Samenvatting Crossculturele Psychologie (fase 1, semester 2)

Hoofdstuk 1. Cultuur

1.1 Wat is crossculturele psychologie?

Crossculturele psychologie
 In hoeverre is cultuur van invloed op de menselijke psychologie?
 cultuurverschillen én gelijkenissen onderzoeken in psychologische fenomenen zoals voelen,
denken en doen

= bestudeert het gedrag van het individu in wisselwerking met zijn culturele omgeving
= de kritische en vergelijkende studie van culturele effecten op het menselijk gedrag
= bestudeert psychologische diversiteit en de onderliggende redenen voor deze diversiteit
= de wetenschappelijke studie van de variatie in het menselijke gedrag, daarbij rekening houdend
met
= het feit dat het gedrag beïnvloed wordt door een culturele context

Geschiedenis
 ‘a long past but only a short history’
 studie pas sterk gegroeid na WO 2
 vanaf de jaren 1960 zijn er specifieke wetenschappelijke tijdschriften
 methodologische moeilijkheden: hoe kan je cultuur als onafhankelijke variabele bestuderen

Belang crossculturele psychologie
 in de huidige samenleving komen we heel veel in contact met andere culturen
 er is momenteel nog een onderschatting van de culturele variatie
 Zijn de dingen die we leren toepasbaar op alle mensen, uit verschillende culturen?
 veel onderzoek is gebaseerd op ‘WEIRD’: White Educated Industrialized Rich Democratic
 = onderzoek met blanke, hoger opgeleide mensen uit geïndustrialiseerde en rijke landen met
een democratisch systeem

Psychology = WEIRD?
 studie die meer dan 4000 onderzoekspapers gepubliceerd heeft
 95% van de deelnemers kwamen uit de VS, Europa of Engels sprekende landen
 deze landen omvatten maar 12% van de wereldbevolking
 Hoeveel weet de psychologie over mensen uit andere culturen?

Belang crossculturele psychologie
 besef van de eigen cultuur door over andere culturen te leren
 cultuur beïnvloedt anderen, de eigen cultuur is onzichtbaar
 door over andere culturen te leren, waarderen en respecteren we ze meer
 cultuur kan een gevoelig onderwerp zijn (Zwarte piet)

Confirmation bias
 = de voorkeur geven voor bevestiging
 dingen zoeken die onze eigen overtuiging bevestigt en negeren wat die tegenspreekt
 kan schadelijk zijn als de overtuiging vooroordelen bevat over culturen
 diversiteit = verrijking = bedreiging


1

,1.2 Wat is cultuur (wel)?

Oefening
 noem drie zaken die kenmerkend zijn voor de Belgische cultuur en voor de Amerikaanse
 veel gebruikte categorieën: eten, drinken, persoonlijkheidstrekken, politieke figuren, gebouw
 vaak is het makkelijker om dingen op te noemen van de andere cultuur

Definitie van cultuur
 er zijn honderden definities aangezien mensen op verschillende manieren naar cultuur kijken
 interpretatie in de brede zin: cultuur tegenover natuur
 = dat wat de mens zelf schept (C) vs daar waaruit de mens bestaat biologisch gezien (N)
 interpretatie in de enge zin: kunstuitingen, bedrijfscultuur, jongerencultuur

Tylor (1871): cultuur = een door de mens verworven complex geheel dat kennis, geloof, kunst,
moraal, wetten, gebruiken, en alle andere capaciteiten en gewoontes omvat

Herskovits (1948): cultuur = het deel van de menselijke omgeving dat door de mensen gemaakt is
 materie: objectief aspect
 immaterie: subjectief aspect

A. De culturele dimensies volgens Hofstede
 cultuur is de collectieve mentale programmering die de leden van één groep of categorie
mensen onderscheidt van die van de andere
o ‘collectief’: het heeft iets te maken met groepen van mensen
o ‘mentale programmering’: het zit in de hoofden van mensen




B. Het onion-model van cultuur
 cultuur bestaat uit verschillende lagen die zich vormen over de tijd en groeien
 de materiele cultuur als buitenste schil: het makkelijkst zichtbaar, expliciet, symbolen
 de sociale cultuur als middelste schil: sociale normen en waarden, hoe gedraag je je in
situaties
 de subjectieve cultuur als binnenste schil: minst snel zichtbaar, hoe denk je over jezelf of de
wereld, impliciet, assumpties en gedragingen

Cultuur = een door een gemeenschap gedeeld systeem van waarden, normen, ideeën, attitudes,
gedragingen, communicatiemiddelen en de producten ervan die van generatie op generatie worden
overgeleverd




