ONDERZOEKEN, STUDIES EN EXPERIMENTEN
1. Situering van psychologie als wetenschap en van functieleer als basisdomein in de psychologie
1.2 Hedendaagse definitie vanuit visie op complexiteit van de psychologie
1921 Rorschach inktvekkentest
= gebaseerd op een kinderspel “Blotto” uit de 19de eeuw.
" ESSENTIËLE VERONDERSTELLING:
elke betekenis in een betekenisloze prikkel moet komen van de persoon
zelf.
" De inktvlekken zijn GEEN afbeeldingen van bestaande dingen, maar ze
zijn ook NIET totaal vormloos!
Hermann Rorschach
" Kritische elementen die de perceptuele effecten induceren:
- Vorm
- Symmetrie
- Beweging
!! Verwant aan pareidolia.
- Figuur-achtergrond
- Kleur
- Schaduw
1920 Howthorne onderzoek
" Zo genoemd naar het dorpje Howthorne in de VS waar ronde 1920 een
fabriek stond van General Electric.
" In deze fabriek moesten de werknemers (meestal jonge meisjes) een
bepaald onderdeel van telefoontoestellen in elkaar zetten.
" Normale werkomstandigheden: vast salaris, 48u per week, zonder
rustpauzes.
" Normale productie per persoon: 2400 onderdelen.
" HYPOTHESE: verbeterde werkomstandigheden
" verhoogde arbeidstevredenheid
" verhoogde productie.
" VERKLARING: de meisjes kregen plots meer aandacht dan dat ze
gewend waren, niet alleen van de onderzoekers, maar
ook van de bedrijfsleiding.
, 1988 - Betula studie
heden
" Dit is een grootschalige Zweedse studie met als belangrijkste DOEL te
achterhalen welke factoren bepalen of mensen succesvol ouder
worden of juist niet (vroegtijdig opsporen van dementie).
" Men onderzocht duizendende jongeren en ouderen in combinatie van
een …
• Longitudinaal proefopzet:
sommige groepen werden op meerdere momenten onderzocht.
• Cross-sectioneel proefopzet:
op sommige momenten werden meerdere groepen onderzocht.
" Heel veel factoren werden bevraagd en gemeten, zowel …
• Cognitieve:
diverse vormen van geheugen, visuospatiaal vermogen,
probleemoplossend vermogen, …
• Als niet-cognitieve:
bv. stress, medicatie, hormonen, genen, maar ook opleidings-
niveau, sociaal leven, …
" RESULTATEN: bij de topgroep (de meest succesvolle ouderen) heeft
niemand ooit een hersenbloeding gehad, er zitten meer
vrouwen in de topgroep dan mannen, …
" VERRASSENDE BEVINDINGEN: één van de sterkste voorspellers voor
succesvol ouder worden was het nog
hebben van de eigen tanden (geen vals
gebit).
1.6 Belangrijkste stromingen in de psychologie in de 19de en 20ste eeuw
1.6.3 Gestaltpsychologie
1932 “Remembering: A study in experimental and social psychology”
" Hij was zelf GEEN gestaltpsycholoog!
" Hij introduceerde hiervoor in dit experiment de methode van de seriële
reproductie: een proefpersoon probeert een prikkel uit zijn geheugen
te reproduceren, het resultaat daarvan gaat naar de
volgende proefpersoon, die eveneens probeert om deze
nieuwe prikkel uit zijn geheugen te reproduceren, … Als je
dan vertrekt van een vrij complex patroon, zie je
vervormingen optreden in de richting van een betere Frederic C. Bartlett
Gestalt (bv. een gezicht).
" Dergelijke vertekeningen krijg je ook voor verbaal materiaal (gesproken
of geschreven), niet enkel voor visuele prikkels.
, 1929 “maluma-takete”-effect
" Voor het eerst door Köhler bestudeerd op Tenerife in het Spaans (1929)
en vervolgens in het Amerikaans-Engels herhaald (en in de tweede editie
van Köhlers “Gestalt Psychology” gepubliceerd in 1947).
" Eenvoudige figuren worden vrij spontaan benoemd als hetzij “maluma”,
hetzij “takete”.
" Dit fenomeen legt blijkbaar een niet-arbitraire mapping bloot tussen
klank en vorm (bv. crossmodaal “rond” of “zacht” tegenover “hoekig”
of “scherp”), maar wat de onderliggende principes zijn, is niet heel Wolfgang Köhler
duidelijk.
