Klasmanagement
Inhoud
Klasmanagement....................................................................................................................................1
Inleiding..............................................................................................................................................2
Algemeen........................................................................................................................................2
Definitie klasmanagement..............................................................................................................2
Klasmanagement en de relatie met goed lesgeven (H1)....................................................................3
basiselementen van goed klasbeheer (Redant)..............................................................................3
Kenmerken van de klas (Fiche 1) (H5)................................................................................................4
Het ABC als uitgangspunt voor het motiveren van leerlingen (H2)....................................................5
motivatie........................................................................................................................................5
Zelfdeterminatietheorie: Van Steenkiste........................................................................................7
Aanleren van (gewenst)gedrag (H3)...................................................................................................7
Wet van het effect..........................................................................................................................7
Sociaal-cogitievee lertheorie (Bandura)..........................................................................................8
De adolescent (H4).............................................................................................................................9
Het puberend brein........................................................................................................................9
Proactieve klasmanagement-strategieën (H6).................................................................................10
strategieën om proactief te zijn: Kounin.......................................................................................10
Preventieve ordemaatregelen (H7)..................................................................................................11
Regels en procedures – start van het schooljaar & Fiche 4 (H8).......................................................12
Waarden en normen & Fiche 5 (H9).................................................................................................13
Omgaan met dreigende of kleine ordeverstoring & Fiche 6, 7, 8 en 10 (H10)..................................13
Lichaamstaal en assertiviteit.........................................................................................................15
Straffen of belonen? & Fiche 15 (H11)..............................................................................................15
Het 4-ladenmodel.........................................................................................................................15
Do’s and don’ts van straffen (H11)...................................................................................................16
Straf en oorzaak............................................................................................................................16
Opvattingen van leerlingen over ordehandhaving........................................................................16
Omgaan met ernstige en escalerende ordeverstoring – Fiche 11 - 14 (H12)....................................17
Andere effectieve maatregelen....................................................................................................18
Oorzaken, effecten en opvattingen..............................................................................................18
Casus Mark en Sara (H 9)..............................................................................................................19
Een positief klas- en schoolklimaat (H13).........................................................................................21
, Casus Heleen................................................................................................................................22
Gedrag van de leraar vanuit VIL (H14)..............................................................................................22
De autoritatieve leraar (H15)............................................................................................................23
KM in grootstedelijke context..........................................................................................................24
Opvattingen van leraren over KM (H16)...........................................................................................25
Integratieoefeningen........................................................................................................................25
Casus Wendy – een waar gebeurd verhaal (aangebracht door een studente in 2012-2013).......25
Casus Metz...................................................................................................................................30
Casus Mark – Sara – Heleen..........................................................................................................35
Overzicht Theoretische kaders.........................................................................................................37
Inleiding
Algemeen
eerste indruk: ervaren docent (leeftijd), ervaring in het onderwijs, gezin met 2 kinderen, als hobby
lezen
bespreking eerste indruk: streng maar rechtvaardig, rustig, master in de wiskunde, leerkracht
secundair en universiteit (enkel loopbaan in het onderwijs + buitenlandse ervaring in Zambia -
loopbaan in het onderwijs hoeft niet vlak te zijn), gezin met 2 kinderen en kleinkinderen, als
vrijetijdsbesteding vooral op stap gaan, toneelspelen en fietsen
waarom: carriereswitch, plan B, een droom, met jongeren willen werken, combinatie met een andere
job, carrièremogelijkheden, het diploma moeten halen als leraar in opleiding.
slechtste leraar: voorlezen, geen interactie, flauwe grapjes (humor is oké, maar moet overkomen),
leerstof er in drammen, leerlingen als punten zien, te weinig enthousiasme, te veel emotie tonen,
roepen,...
ijverige leerling: veel verwachtingen; maar mag je niet van alle leerlingen verwachten
Definitie klasmanagement
klasmanagement = het treffen van maatregelen en voorzieningen die noodzakelijk zijn om een
omgeving in het leven te roepen en te handhaven waarin onderwijzen en leren kunnen plaatsvinden.
