rechtsstaat
1.6.2. Federale staat
Bestuursniveaus, grondgebied, bevoegdheden en instellingen
Federale overheid
Gewesten
Gemeenschappen
Provincies
Gemeenten
Leerdoelen hoofdstuk 1 (verwerking van de leerdoelen op de laatste pagina).
- Weten wat recht is en waarin recht verschilt van andere regels.
- Begrijpen waarom we recht nodig hebben.
- Begrijpen dat er een spanningsveld is tussen recht en rechtvaardigheid.
- Inzien dat recht onderhevig is aan maatschappelijke evoluties.
- Weten waarom en hoe we het recht indelen in rechtstakken.
- Weten hoe de bronnen van recht gerangschikt zijn.
- Begrijpen hoe de grote lijnen van de Belgische staatsstructuur in elkaar zitten.
1.1 Het begrip recht
Objectief recht = groep van bij de wet vastgestelde rechtsregels, rechtsgeleerdheid, rechtspraak.
1.2 Definitie van het recht
Een algemene aanvaarde definitie van objectieve recht is:
- Een geheel van regels,
- opgesteld, of minstens bekrachtigd door de samenleving,
- met als doel de ordening van de maatschappij
- en die afdwingbaar zijn ten opzichte van iedereen door een bevoegde overheid.
1
, 1.2.1 Een geheel van regels
Recht is een verzameling van honderdduizend deeltjes, die allemaal met elkaar verbonden zijn op
een logische en dus relationele wijze. De normen zijn meestal gedragsregels. Ze kunnen bevelen,
verbieden of een handeling toelaten.
Bv. Het huwelijk is verboden tussen alle bloedverwanten in de recht opgaande lijn en nederdalende
lijn en aanverwanten in de rechte opgaande en neerdalende lijn.
1.2.2 Opgesteld, of minstens bekrachtigd door de samenleving
De opstelling van de rechtsregels is heel erg veranderd doorheen de tijd. Oorspronkelijk ging het om
onderlinge afspraken die zelf door de leden van de samenleving werden opgesteld. Nu worden er
parlementaire democratie rechtsregels opgesteld.
1.2.3 Met als doel de ordening van de maatschappij
Recht heeft ordening als enig doel. Het moet verhinderen dat het recht van de sterkste geldt.
Relatie tot rechtvaardigheid?
- Recht en rechtvaardigheid niet wezenlijk aan elkaar gebonden.
- Recht leidt niet altijd tot rechtvaardigheid.
- Rechtsregels zijn op zichzelf beschouwd, bij de meeste gevallen, rechtvaardig.
- In werkelijkheid kan het tot een onrechtvaardige maar hoe dan ook rechtsgeldige oplossing
leiden.
1.2.4 En die afdwingbaar zijn ten opzichte van iedereen door een bevoegde overheid tov iedereen.
Het afdwingen kan bestaan uit: straffen bij misdrijven, dwingen te betalen, dwingen iets te doen,
verbieden iets te doen.
Maar bv. in burgerlijk recht gaat de overheid niet automatisch tussenkomen. Ze gaat dat pas doen als
iemand bv. op de vrederechter beroep doet om de 500 euro die geleend werd aan een vriend en niet
terugbetaald wordt, terug te krijgen.
1.3 Recht verandert en verschilt van land tot land
1.3.1 Inleiding
- Het bestaande recht is een eeuwenlange ontwikkeling. Recht is een dynamisch gegeven.
Bv.: zo ging men er lange tijd van uit dat het huwelijk enkel bestemd was voor een man en
een vrouw. Het stond niet eens in de wet dat het geslacht verschillend moest zijn (men vond
dit evident).
- Recht bestaat niet louter op zich maar is steeds beïnvloed geweest door de heersende visie
op economie, maatschappij, enz.
Bv.: Euthanasie is ons land onder bepaalde voorwaarden niet strafbaar, maar in sommige
landen wel.
- Recht is verschillend van land tot land en soms verschillend binnen eenzelfde land.
Bv. In de VS kan je in de ene deelstaat de doodstraf krijgen voor moord en in een ander
deelstaat levenslang.
