HOOFDSTUK 1: INLEIDING
Thema’s
1. Massamedia, manipulatie en cultuurindustrie
2. Media & technologische determinisme
3. Media & de publieke sfeer
4. Het actieve publiek & betekenisgeving in/ via media
5. Media & de constructie van smaak en sociale idetiteiten
VOORAFGAANDE BESCHOUWINGEN
• Eén verhaal over communicatiewetenschappen
o 3 I’s:
▪ Interdisciplinair: kijken naar andere disiplines: vb economie, politiek,…
▪ Internationaal: Globaal verspreid, niet enkel europa
▪ Intersectoraal: in andere sectoren gaan kijekn vb kinderen en media
• Wetenschap als slingerbeweging, geen lineaire vooruitgang, geen waarheidsaanspraken, er zijn
breuklijnen
• En/en-benadering
o Vb: Politiek/economie EN culturele studies => inzichten vloeien samen in verschillende
studies
• Reflectie rond eigen positie als wetenschapper: wie spreekt/ kijkt naar maatschappelijke
fenomenen?
o Westerse blik, mannelijke blik, Brusselse blik …
o Nooit volledig objectief naar de wereld kijken, u identiteit heeft een invloed!
• ‘Scientia vincere tenebras’ = ‘Door wetenschap duisternis woverwinnen’
• Kennis, vrij onderzoek en kritisch denken
• Verlichting en humanisme
COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN
• Jong onderzoeksveld
• Moeilijke afbakening (open grenzen)
o Media en ICT veranderen snel
o => wat zullen centrale OV’s zijn in de toekomst?
• Enorme diversiteit en heterogeniteit van discipline
,KRITIEKEN OP EIGENHEID
• Communicatie wetenschappen is ‘bastaard’, ‘koekoekskind’, of ‘moeder van alle wetenschappen’?
• Communicatiewetenschappen hebben geen interne dynamiek, worden gedreven door:
o Ontwikkelingen in andere disciplines
o Technologische ontwikkelingen
o Ethische vragen
ONTWIKKELING IN ANDERE DISCIPLINES
• Sociaalwetenschappelijke discipline die zich binnen de eigen muren opsluit en geen bruggen naar
andere disciplines meer slaat, lijkt hoe dan ook tot sclerosering veroordeeld
• Op je eigen disipline focussen zorgt voor risico op tunnel visie, belangirjke aspecten over het hoofd
zien.
• Grenzen van hun eigen veld openhouden en flexibel houden
• Citaat:
“The position advocated here is that the more complex the subject matter, the greater the
number of aspects that require study, then the more types of approaches will be needed to
help formulate the many research questions that such a complex situation demands [...].
There is no need to apologize for a “multiperspective diagnosis” in mass communication
research; indeed, we should seek to promote eclecticism rather than to try to make excuses for
it“ (Halloran, 1983: 271).
TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELING
• Groei in onderzoek en in academische uitbouw van communicatiewetenschappen lopen samen met
de opkomst van nieuwe technologieën
• ‘The medium is the message’ (McLuhan)
o Communicatiemiddel (medium) is net (of misschien zelf belangrijer) dan de inhoud van je
boodschap
o Medium = verlengstk van onze zintuigen
• Bij introductie van een nieuw medium 2 soorten scenario’s :
o Boom scenario: positieve effecten van nieuwe technologische scenario’s
o Doom scenario: negatieve effecten van nieuwe technologische scenarios
o Technologisch determinisme
,ETHISCHE VRAGEN
• Macht en onmacht van de media: sociale cohesie of niet, impact op maatschappij of niet
o Sociale cohesie: media als ‘sociaal cement’ die iedereen verbinden. Door fragmentatie
(iedereen kijkt anders naar iets) en algortimes kunnen media polarisatie in de hand werken
• ‘moral panics’: invloed games/film/…; censuur (vb. fake news)
= Ontstaat wanneer een groep/persooon/medium wordt bestempeld als een bedreiging voor waarden
en belangen van de samenleving.
o Invloed games/films > krijgen schuld, “oorzaak van agressie “
o Censuur: Waar ligt de grens tussen beschermen van de waarheid en het beperken van de
vrijehdi van meningsuiting? Vb verwijderen van fake news?