goede klasmanager: streng maar rechtvaardig, empathisch maar sterk in je schoenen staan,
leerlingen boeien, aandacht van de leerlingen vasthouden, leerlingen op slecht gedrag
durven aanspreken
o Dit kan preventief zijn: het voorkomen van problemen is een belangrijk kenmerk van
een goede klasmanager
o vaardigheden: zelfzekerheid, vakkennis, goed in overzicht behouden
o omstandigheden waarin met opgroeit zijn altijd anders, waardoor de leerlingen heel
anders reageren/functioneren/… = klasmanagement is een leerproces dat nooit af is:
je leert zelf altijd bij en moet je altijd aanpassen. (centrum nascholing aan
verschillende universiteiten mogelijk)
Ideeën die bij studenten heersen over KM: controle over klas zonder dwang - maatregel om orde te
handhaven en een rustige omgeving te creëren (geen angst van de leerlingen), enthousiasme over
het vak, leider en geen baas - omgeving creëren waarin men wil leren, de klasdynamiek kunnen
,aanvoelen en hier op inspelen, snel kunnen denken/beslissen/zich aanpassen - om een goede
omgeving in het leven te roepen en te behouden, humor - handhaving (indijken van problemen) en
goede omgeving creëren, …
Klasmanagement en de relatie met goed lesgeven (H1)
filmpje Eva
- Is Eva al leerkracht/hoe komt ze over: ze is nog te bezorgd/onzeker, ze koppelt nog te veel
terug naar haar eigen opleiding, ze spreekt haar collega’s zelf aan als leerkracht, ze komt wel
zeer zeker over
- bezorgdheden: houding, indruk, alle papieren in orde (materiaal), tijdsgebrek,... - veel
zelfbekommernissen
- wat loopt er mis: te druk/te weinig tijd, lesvoorbereiding komt op de tweede plaats, papier is
verkeerd afgedrukt/fout in de voorbereiding (te weinig vragen gesteld en zelf materiaal niet
uitgetest),...
- alternatieven: automatisch verbetersleutel maken, de documenten op het moment zelf laten
maken door de leerlingen, zelf oefeningen maken/voorbereiden, tijd goed plannen/managen
(van jezelf, maar ook je lesuren - jezelf niet overplannen), les beginnen met een introductie
(leer je leerlingen kennen)
bekommernissen
- Zelfbekommernissen: orde en tucht, aanvaarding door leerlingen…
- Taakbekommernissen: vakkennis, didactische kennis…
- Leerlingbekommernissen: welzijn, differentiëren, specifieke onderwijsnoden
Volgorde bij beginnende leerkrachten: zelfbekommernissen, taakbekommernissen en
leerlingenbekommernissen - maar dit is eigenlijk niet wat we belangrijk vinden (let hier voor op, het
is oké, maar laat het je niet overheersen)
Hoe kom je zelfzeker over: ervan uitgaan dat je de hoogste positie hebt (maar niet als tiran), je heel
goed voorbereiden (weten wat je moet doen), zeker zijn over de kennis die je hebt, een goede
planning (alles af hebben de dag ervoor, niet snel nog voor de les), inhoud inplannen (een plan B) die
je altijd kan gebruiken om lege momenten in te vullen op eender welk moment (dit kan een oefening
zijn, maar ook een hele les) om met onvoorziene omstandigheden om te gaan
basiselementen van goed klasbeheer (Redant)
1. controle: weten wat in je klas gebeurt/het
gedrag nakijken (door bv. rond te lopen) maar
ook de controle behouden
2. tempo: je tijdsindeling goed inschatten en
kunnen volgen (bv. checken of je materiaal werkt
op voorhand, je materiaal klaarzetten (plan voor
jezelf tijd in om alles op te zetten, maar zorg dat
je leerlingen kunnen werken aan iets anders),...)
