Samenvatting De maatschappij van de sociologie, Sociologie KULeuven

Samenvatting Sociologie. H1
Het sociale en de sociologie
 Sociologisch perspectief = De wijze waarop men het sociale behandelt (Relaties en afhankelijkheden
van anderen  Basisvragen
 De basisvragen van de sociologie:
1. Hoe is een geordende samenleving mogelijk? Welke factoren en processen zorgen voor orde en
regelmaat in sociale leven (Regels, conflictbestrijding
2. Welke invloed heeft samenleven op individuen? Hoe gaat de wisselwerking (Kinderen
beïnvloeden leven van ouders en omgekeerd
3. Hoe wiet de hedendaagse maatschappij eruit en hoe verschilt die van andere
4. Hoe kan men sociologische onderzoeksvragen op een wetenschappelijke manier verwerken en
beantwoorden
- Kwantitatief onderzoek: Cijfers onderzochte sociale subjecten
- Kwalitatief onderzoek: Onderzoek van sociale fenomenen in de diepte
 Sociologische driehoek: Theorievorming  Empirisch onderzoek  Sociale sturing
Sociale relaties, bindingen en verbanden
 Sociale verhouding: Relatie tussen 2 of meer personen sociale handelingen tussen individuen met
elkaar verweven (Positief als negatief geladen)  De ene handeling refereert nar de vorige handeling
waarom weer georiënteerd wordt  samenhandelen
 Zakelijk of intiem, tijdelijk of langer
 Sociaal handelen: Handelen waarbij handeling van actor (mens) gericht is op handelen van 1 of
meerdere actoren (mens)  Passieve acties als tv kijken is wel sociaal handelen maar geen sociale
relatie/ verhouding
- Actor: Handelaar bezit handelingsvermogen, onderverdeling in individuele en collectieve
actoren
 Samenhandelen: Iedere handeling wordt gevormd door orientatie op handelen van B enzovoort
- Kenmerken samenhandelen
 Zelfreferentieel: Wederzijdse oriëntatie: Iedere handeling verwijst naar een voorgaande
handeling
 Dynamisch en tijdsgebonden: Relaties veranderen, onvoorspelbaar in zekere mate
 Contingent, onvoorspelbaar: Karakter , gebasseerd op agency (Verwijst naar feit dat
iederen controle heeft over zijn eigen handelingen), kan onvoorspelbaar zijn
 Reflexief gemonitord: Actor stuurt bewust zijn handeling
=> Belangrijk: Registreren en memoriseren wat er gezegd wordt, vooruitgelopen op
mogelijk toekomstige handelingen
 Afhankelijkheidsverhouding of sociale binding: Actoren hebben elkaar nodig
 Sociaal verband: Samenhangend geheel van sociale bindingen met duurzaamheid (Lange periode,
Gezin, familie, bedrijf, kerkgemeenschap, leger, ziekenhuis)
- Cognitieve binding: vb. Kennisoverdracht
- Economische binding: vb. Klant- verkoper relatie
- Politieke binding: vb. Afhankelijkheid staat en burger
- Affectieve binding: vb. Persoonsgebonden afhankelijkheid
Veralgemeende afhankelijkheid naar wereldsamenleving
 We zijn afhankelijk van enorm veel gespecialiseerde beroepen
 Sociaal netwerk = lange ketting van afhankelijkheden
 Verdingelijking van bijvoorbeeld economie = Suggereren van bestaan van object dat buiten ons om
staat en zich als actor gedraagt
 Globalisering: Verruiming en verdieping en versnelling van wereldwijde verbondenheid in alle
dimensies van het hedendaagse sociale leven  toename in sociale relaties en bindingen tussen
verafgelegen factoren  Overstijgen landgrenzen
 Wereldmaatschappij: Momentane geheel van transcontinentale, mondiale sociale relaties bindingen
verbanden en netwerken  Kosmopolitisme (Mensheid als 1 geheel)
Sociologische verbeeldingskracht
= Sociologen doen aan relationeel denken: Denken in termen van sociale netwerken, wijdvertakt geheel van
afhankelijkheidsverhoudingen  Niet gemakkelijk in de maatschappij van vandaag
 Egocentrisch maatschappijbeeld  Privézaken zijn geen onderwerp van publiek debat