2
1.1 Het begrip recht
1.2 Definitie van het recht
1.2.1. Een geheel van regels
1.2.2 Opgesteld, minstens bekrachtigd door de samenleving
1.2.3 Met als doelstelling de ordening van de maatschappij
1.2.4 Het is afdwingbaar door een bevoegde overheid ten opzichte van iedereen
1.3 Recht verandert en verschilt van land tot land
1.3.1 Inleiding
1.3.2 Codificatie
1.3.3 Common Law-traditie
1.4 Bronnen van het recht
1.4.1 Wetgeving
1.4.2 Gewoonte
1.4.3 Rechtspraak
1.4.4 Rechtsleer
1.4.5 Algemene rechtsbeginselen
1.4.6 Billijkheid
1.5 Indeling van het recht
1.5.1 Onderscheid publiek-privaat recht
1.5.2 Nationaal recht
1.5.3. Internationaal recht
1.5.4 Bijzondere gevallen
1.6 Hoe steekt België in elkaar?
1.6.1 Rechtsstaat
1.6.2. Federale staat
Bestuursniveaus, grondgebied, bevoegdheden en instellingen
Federale overheid
Gewesten
Gemeenschappen
Provincies
Gemeenten
Leerdoelen hoofdstuk 1 (verwerking van de leerdoelen op de laatste pagina).
- Weten wat recht is en waarin recht verschilt van andere regels.
- Begrijpen waarom we recht nodig hebben.
- Begrijpen dat er een spanningsveld is tussen recht en rechtvaardigheid.
- Inzien dat recht onderhevig is aan maatschappelijke evoluties.
- Weten waarom en hoe we het recht indelen in rechtstakken.
- Weten hoe de bronnen van recht gerangschikt zijn.
- Begrijpen hoe de grote lijnen van de Belgische staatsstructuur in elkaar zitten.
1.1 Het begrip recht
Objectief recht = groep van bij de wet vastgestelde rechtsregels, rechtsgeleerdheid, rechtspraak.
1.2 Definitie van het recht
Een algemene aanvaarde definitie van objectieve recht is:
- Een geheel van regels,
- opgesteld, of minstens bekrachtigd door de samenleving,
- met als doel de ordening van de maatschappij
- en die afdwingbaar zijn ten opzichte van iedereen door een bevoegde overheid.
1
, 1.2.1 Een geheel van regels
Recht is een verzameling van honderdduizend deeltjes, die allemaal met elkaar verbonden zijn op
een logische en dus relationele wijze. De normen zijn meestal gedragsregels. Ze kunnen bevelen,
verbieden of een handeling toelaten.
Bv. Het huwelijk is verboden tussen alle bloedverwanten in de recht opgaande lijn en nederdalende
lijn en aanverwanten in de rechte opgaande en neerdalende lijn.
1.2.2 Opgesteld, of minstens bekrachtigd door de samenleving
De opstelling van de rechtsregels is heel erg veranderd doorheen de tijd. Oorspronkelijk ging het om
onderlinge afspraken die zelf door de leden van de samenleving werden opgesteld. Nu worden er
parlementaire democratie rechtsregels opgesteld.
1.2.3 Met als doel de ordening van de maatschappij
Recht heeft ordening als enig doel. Het moet verhinderen dat het recht van de sterkste geldt.
Relatie tot rechtvaardigheid?
- Recht en rechtvaardigheid niet wezenlijk aan elkaar gebonden.
- Recht leidt niet altijd tot rechtvaardigheid.
- Rechtsregels zijn op zichzelf beschouwd, bij de meeste gevallen, rechtvaardig.
- In werkelijkheid kan het tot een onrechtvaardige maar hoe dan ook rechtsgeldige oplossing
leiden.
1.2.4 En die afdwingbaar zijn ten opzichte van iedereen door een bevoegde overheid tov iedereen.
Het afdwingen kan bestaan uit: straffen bij misdrijven, dwingen te betalen, dwingen iets te doen,
verbieden iets te doen.
Maar bv. in burgerlijk recht gaat de overheid niet automatisch tussenkomen. Ze gaat dat pas doen als
iemand bv. op de vrederechter beroep doet om de 500 euro die geleend werd aan een vriend en niet
terugbetaald wordt, terug te krijgen.
1.3 Recht verandert en verschilt van land tot land
1.3.1 Inleiding
- Het bestaande recht is een eeuwenlange ontwikkeling. Recht is een dynamisch gegeven.
Bv.: zo ging men er lange tijd van uit dat het huwelijk enkel bestemd was voor een man en
een vrouw. Het stond niet eens in de wet dat het geslacht verschillend moest zijn (men vond
dit evident).
- Recht bestaat niet louter op zich maar is steeds beïnvloed geweest door de heersende visie
op economie, maatschappij, enz.
Bv.: Euthanasie is ons land onder bepaalde voorwaarden niet strafbaar, maar in sommige
landen wel.
- Recht is verschillend van land tot land en soms verschillend binnen eenzelfde land.
Bv. In de VS kan je in de ene deelstaat de doodstraf krijgen voor moord en in een ander
deelstaat levenslang.
2