3. duidelijkheid: duidelijke regels, duidelijke
instructies - om je tempo en de controle te
behouden
4. motivatie: afwisseling (activeren)
, het doel: taakgerichtheid = de leerlingen zijn bezig met de taak die jij hen geeft
KM = optimaal begeleiden van leer- en ontwikkelingsprocessen bij leerlingen
- Goed lesgeven (AD) -> algemeen referentiekader (+ genoeg herhalen)
Goed lesgeven zorgt voor orde
- Belang van goede lesvoorbereiding
- Lesdoelen en leerinhoud, o.a.
o Duidelijke doelen vooropstellen
o Aansluiten bij leefwereld van de leerlingen
- Keuze en uitvoering van werkvormen, o.a.
o Activerende werkvormen
o Differentiatie inbouwen
- Begeleiding door en de stijl van de leraar, o.a.
o Succeservaringen realiseren
o Bewerkstellingen van een positief klasklimaat
Kenmerken van de klas (Fiche 1) (H5)
Doyle
- Binnenkant: kenmerken van een klas/groep die er
altijd zijn waarmee je rekening moet houden.
- Buitenkant: onderdelen van klasmanagement
Kenmerken
- Multidimensionaliteit: meerdere dimensies spelen in
(voor ons bv. leerlingen iets bijvullen, maar ook het
lerarentekort opvullen)
- gelijktijdigheid: er gebeurt vanalles tegelijkertijd
(factoren van buitenaf (bv. brandalarm), maar ook
factoren vanuit de leerlingen (bv. leerling die begint te
huile, vraag een toets te verschuiven, ingaan op een vraag (ja/nee),...)
- onvoorspelbaarheid: je weet nooit wat er gaat gebeuren, maar je kan je hierop voorbereiden
- openbaarheid: je staat continue in het zicht (niet enkel tijdens het lesgeven, maar ook in
groepswerk
- geschiedenis: van de groep onderling, maar ook tussen jou en de groep (bv. net een buis op
een toets, gevecht geweest, zware les gehad,...)
- onmiddellijkheid: je moet onmiddellijk reageren
werkboek: fiche 1
(voorbeeld klasmanagement: al dan niet ingrijpen bij het binnenkomen van de aula om al een
groepsindeling vast te leggen - speelt in op de duidelijkheid (visuele voorstelling) en het tempo)
Casus 1
- de leerlingen zijn op hetzelfde moment met andere taken bezig
- toets en test op hetzelfde moment
- leerkracht kan de planning niet volgen omdat de leerlingen prots protesteren
- iedereen kan dit zien
- puntenhistoriek
- de leerlingen verwachte onmiddellijke reactie
Inhoud
Klasmanagement....................................................................................................................................1
Inleiding..............................................................................................................................................2
Algemeen........................................................................................................................................2
Definitie klasmanagement..............................................................................................................2
Klasmanagement en de relatie met goed lesgeven (H1)....................................................................3
basiselementen van goed klasbeheer (Redant)..............................................................................3
Kenmerken van de klas (Fiche 1) (H5)................................................................................................4
Het ABC als uitgangspunt voor het motiveren van leerlingen (H2)....................................................5
motivatie........................................................................................................................................5
Zelfdeterminatietheorie: Van Steenkiste........................................................................................7
Aanleren van (gewenst)gedrag (H3)...................................................................................................7
Wet van het effect..........................................................................................................................7
Sociaal-cogitievee lertheorie (Bandura)..........................................................................................8
De adolescent (H4).............................................................................................................................9
Het puberend brein........................................................................................................................9
Proactieve klasmanagement-strategieën (H6).................................................................................10
strategieën om proactief te zijn: Kounin.......................................................................................10
Preventieve ordemaatregelen (H7)..................................................................................................11
Regels en procedures – start van het schooljaar & Fiche 4 (H8).......................................................12
Waarden en normen & Fiche 5 (H9).................................................................................................13
Omgaan met dreigende of kleine ordeverstoring & Fiche 6, 7, 8 en 10 (H10)..................................13
Lichaamstaal en assertiviteit.........................................................................................................15
Straffen of belonen? & Fiche 15 (H11)..............................................................................................15