• Moralisme (vb. belang diversiteit)
= expliciet promoten van bepaalde waarden als de “juiste” morele standaard
• Complexe relatie tussen culturele en economische component van communicatiewetenschappelijk
onderzoek
o Vb: een krant wil diepgravende journalistiek bedrijven, maar moet overleven door
sensationele koppen te gebruieken die advertentie-inkomsten genereren
,
Thema’s
1. Massamedia, manipulatie en cultuurindustrie
2. Media & technologische determinisme
3. Media & de publieke sfeer
4. Het actieve publiek & betekenisgeving in/ via media
5. Media & de constructie van smaak en sociale idetiteiten
VOORAFGAANDE BESCHOUWINGEN
• Eén verhaal over communicatiewetenschappen
o 3 I’s:
▪ Interdisciplinair: kijken naar andere disiplines: vb economie, politiek,…
▪ Internationaal: Globaal verspreid, niet enkel europa
▪ Intersectoraal: in andere sectoren gaan kijekn vb kinderen en media
• Wetenschap als slingerbeweging, geen lineaire vooruitgang, geen waarheidsaanspraken, er zijn
breuklijnen
• En/en-benadering
o Vb: Politiek/economie EN culturele studies => inzichten vloeien samen in verschillende
studies
• Reflectie rond eigen positie als wetenschapper: wie spreekt/ kijkt naar maatschappelijke
fenomenen?
o Westerse blik, mannelijke blik, Brusselse blik …
o Nooit volledig objectief naar de wereld kijken, u identiteit heeft een invloed!
• ‘Scientia vincere tenebras’ = ‘Door wetenschap duisternis woverwinnen’
• Kennis, vrij onderzoek en kritisch denken
• Verlichting en humanisme
COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN
• Jong onderzoeksveld
• Moeilijke afbakening (open grenzen)
o Media en ICT veranderen snel
o => wat zullen centrale OV’s zijn in de toekomst?
• Enorme diversiteit en heterogeniteit van discipline
,KRITIEKEN OP EIGENHEID
• Communicatie wetenschappen is ‘bastaard’, ‘koekoekskind’, of ‘moeder van alle wetenschappen’?
• Communicatiewetenschappen hebben geen interne dynamiek, worden gedreven door:
o Ontwikkelingen in andere disciplines
o Technologische ontwikkelingen
o Ethische vragen
ONTWIKKELING IN ANDERE DISCIPLINES
• Sociaalwetenschappelijke discipline die zich binnen de eigen muren opsluit en geen bruggen naar
andere disciplines meer slaat, lijkt hoe dan ook tot sclerosering veroordeeld
• Op je eigen disipline focussen zorgt voor risico op tunnel visie, belangirjke aspecten over het hoofd
zien.
• Grenzen van hun eigen veld openhouden en flexibel houden
• Citaat:
“The position advocated here is that the more complex the subject matter, the greater the
number of aspects that require study, then the more types of approaches will be needed to
help formulate the many research questions that such a complex situation demands [...].
There is no need to apologize for a “multiperspective diagnosis” in mass communication
research; indeed, we should seek to promote eclecticism rather than to try to make excuses for
it“ (Halloran, 1983: 271).
TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELING
• Groei in onderzoek en in academische uitbouw van communicatiewetenschappen lopen samen met
de opkomst van nieuwe technologieën
• ‘The medium is the message’ (McLuhan)
o Communicatiemiddel (medium) is net (of misschien zelf belangrijer) dan de inhoud van je
boodschap
o Medium = verlengstk van onze zintuigen
• Bij introductie van een nieuw medium 2 soorten scenario’s :
o Boom scenario: positieve effecten van nieuwe technologische scenario’s
o Doom scenario: negatieve effecten van nieuwe technologische scenarios
o Technologisch determinisme
,ETHISCHE VRAGEN
• Macht en onmacht van de media: sociale cohesie of niet, impact op maatschappij of niet
o Sociale cohesie: media als ‘sociaal cement’ die iedereen verbinden. Door fragmentatie
(iedereen kijkt anders naar iets) en algortimes kunnen media polarisatie in de hand werken
• ‘moral panics’: invloed games/film/…; censuur (vb. fake news)
= Ontstaat wanneer een groep/persooon/medium wordt bestempeld als een bedreiging voor waarden
en belangen van de samenleving.
o Invloed games/films > krijgen schuld, “oorzaak van agressie “
o Censuur: Waar ligt de grens tussen beschermen van de waarheid en het beperken van de
vrijehdi van meningsuiting? Vb verwijderen van fake news?
• Moralisme (vb. belang diversiteit)
= expliciet promoten van bepaalde waarden als de “juiste” morele standaard
• Complexe relatie tussen culturele en economische component van communicatiewetenschappelijk
onderzoek
o Vb: een krant wil diepgravende journalistiek bedrijven, maar moet overleven door
sensationele koppen te gebruieken die advertentie-inkomsten genereren
,
