Samenvatting Gedrag in gezondheid en welzijn, ISBN: 9789044128185 Psychologie En Gedragsmanagement

Gedrag in gezondheid en welzijn
Hoofdstuk 1: Beroemde patiënten in de kijker
Phineas Gage: ijzeren staaf dwars doorheen zijn kaak, oogkas en schedel
 Geen duidelijke gevolgen in spreken, redeneren of herinneren

 Hij gedroeg zich wel impulsiever, prikkelbaarder en ruwer
 Beschadiging van frontaalkwab leidde tot verandering in karakter en
ingesteldheid  frontaalsyndroom
Henry Molaison (20e eeuw)
 Na zijn dood: hersenen in flinterdunne plakjes gesneden voor opbouw van
digitaal 3D-model

 Leed aan epileptische aanvallen, dus werd er een deel van de hersenen
verwijderd aan de temporaalkwab  niet meer in staat om zaken te
onthouden (hippocampus beschadigd)

 Eigenaardig: wel in staat om vaardigheden aan te leren
 verschillende hersenstructuren: motorisch leren speelt zich af in de regio bij
motorische cortex, semantische geheugen en episodisch geheugen
afhankelijk van hippocampus
Bertha Pappenheim (Anna O) (einde 19e eeuw)
 Behandeld door Josef Breuer

 Leed gedeeltelijk aan verlammingsverschijnselen, hoofdpijnen, duizeligheid en
zelfs hallucinaties

 Door erover te praten, leken haar symptomen te verbeteren

 Sigmund Freud raakte geïnteresseerd
 Samen met Breuer publiceerde hij ‘Studien über Hysterie’
(neuropsychiatrie)
Freud
 Bepaalde onverwerkte trauma’s en geestelijke conflicten zochten een uitweg
via lichamelijke ziektesymptomen

 Conversie + hysterie

,  Vroegkinderlijke psychoseksualtiteit belangrijke oorzaak

 Hersenstructuren betroken bij controleren van gedachten en
onderdrukken van gewenst gedrag en bij geheugenmechanisme
vertonen andere activiteit bij mensen met psychoseksuele trauma’s

 Delen van frontaalkwab lichten extra op en hippocampale regio
lijkt minder actief
Reductionistische visie alsof gedrag herleidbaar is tot het functioneren van de
hersenen staat in contrast met de visie dat de hersenen wel een weerspiegeling zijn
van onze activiteit maar dat oorzakelijke relatie zeker niet in 1 richting mag gelegd
worden
 Nauwe wederkerige relatie tussen het centrale zenuwstelsel en gedrag


Psychologie of gedragswetenschap staan voor verscheurende keuze
 Zich richten op het begrijpen van het menselijk gedrag via het grondig
bestuderen van interessante gevallen (idiografische methode)

 Het bestuderen van grotere groepen personen (nomothetische of
veralgemeende methode)

 Allebei op zoek naar algemene wetten


Onderzoek de laatste 50 jaar: veel belang aan statistische analyse op voldoende
grote groepen
 Vele technieken zoals kanskapitalisatie: vele mini-onderzoekjes

 Statistisch betekenisvolle onderzoeksgegevens niet altijd betekenisvol in
werkelijkheid: intelligentie en persoonlijkheid
 Per definitie nodig om mens te beoordelen zoals die zich in natuurlijke
context gedraagt
 Cijfers zeggen niet alles


Fundamentele tweespalt van psychologie: bestudering van het afwijkend gedrag doet
ons het normale gedrag beter begrijpen, maar wie bepaalt wat normaal is?

,Jill Price
 Overmatig functioneren van deel van episodisch geheugen (enorm veel
details)

 Hyperthymesie of overmatig autobiografisch geheugen

 Zou kunnen lijden aan dwangneurose of obsessieve compulsieve disorder
(Freud)
 Onweerstaanbare neiging om voortdurend bepaalde zaken te doen of
aan bepaalde zaken te denken


Kan vergeleken worden met Jim Peek
 Tegenpool van Henry Molaison doordat hij in staat was om werkelijk alles in
zijn geheugen op te slaan

 Werd benoemd als savant: persoon die intellectueel op laag niveau
functioneert of lijdt aan mentale of ontwikkelingsstoornis, maar die uitblinkt op
geïsoleerde begaafdheid of vermogen van hersenen

 Vertoonde extreem gedrag dat we ook terugzien bij
autismespectrumstoornissen (zich toeleggen op waar men goed in is)

 Meer gericht op detailwaarneming
 Gevallen met editisch of fotografisch geheugen: personen die in staat
zijn om gebouw in 1 oogopslag tot in detail te prenten
 Voeden ontspanningsindustrie

 Werd als inspiratie gebruikt door Dustin Hoffman in Rain Man

 Moeite met motorische coördinatie door spierslapte, gebrekkige ontwikkeling
van kleine hersenen en afwezigheid van deel die zorgt voor dwarsverbinding
tussen 2 hersenhelften

 Benoemt als idiot savant, toen John Down het beschreef als syndroom


Ons onbewuste werkt wel degelijk

, Menselijke hersenen
 Helften verbonden door corpus callosum

 Grote hersenen ingedeeld in voorhoofds- of frontaalkwab, achterhoofds- of
occipitaalkwab, slaap- of temporaalkwab en pariëtaalkwab (in elk van
hersenhelften aanwezig)

 Kleine hersenen onder occipitaal- en temporaalkwab

 Achterste deel frontaalkwab: zone voor motorische functies

 Eerste deel van pariëtaalkwab: sensorische zone

 Prefrontale cortex vooraan in frontaalkwab
 Centrale deel: ventromediale prefrontale cortex
 Onderkant: orbitofrontale cortex

 Sterke verbindingen met amygdala en hippocampus
 Amygdala: amandelvormige neuronenstructuur die emotioneel
interpreteren en reageren op prikkels bepaalt
 Hippocampus: ovaalvormige structuur die belangrijk is voor werking van
geheugen

 Hersenbeloningsstructuur: circuit tussen prefrontale structuren en
mesolimbisch systeem reguleert mechanismen van motivatie, beloning en
bevrediging


Hoofdstuk 2: Gedrag onder de loep
Veld van menselijke gedrag kunnen we onderverdelen volgens soort functioneren:
gedragsdomeinen
 Vaak met onderdelen van lichaam verbonden

 Soms worden bepaalde aspecten tot bijkomende specifieke gedragsdomeinen
verheven, zoals menselijke communicatie

 Opdeling volgens lichamelijke aspecten en opdelen in functiedomeinen
grotendeels artificieel
 Spreken is complex geheel van activiteiten

 Ook schrijven is complex gedragspatroon
 Moet vroeg worden aangeleerd: wanneer motoriek al voldoende
is, maar hersenen nog niet (verbindingen tussen hersencellen)