Het 4-ladenmodel.........................................................................................................................15
Do’s and don’ts van straffen (H11)...................................................................................................16
Straf en oorzaak............................................................................................................................16
Opvattingen van leerlingen over ordehandhaving........................................................................16
Omgaan met ernstige en escalerende ordeverstoring – Fiche 11 - 14 (H12)....................................17
Andere effectieve maatregelen....................................................................................................18
Oorzaken, effecten en opvattingen..............................................................................................18
Casus Mark en Sara (H 9)..............................................................................................................19
Een positief klas- en schoolklimaat (H13).........................................................................................21
, Casus Heleen................................................................................................................................22
Gedrag van de leraar vanuit VIL (H14)..............................................................................................22
De autoritatieve leraar (H15)............................................................................................................23
KM in grootstedelijke context..........................................................................................................24
Opvattingen van leraren over KM (H16)...........................................................................................25
Integratieoefeningen........................................................................................................................25
Casus Wendy – een waar gebeurd verhaal (aangebracht door een studente in 2012-2013).......25
Casus Metz...................................................................................................................................30
Casus Mark – Sara – Heleen..........................................................................................................35
Overzicht Theoretische kaders.........................................................................................................37
Inleiding
Algemeen
eerste indruk: ervaren docent (leeftijd), ervaring in het onderwijs, gezin met 2 kinderen, als hobby
lezen
bespreking eerste indruk: streng maar rechtvaardig, rustig, master in de wiskunde, leerkracht
secundair en universiteit (enkel loopbaan in het onderwijs + buitenlandse ervaring in Zambia -
loopbaan in het onderwijs hoeft niet vlak te zijn), gezin met 2 kinderen en kleinkinderen, als
vrijetijdsbesteding vooral op stap gaan, toneelspelen en fietsen
waarom: carriereswitch, plan B, een droom, met jongeren willen werken, combinatie met een andere
job, carrièremogelijkheden, het diploma moeten halen als leraar in opleiding.
slechtste leraar: voorlezen, geen interactie, flauwe grapjes (humor is oké, maar moet overkomen),
leerstof er in drammen, leerlingen als punten zien, te weinig enthousiasme, te veel emotie tonen,
roepen,...
ijverige leerling: veel verwachtingen; maar mag je niet van alle leerlingen verwachten
Definitie klasmanagement
klasmanagement = het treffen van maatregelen en voorzieningen die noodzakelijk zijn om een
omgeving in het leven te roepen en te handhaven waarin onderwijzen en leren kunnen plaatsvinden.
goede klasmanager: streng maar rechtvaardig, empathisch maar sterk in je schoenen staan,
leerlingen boeien, aandacht van de leerlingen vasthouden, leerlingen op slecht gedrag
durven aanspreken
o Dit kan preventief zijn: het voorkomen van problemen is een belangrijk kenmerk van
een goede klasmanager
o vaardigheden: zelfzekerheid, vakkennis, goed in overzicht behouden
o omstandigheden waarin met opgroeit zijn altijd anders, waardoor de leerlingen heel
anders reageren/functioneren/… = klasmanagement is een leerproces dat nooit af is:
je leert zelf altijd bij en moet je altijd aanpassen. (centrum nascholing aan
verschillende universiteiten mogelijk)
Ideeën die bij studenten heersen over KM: controle over klas zonder dwang - maatregel om orde te
handhaven en een rustige omgeving te creëren (geen angst van de leerlingen), enthousiasme over
het vak, leider en geen baas - omgeving creëren waarin men wil leren, de klasdynamiek kunnen
,aanvoelen en hier op inspelen, snel kunnen denken/beslissen/zich aanpassen - om een goede
omgeving in het leven te roepen en te behouden, humor - handhaving (indijken van problemen) en
goede omgeving creëren, …
Klasmanagement en de relatie met goed lesgeven (H1)
filmpje Eva
- Is Eva al leerkracht/hoe komt ze over: ze is nog te bezorgd/onzeker, ze koppelt nog te veel
terug naar haar eigen opleiding, ze spreekt haar collega’s zelf aan als leerkracht, ze komt wel
zeer zeker over
- bezorgdheden: houding, indruk, alle papieren in orde (materiaal), tijdsgebrek,... - veel
zelfbekommernissen
- wat loopt er mis: te druk/te weinig tijd, lesvoorbereiding komt op de tweede plaats, papier is
verkeerd afgedrukt/fout in de voorbereiding (te weinig vragen gesteld en zelf materiaal niet
uitgetest),...
