Hoofdstuk 3: Toegang tot het recht – rechtshandhaving – jeugdsanctierecht
3.1 Toegang tot het recht
3.1.1 Eerstelijnsbijstand
3.1.2 Gratis advocaat
3.1.3 Conflictregeling buiten de rechtbank
3.2 Handhaving van het recht
3.2.1 Inleiding
3.2.2 Eenheid van de rechtspraak
3.2.3 Samenstelling en bevoegdheid van de rechtbanken en hoven op het nationale niveau
Vredegerecht
Politierechtbank
Rechtbank van eerste aanleg
Hoven van beroep
Hof van assisen
Hof van Cassatie
Bijzondere instellingen
3.3 Handhaving van het recht in strafzaken
3.3.1 Het legaliteitsbeginsel
3.3.2 Soorten misdrijven
3.3.3 Belangrijkste mogelijke straffen
3.3.4 Oefeningen Strafrecht
3.4 Enkele aspecten van het jeugd(sanctie-)recht
3.4.1 Inleiding
3.4.2 Toepassingsgebied
3.4.3 Jeugddelict
Leerdoelen hoofdstuk 3
• Het onderscheid kennen tussen eerste- en tweedelijnsrechtsbijstand.
• De instanties die gratis rechtshulp bieden en de conflictregelingen buiten de rechtbank kennen.
• Weten hoe en op basis van welke principes onze rechtbanken zijn georganiseerd.
• Het legaliteitsbeginsel in het strafrecht kunnen beschrijven.
• De soorten misdrijven en hun berechting kunnen beschrijven.
• Weten wat jeugdsanctierecht is en hoe de jeugdrechter kan optreden bij MOF- en VOS-situaties.
3.1 Toegang tot het recht
Recht moet afdwingbaar zijn.
Er zijn heel wat organisaties die gratis rechtshulp aanbieden. Deze zijn veelal gratis en laagdrempelig:
OCMW, verbruikersorganisatie, mutualiteit, vakbond, … Dit heeft juridische eerstelijnsbijstand.
Tweedelijnsbijstand gebeurt door een advocaat.
3.1.1 Eerstelijnsbijstand
Bij nogal wat organisaties kan je gratis hulp krijgen. Meestal moet je wel lid om er beroep op te
kunnen doen. Deze zijn laagdrempelig en veelal gratis.
- OCMW: hier kan je terecht voor tal van problemen.
- CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk):
- JAC (Jongeren Advies Centra): helpt jongeren tussen 12 en 25 jaar over tal van problemen.
- Vakbonden: voor problemen op het gebied van arbeidsrecht en sociale zekerheid.
- Mutualiteiten: problemen in verband met ziekte- en invaliditeitsverzekering.
- Verbruikersorganisaties: bv. Test Aankoop.
- Huurdersbonden: richten zich uitsluitend op problemen i.v.m. huren en huisvesting.
- Justitiehuizen: hier kan je gratis terecht voor juridische bijstand, bv. huurproblemen, familiale
zaken (echtscheiding, adoptie), als je een werkstraf moet uitvoeren.
1
, - Kinderrechtswinkels: verstrekken informatie en advies aan kinderen over hun rechten en de
wijze waarop ze rechten kunnen uitvoeren.
3.1.2 Gratis advocaat
Minvermogenden krijgen gratis bijstand van een advocaat. De aanvraag daartoe moet worden
ingediend bij het Bureau voor Juridische bijstand van de rechtbank waar het conflict wordt
behandeld samen met een getuigschrift van de belastingen en een verklaring omtrent
bestaansmiddelen.
3.1.3 Conflictregeling buiten de rechtbank
De meeste conflicten worden niet voor de rechtbank beslecht. Er bestaan tal van andere manieren
om tot oplossingen te komen:
- De ingebrekestelling
Wanneer men van mening is dat een bepaalde tegenpartij zijn verplichtingen niet nakomt, kan men
die partij in gebreke stellen. Dit gebeurt best door een aangetekend schrijven waarin ook de termijn
is vermeld waarbinnen de zaak moet geregeld zijn.