2

,Cultuur is gedeeld
 voor cultuur is een groep nodig
 mate waarin cultuur gedeeld wordt varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
 hechtheid cultuur: hoe hechter, hoe sterker de regels toepasbaar zijn en hoe minder variatie
 ‘cultural membership does not determine individual responses’

Cultuur is geleerd
 cultuur wordt overgebracht door socialisatie
 een proces waarbij je (on)bewust leert hoe je gaat leven
 enculturatie = cultuuroverdracht in de tijd (geboorte-sterfte)
 acculturatie = cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimtes (van andere culturen)

Hersenen zijn een deel van de menselijke natuur maar worden ook gevormd door culturele
ervaringen

Cultuur is dynamisch
 cultuur beïnvloedt het gedrag en andersom
 vb: een nieuwe werknemer leert de bedrijfscultuur en kan het bedrijf aanpassen door tips
 een nieuwe (sub)cultuur kan zich soms snel vormen
 vb: een nieuw groepje vormen op school
  communicatie: van brieven schrijven, afspreken en babbelen, een sms sturen

Cultuur is adaptief
 = een nuttige en functionele verandering
 de aanpassing van de menselijke soort op ecologisch, sociopolitieke en biologische factoren
 factoren die de creatie van cultuur beïnvloeden
o ecologie: het klimaat, bevolkingsdichtheid, bouwland
o middelen: eten, water, geld
o mensen: groepsleven, basisnoden en motieven, universele psychologische tools
 ecocultureel perspectief: de ecologische omgeving waarin mensen functioneren is van
invloed
o vb: kledij in warme of koude landen

Voorbeeld
 ecologisch: tseetseevlieg in Afrika tast voedsel zoals koeien aan
 culturele gebruiken als oplossing: moeders geven langer borstvoeding, moeders zullen een
volgend kind langer uitstellen, mannen mogen hierdoor meerdere vrouwen hebben

1.3 Wat is cultuur (niet)?

Ras
 fysieke kenmerken, zoals de huidskleur, van groepen die onveranderbaar zijn
 veel culturen met dezelfde en/of verschillende rassen binnen één cultuur (adoptiekinderen)

Nationaliteit
 je staatsburgerschap, paspoort
 vaak dezelfde cultuur maar er is ook veel heterogeniteit
 cultuur kan de nationaliteiten overstijgen (Europese cultuur-Belgische nationaliteit)

3

,  in crosscultureel onderzoek wordt nationaliteit gebruikt om cultuur te meten of vergelijken
1.4 Etnocentrisme

Illustratie: the danger of a single story

Etnocentrisme = de houding waarbij de eigen omgeving, het eigen volk of de eigen cultuur bewust of
onbewust als maatstaf gebruikt wordt om de rest van de wereld te beoordelen

Elke afwijking is ongepast, enkel onze cultuur is normaal

1.5 Cultuur en psychologie: Is psychologie universeel of uniek aan een specifieke cultuur?

Twee benaderingen: absolutisme & relativisme

Extreem absolutisme
 algemene psychologie (volledig universeel)
 psychologie wordt niet beïnvloed door de culturele context
 extreme universele aanpak: zoeken naar psychologische functies die geheel cultuurvrij zijn
 vb: de test van kleurenblindheid kan je in elke cultuur gebruiken

Gematigd absolutisme
 erkenning van gelijkenissen en verschillen over culturen heen
 psychologische fenomenen zijn ‘ongeveer’ gelijk in alle culturen
 de manifestatie of de interpretatie ervan kan wel verschillen van cultuur tot cultuur
 vb: iedereen laat boeren maar de interpretatie hier is onbeleefd en in China beleefd

Extreem relativisme
 cultuurpsychologie
 er bestaat geen enkel contextvrije psychologie
 iedereen maakt deel uit van één of meerdere culturen
 menselijke psychologie kan slechts begrepen worden binnen de context van de cultuur
waarin het verschijnt

Gematigd relativisme
 Zijn we te verschillend om te kunnen interageren?
 Wat met de algemene morele standaarden en wetgevingen?
 we mogen niet vergeten dat we over culturen heen ook enorm veel gemeen hebben

Beide erkennen dat er verschillen en gelijkenissen zijn maar het absolutisme neigt eerder naar de
gelijkenissen en het relativisme naar de verschillen

Voorbeeld
 non-verbaal gedrag zoals symbolen verschilt sterk over culturen heen
 absolutisme: iedereen communiceert maar iedereen interpreteert dit anders
 relativisme: dit is voor iedereen anders, het is niet contextvrij

Crossculturele psychologie gaat onderzoeken in welke mate we neigen naar absolutisme of
relativisme

4