" Het zou bv. een basale vorm van synesthesie (= een speciale
neurologische conditie waarbij men sterke associaties ervaart tussen
verschillende betekenisdomeinen, bv. cijfers en kleuren of
muzieknoten en kleuren) kunnen zijn waarover iedereen, onbewust en
in geringe mate, beschikt.
" Het “maluma-takete”-effect is een vrij universeel verschijnsel dat
opgaat voor meerdere soorten afbeeldingen en pseudo-woorden en
dat misschien wel wat toepassingen heeft in de marketing.
1.6.4 Behaviorisme
1932 Little Albert
" In deze case study krijgt “little Albert”, via Pavloviaanse conditionering
schrik van een witte laborat, door het verschijnen van de witte laborat
steeds te koppelen aan een hels lawaai (een slag van een hamer op een
metalen buis).
DUS: de angst wordt gelinkt aan de rat i.p.v. het geluid. John Broadbus Watson
" De aangeleerde schrikreactie generaliseert vervolgens verder naar
gelijkaardige stimuli zoals een hond, pels, witte wol, …
" KLASSIEKE CONDITIONERING:
• CS = rat
• UCS = lawaai
Begin De hond van Pavlov
1900
" ESSENTIE: als een neutrale stimulus (bv. een belletje) herhaaldelijk
samen aangeboden wordt met een betekenisvolle stimulus
(bv. voedsel), lokt de neutrale stimulus na verloop van tijd
een nieuwe respons uit die ze voorheen niet uitlokte (bv.
speekselvorming): klassieke conditionering! Ivan Pavlov
" De klassieke conditionering verloopt steeds volgens drie fasen, in dit
geval:
• UCS " UCR (= voedsel " speekselafscheiding)
• CS + UCS " UCR (= bel + voedsel " speekselafscheiding)
• CS " CR (= bel " speekselafscheiding)
Rond Skinner box
1950 " Hij verfijnt o.a. de methode en concepten van Thorndike: van de
Burrhus Frederic (B.F.)
“puzzle box” maakte hij de “Skinner box”.
Skinner
" Meestal voor duiven die door de juiste respons te stellen een graantje
kunnen oppikken als beloning.
1. Situering van psychologie als wetenschap en van functieleer als basisdomein in de psychologie
1.2 Hedendaagse definitie vanuit visie op complexiteit van de psychologie
1921 Rorschach inktvekkentest
= gebaseerd op een kinderspel “Blotto” uit de 19de eeuw.
" ESSENTIËLE VERONDERSTELLING:
elke betekenis in een betekenisloze prikkel moet komen van de persoon
zelf.
" De inktvlekken zijn GEEN afbeeldingen van bestaande dingen, maar ze
zijn ook NIET totaal vormloos!
Hermann Rorschach
" Kritische elementen die de perceptuele effecten induceren:
- Vorm
- Symmetrie
- Beweging
!! Verwant aan pareidolia.
- Figuur-achtergrond
- Kleur
- Schaduw
1920 Howthorne onderzoek
" Zo genoemd naar het dorpje Howthorne in de VS waar ronde 1920 een
fabriek stond van General Electric.
" In deze fabriek moesten de werknemers (meestal jonge meisjes) een
bepaald onderdeel van telefoontoestellen in elkaar zetten.
" Normale werkomstandigheden: vast salaris, 48u per week, zonder
rustpauzes.
" Normale productie per persoon: 2400 onderdelen.
" HYPOTHESE: verbeterde werkomstandigheden
" verhoogde arbeidstevredenheid
" verhoogde productie.
" VERKLARING: de meisjes kregen plots meer aandacht dan dat ze
gewend waren, niet alleen van de onderzoekers, maar
ook van de bedrijfsleiding.
, 1988 - Betula studie
heden
" Dit is een grootschalige Zweedse studie met als belangrijkste DOEL te
achterhalen welke factoren bepalen of mensen succesvol ouder
worden of juist niet (vroegtijdig opsporen van dementie).
" Men onderzocht duizendende jongeren en ouderen in combinatie van
een …
• Longitudinaal proefopzet:
sommige groepen werden op meerdere momenten onderzocht.
• Cross-sectioneel proefopzet:
op sommige momenten werden meerdere groepen onderzocht.