,  Sociale verbeeldingskracht: vermogen om zichzelf te observeren als knooppunt van en in een hele
waaier aan sociale bindingen  Verbanden die het eigen netwerk handelen en denken beïnvloeden
- Samenleving als reeks concentrische cirkels rond het ego
- Men ziet elke nieuwe en grotere cirkels als grotere afstand van individu en dus mindere
sociale betrokkenheid  Sociale blindheid vb. kloof tussen armen en rijken  Bril leren
afzetten = Decentrering
- Geen enkel individu is volledig onafhankelijk van de maatschappij
 Belang van sociologische verbeeldingskracht
- Sociaal probleem is niet individueel maar met anderen gedeeld  Depersonalisatie
- Ander perspectief op mogelijke oorzaken door verbinding met meerdere mogelijke relaties en
verbanden waar probleem aan ligt ipv enkele persoonlijke oorzaken
- Doel: Persoonlijke moeilijkheden vertalen in sociale moeilijkheid
 Persoonlijke problemen: Problemen die autobiografisch of als private kwesties worden
beleefd
 Sociale problemen: 1 of meerdere sociale factoren brengen grotere groep mensen in
problemen  Collectieve zaak
Sociologie en sociaal engagement
 Defamiliarisering door sociale verbeeldingskrahcht: Eerder vertrouwde stukjes sociale realiteit blijken
onvertrouwd  zaken hebben verschillende dimensies vb. kunst
 Verklaart zelfbeeld van socioloog als mythejager en ontmaskeraar van vooroordelen die evident
worden bevonden maar na nader onderzoek toch verkeerd blijken
 Sociologie streeft naar waarderingsvrije, systemische en veralgemeenbare empirische onderbouwde
kennis van het sociale  Je bent pas waardevrij als je het standpunt inneemt van de onderdrukte 
Gaat nooit want iedereen neemt een standpunt in (Standpuntheorie)
 Waardebetrokkenheid vaak hand in hand met sociaal reformisme (Streven naar rechtvaardighed,
sociale gelijkheid)  Lobby voeren
Goede bedoelingen en hun onbedoelde gevolgen
 Veel sociologische verklaringen van sociale problemen kunnn beleidsscenario’s inspireren maar dit
kent ook haar limieten
- Verklaringen: brede inbedding van bindingen en verbanden in diverse netwerken  Varen
zonder kompas
- Resultaten van probleemgerichte interventies blijven moeilijk in te schatten
 Bij ingrijpen van overheidsinstanties kunnen regelmatig obedoelde gevolgen ontstaat 
Uitkomsten die anders uitvallen dan voorzien door handelende actor
 Perverse effecten: Tegenovergestelde effect van hetgeen dat werd beoogd
 Mattheuseffect
 Deze onbedoelde effecten illustreren openheid van sociale verhoudingen: Kan zoveel richtingen
uitgaan en door agency is het enorm onvoorspelbaar
 Paradox van sociologische verbeeldingskracht: Men leert afhankelijkheden en effecten te
doorgronden maar krijgen tegelijkertijd verhoogd bewustzijn van fragiliteit van sociale toestand
 Tempert dan ook wel wat de sociale veranderingszin  vb. Verzorgingsstaat
- Zichzelf bevestigende voorspelling (Self fulfilling prophecy)
- Zichzelf weerleggende voorspelling (Self denying prophecy)
 Thomas Theorema: “If men define situations as real, they have consequences”
- Waarheidsgehalte van de situatiedefinitie
- Indien men objectief gebrekkinge situatiedefinitie aanziet voor correct, heeft dit reële
consequenties  vb. Zwarte woensdag
- Self fulfilling prophecy
- Ook een rol bij stereotypes
 Meesleureffect  De een handelt omdat die bepaalde handeling gelooft en sleurt zo anderen mee 
cumulatief effect
 Niet de inhoud van de voorspelling, maar de geloofwaardighed van de voorspellers geeft de
doorslag  Ontstaan sociale geloofcirkel: Onbewijsbare voorspelling is geloofwaardig want het
komt van geloofwaardige voorspeller, leidt tot handelen waardoor deze ook uitkomt,
geloofwaardighed neemt toe en cirkel herhaalt zich

Sociologie en theorie

,  Basisconcepten rond theorieën
- Begrip/ concept = Notie die abstractie maakt van meer specifieke en concrete uitingen van
omschreven fenomeen
- Theorie = Samenhangend geheel van naar elkaar verwijzende concepten/ begrippen en de
daaruit afgeleide en conceptuele uitspraken
 Sociologische theorieën
- Ondergrens: Beschrijven domineert (Weinig conceptueel en theoretisch)
- Middle range = Theorie ; Deductie van empirisch toetsbare hypothesen uit een aangemaakt
theorie, theorievorming richt zich op bepaald sociaal verschijnsel, bevindt zich tussen
emprisiche beschrijving en alomvattende theorie
- Bovengrens: Grand theory: Genreren van nieuwe, meer algemene ideeën, universaliteit
 Grounded theorie
- Nadeel van sociologische theorie: Werkt als conceptuele bril waarbij men bepaalde dingen
net zeer goed ziet en waarbij bepaalde dingen je gewoon ontgaan
 Theoretisch pluralisme
- Niet slechts 1 allesomvattende geheeld van opvattingen over studieobject en te gebruiken
onderzoeksmethoden  Verschillende sociologische stromingen
 Gevolg = Divergerende antwoorden op basisvragen waarmee sociologie zich als
zelfstandige wetenschap identificert  Vragen unificeren, antwoorden verdelen
 Grondleggers van de sociologie en hun referentiekaders
- Karl Marx
- Emile Durkheim
- Max Weber




Samenvatting Sociologie: Ordening en invloed van het sociale H2