- alternatieven: automatisch verbetersleutel maken, de documenten op het moment zelf laten
maken door de leerlingen, zelf oefeningen maken/voorbereiden, tijd goed plannen/managen
(van jezelf, maar ook je lesuren - jezelf niet overplannen), les beginnen met een introductie
(leer je leerlingen kennen)
bekommernissen
- Zelfbekommernissen: orde en tucht, aanvaarding door leerlingen…
- Taakbekommernissen: vakkennis, didactische kennis…
- Leerlingbekommernissen: welzijn, differentiëren, specifieke onderwijsnoden
Volgorde bij beginnende leerkrachten: zelfbekommernissen, taakbekommernissen en
leerlingenbekommernissen - maar dit is eigenlijk niet wat we belangrijk vinden (let hier voor op, het
is oké, maar laat het je niet overheersen)
Hoe kom je zelfzeker over: ervan uitgaan dat je de hoogste positie hebt (maar niet als tiran), je heel
goed voorbereiden (weten wat je moet doen), zeker zijn over de kennis die je hebt, een goede
planning (alles af hebben de dag ervoor, niet snel nog voor de les), inhoud inplannen (een plan B) die
je altijd kan gebruiken om lege momenten in te vullen op eender welk moment (dit kan een oefening
zijn, maar ook een hele les) om met onvoorziene omstandigheden om te gaan
basiselementen van goed klasbeheer (Redant)
1. controle: weten wat in je klas gebeurt/het
gedrag nakijken (door bv. rond te lopen) maar
ook de controle behouden
2. tempo: je tijdsindeling goed inschatten en
kunnen volgen (bv. checken of je materiaal werkt
op voorhand, je materiaal klaarzetten (plan voor
jezelf tijd in om alles op te zetten, maar zorg dat
je leerlingen kunnen werken aan iets anders),...)
3. duidelijkheid: duidelijke regels, duidelijke
instructies - om je tempo en de controle te
behouden
4. motivatie: afwisseling (activeren)
, het doel: taakgerichtheid = de leerlingen zijn bezig met de taak die jij hen geeft
KM = optimaal begeleiden van leer- en ontwikkelingsprocessen bij leerlingen
- Goed lesgeven (AD) -> algemeen referentiekader (+ genoeg herhalen)
Goed lesgeven zorgt voor orde
- Belang van goede lesvoorbereiding
- Lesdoelen en leerinhoud, o.a.
o Duidelijke doelen vooropstellen
o Aansluiten bij leefwereld van de leerlingen
- Keuze en uitvoering van werkvormen, o.a.
o Activerende werkvormen
o Differentiatie inbouwen
- Begeleiding door en de stijl van de leraar, o.a.
o Succeservaringen realiseren
o Bewerkstellingen van een positief klasklimaat
Kenmerken van de klas (Fiche 1) (H5)
Doyle
- Binnenkant: kenmerken van een klas/groep die er
altijd zijn waarmee je rekening moet houden.
- Buitenkant: onderdelen van klasmanagement
Kenmerken
- Multidimensionaliteit: meerdere dimensies spelen in
(voor ons bv. leerlingen iets bijvullen, maar ook het
lerarentekort opvullen)
- gelijktijdigheid: er gebeurt vanalles tegelijkertijd
(factoren van buitenaf (bv. brandalarm), maar ook
factoren vanuit de leerlingen (bv. leerling die begint te
huile, vraag een toets te verschuiven, ingaan op een vraag (ja/nee),...)
- onvoorspelbaarheid: je weet nooit wat er gaat gebeuren, maar je kan je hierop voorbereiden
- openbaarheid: je staat continue in het zicht (niet enkel tijdens het lesgeven, maar ook in
groepswerk
- geschiedenis: van de groep onderling, maar ook tussen jou en de groep (bv. net een buis op
een toets, gevecht geweest, zware les gehad,...)
- onmiddellijkheid: je moet onmiddellijk reageren
werkboek: fiche 1
(voorbeeld klasmanagement: al dan niet ingrijpen bij het binnenkomen van de aula om al een
groepsindeling vast te leggen - speelt in op de duidelijkheid (visuele voorstelling) en het tempo)
Casus 1
- de leerlingen zijn op hetzelfde moment met andere taken bezig
- toets en test op hetzelfde moment
- leerkracht kan de planning niet volgen omdat de leerlingen prots protesteren
- iedereen kan dit zien
- puntenhistoriek
- de leerlingen verwachte onmiddellijke reactie