" Heel veel factoren werden bevraagd en gemeten, zowel …
• Cognitieve:
diverse vormen van geheugen, visuospatiaal vermogen,
probleemoplossend vermogen, …
• Als niet-cognitieve:
bv. stress, medicatie, hormonen, genen, maar ook opleidings-
niveau, sociaal leven, …
" RESULTATEN: bij de topgroep (de meest succesvolle ouderen) heeft
niemand ooit een hersenbloeding gehad, er zitten meer
vrouwen in de topgroep dan mannen, …
" VERRASSENDE BEVINDINGEN: één van de sterkste voorspellers voor
succesvol ouder worden was het nog
hebben van de eigen tanden (geen vals
gebit).
1.6 Belangrijkste stromingen in de psychologie in de 19de en 20ste eeuw
1.6.3 Gestaltpsychologie
1932 “Remembering: A study in experimental and social psychology”
" Hij was zelf GEEN gestaltpsycholoog!
" Hij introduceerde hiervoor in dit experiment de methode van de seriële
reproductie: een proefpersoon probeert een prikkel uit zijn geheugen
te reproduceren, het resultaat daarvan gaat naar de
volgende proefpersoon, die eveneens probeert om deze
nieuwe prikkel uit zijn geheugen te reproduceren, … Als je
dan vertrekt van een vrij complex patroon, zie je
vervormingen optreden in de richting van een betere Frederic C. Bartlett
Gestalt (bv. een gezicht).
" Dergelijke vertekeningen krijg je ook voor verbaal materiaal (gesproken
of geschreven), niet enkel voor visuele prikkels.
, 1929 “maluma-takete”-effect
" Voor het eerst door Köhler bestudeerd op Tenerife in het Spaans (1929)
en vervolgens in het Amerikaans-Engels herhaald (en in de tweede editie
van Köhlers “Gestalt Psychology” gepubliceerd in 1947).
" Eenvoudige figuren worden vrij spontaan benoemd als hetzij “maluma”,
hetzij “takete”.
" Dit fenomeen legt blijkbaar een niet-arbitraire mapping bloot tussen
klank en vorm (bv. crossmodaal “rond” of “zacht” tegenover “hoekig”
of “scherp”), maar wat de onderliggende principes zijn, is niet heel Wolfgang Köhler
duidelijk.
" Het zou bv. een basale vorm van synesthesie (= een speciale
neurologische conditie waarbij men sterke associaties ervaart tussen
verschillende betekenisdomeinen, bv. cijfers en kleuren of
muzieknoten en kleuren) kunnen zijn waarover iedereen, onbewust en
in geringe mate, beschikt.
" Het “maluma-takete”-effect is een vrij universeel verschijnsel dat
opgaat voor meerdere soorten afbeeldingen en pseudo-woorden en
dat misschien wel wat toepassingen heeft in de marketing.
1.6.4 Behaviorisme
1932 Little Albert
" In deze case study krijgt “little Albert”, via Pavloviaanse conditionering
schrik van een witte laborat, door het verschijnen van de witte laborat
steeds te koppelen aan een hels lawaai (een slag van een hamer op een
metalen buis).
DUS: de angst wordt gelinkt aan de rat i.p.v. het geluid. John Broadbus Watson
" De aangeleerde schrikreactie generaliseert vervolgens verder naar
gelijkaardige stimuli zoals een hond, pels, witte wol, …
" KLASSIEKE CONDITIONERING:
• CS = rat
• UCS = lawaai
Begin De hond van Pavlov
1900
" ESSENTIE: als een neutrale stimulus (bv. een belletje) herhaaldelijk
samen aangeboden wordt met een betekenisvolle stimulus
(bv. voedsel), lokt de neutrale stimulus na verloop van tijd
een nieuwe respons uit die ze voorheen niet uitlokte (bv.
speekselvorming): klassieke conditionering! Ivan Pavlov
" De klassieke conditionering verloopt steeds volgens drie fasen, in dit
geval:
• UCS " UCR (= voedsel " speekselafscheiding)
• CS + UCS " UCR (= bel + voedsel " speekselafscheiding)
• CS " CR (= bel " speekselafscheiding)
Rond Skinner box
1950 " Hij verfijnt o.a. de methode en concepten van Thorndike: van de
Burrhus Frederic (B.F.)
“puzzle box” maakte hij de “Skinner box”.
Skinner
" Meestal voor duiven die door de juiste respons te stellen een graantje
kunnen oppikken als beloning.