- Onderhandelen
Conflictpartijen kunnen altijd streven naar een onderhandelde oplossing. Beide partijen doen water
in de wijn en komen tot een minnelijke schikking (compromis). Het is aangewezen dat deze
minnelijke schikking duidelijk op papier gezet wordt zodat dit men achteraf kan bewijzen. Het beste
voorbeeld daarvan is een dadingsovereenkomst. Dat betekent dat men akkoord gaat dat de
betwisting definitief wordt beëindigd volgens de overeengekomen oplossingen men afziet van
verdere gerechtelijke stappen. Maar als de afspraken niet worden nagekomen, kan men wel nog naar
de rechtbank stappen.
- Verzoening voor de vrederechter
Elke burger kan een verzoeningspoging aanvragen bij de vrederechter. De vrederechter treedt dan
niet op als rechter maar als verzoener tussen twee conflictpartijen. Als de verzoening lukt wordt een
proces-verbaal van verzoening opgesteld dat door beide partijen wordt ondertekent. In dat geval
heeft de opgestelde overeenkomst dezelfde waarde als een vonnis.
- Ombudsfuncties
Zowel overheid als privé-organisaties werken steeds met een ombudspersoon. Een ombudspersoon
is een tussenpersoon tussen de burger-consument en de dienstverlenende sector. De
ombudspersoon, die een onafhankelijk statuut heeft, treedt doorgaans op als je eerst een klacht hebt
geformuleerd bij de dienst zelf en nog geen bevredigend antwoord of een oplossing hebt gehad.
- Geschillencommissies, arbitrage
Conflicten kunnen overeenkomen om hun geschil aan arbitrage te onderwerpen. Soms gaat het om
meerdere scheidsrechters/experten (meestal oneven om een meerderheid te behalen). Hierbij kom
je overeen met de tegenpartij dat het oordeel van de experten gevolgd zal worden.
2
3.1 Toegang tot het recht
3.1.1 Eerstelijnsbijstand
3.1.2 Gratis advocaat
3.1.3 Conflictregeling buiten de rechtbank
3.2 Handhaving van het recht
3.2.1 Inleiding
3.2.2 Eenheid van de rechtspraak
3.2.3 Samenstelling en bevoegdheid van de rechtbanken en hoven op het nationale niveau
Vredegerecht
Politierechtbank
Rechtbank van eerste aanleg
Hoven van beroep
Hof van assisen
Hof van Cassatie
Bijzondere instellingen
3.3 Handhaving van het recht in strafzaken
3.3.1 Het legaliteitsbeginsel
3.3.2 Soorten misdrijven
3.3.3 Belangrijkste mogelijke straffen
3.3.4 Oefeningen Strafrecht
3.4 Enkele aspecten van het jeugd(sanctie-)recht
3.4.1 Inleiding
3.4.2 Toepassingsgebied
3.4.3 Jeugddelict
Leerdoelen hoofdstuk 3
• Het onderscheid kennen tussen eerste- en tweedelijnsrechtsbijstand.
• De instanties die gratis rechtshulp bieden en de conflictregelingen buiten de rechtbank kennen.
• Weten hoe en op basis van welke principes onze rechtbanken zijn georganiseerd.
• Het legaliteitsbeginsel in het strafrecht kunnen beschrijven.
• De soorten misdrijven en hun berechting kunnen beschrijven.
• Weten wat jeugdsanctierecht is en hoe de jeugdrechter kan optreden bij MOF- en VOS-situaties.
3.1 Toegang tot het recht
Recht moet afdwingbaar zijn.
Er zijn heel wat organisaties die gratis rechtshulp aanbieden. Deze zijn veelal gratis en laagdrempelig:
OCMW, verbruikersorganisatie, mutualiteit, vakbond, … Dit heeft juridische eerstelijnsbijstand.
Tweedelijnsbijstand gebeurt door een advocaat.
3.1.1 Eerstelijnsbijstand
Bij nogal wat organisaties kan je gratis hulp krijgen. Meestal moet je wel lid om er beroep op te
kunnen doen. Deze zijn laagdrempelig en veelal gratis.
- OCMW: hier kan je terecht voor tal van problemen.
- CAW (Centrum Algemeen Welzijnswerk):
- JAC (Jongeren Advies Centra): helpt jongeren tussen 12 en 25 jaar over tal van problemen.
- Vakbonden: voor problemen op het gebied van arbeidsrecht en sociale zekerheid.
- Mutualiteiten: problemen in verband met ziekte- en invaliditeitsverzekering.
- Verbruikersorganisaties: bv. Test Aankoop.
- Huurdersbonden: richten zich uitsluitend op problemen i.v.m. huren en huisvesting.
- Justitiehuizen: hier kan je gratis terecht voor juridische bijstand, bv. huurproblemen, familiale
zaken (echtscheiding, adoptie), als je een werkstraf moet uitvoeren.
1
, - Kinderrechtswinkels: verstrekken informatie en advies aan kinderen over hun rechten en de
wijze waarop ze rechten kunnen uitvoeren.
3.1.2 Gratis advocaat
Minvermogenden krijgen gratis bijstand van een advocaat. De aanvraag daartoe moet worden
ingediend bij het Bureau voor Juridische bijstand van de rechtbank waar het conflict wordt
behandeld samen met een getuigschrift van de belastingen en een verklaring omtrent
bestaansmiddelen.
3.1.3 Conflictregeling buiten de rechtbank
De meeste conflicten worden niet voor de rechtbank beslecht. Er bestaan tal van andere manieren
om tot oplossingen te komen:
- De ingebrekestelling
Wanneer men van mening is dat een bepaalde tegenpartij zijn verplichtingen niet nakomt, kan men
die partij in gebreke stellen. Dit gebeurt best door een aangetekend schrijven waarin ook de termijn
is vermeld waarbinnen de zaak moet geregeld zijn.
- Onderhandelen
Conflictpartijen kunnen altijd streven naar een onderhandelde oplossing. Beide partijen doen water
in de wijn en komen tot een minnelijke schikking (compromis). Het is aangewezen dat deze
minnelijke schikking duidelijk op papier gezet wordt zodat dit men achteraf kan bewijzen. Het beste
voorbeeld daarvan is een dadingsovereenkomst. Dat betekent dat men akkoord gaat dat de
betwisting definitief wordt beëindigd volgens de overeengekomen oplossingen men afziet van
verdere gerechtelijke stappen. Maar als de afspraken niet worden nagekomen, kan men wel nog naar
de rechtbank stappen.
- Verzoening voor de vrederechter
Elke burger kan een verzoeningspoging aanvragen bij de vrederechter. De vrederechter treedt dan
niet op als rechter maar als verzoener tussen twee conflictpartijen. Als de verzoening lukt wordt een
proces-verbaal van verzoening opgesteld dat door beide partijen wordt ondertekent. In dat geval
heeft de opgestelde overeenkomst dezelfde waarde als een vonnis.
- Ombudsfuncties
Zowel overheid als privé-organisaties werken steeds met een ombudspersoon. Een ombudspersoon
is een tussenpersoon tussen de burger-consument en de dienstverlenende sector. De
ombudspersoon, die een onafhankelijk statuut heeft, treedt doorgaans op als je eerst een klacht hebt
geformuleerd bij de dienst zelf en nog geen bevredigend antwoord of een oplossing hebt gehad.
- Geschillencommissies, arbitrage
Conflicten kunnen overeenkomen om hun geschil aan arbitrage te onderwerpen. Soms gaat het om
meerdere scheidsrechters/experten (meestal oneven om een meerderheid te behalen). Hierbij kom
je overeen met de tegenpartij dat het oordeel van de experten gevolgd zal worden.
2
