MEDIA- EN AUTEURSRECHT – LES 1
Algemene info en inleiding (K0011861)
Eindcompetenties:
̶ Basiskennis hebben van de kenmerken en toepassingen van het auteursrecht en het mediarecht
̶ Kennis hebben van de ontwikkelingen, implicaties en actuele vraagstukken van het auteursrecht
en het mediarecht, inzonderheid in de sectoren van de massamedia, de journalistiek, film en
televisie, cultuur, reclame en internet.
̶ Concrete en abstracte vraagstukken van auteursrecht en mediarecht analyseren
̶ Een argumentatief onderbouwd oordeel vormen en standpunt formuleren over een specifiek
vraagstuk van auteursrecht en mediarecht
̶ Een onderzoekende houding ontwikkelen om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen en
nieuwe toepassingen van het auteursrecht en mediarecht, mede in relatie tot auteursrecht -en
mediabeleid en het maatschappelijk debat over rol en impact van media en auteursrecht (zoals
bijv. in telecomsector, DSM ...)
GIPL (Ghent IP Law Institute)
= Instituut voor intellectueel eigendomsrecht aan de Universiteit Gent. Dit onderzoeksinstituut
richt zich op het bestuderen van juridische vraagstukken rond intellectuele eigendom, zoals
auteursrecht, merkenrecht, octrooirecht, handelsgeheimen en designrecht. Het biedt opleidingen
en trainingen aan, en doet zowel fundamenteel als toegepast onderzoek in samenwerking met
academici, overheden, en bedrijven.
Hof van Justitie van de EU in Luxemburg:
Ziet toe op de juiste toepassing en interpretatie van EU-wetten in alle lidstaten en beslecht geschillen over
EU-wetgeving.
Mediarecht online bronnen voor beslissingen instanties nationaal:
- Raad voor de journalistiek: Recentste uitspraken.
- Jury voor Ethische Praktijken voor de Reclame (JEP): Recente Jurybeslissingen & Nieuws.
- Vlaamse Regulator voor de Media (VRM): Beslissingen Algemene Kader en tweede Kader en
nieuws, aankondigingen.
- European Court of Human Rights: Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, gevestigd in
Straatsburg. Dit hof behandelt klachten van individuen en staten over schendingen van de
mensenrechten die zijn vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
Lidstaten van de Raad van Europa moeten zich houden aan de uitspraken van het EHRM.
Het Streisand-effect verwijst naar de situatie waarin een poging om informatie te verbergen of te
censureren juist leidt tot meer aandacht voor die informatie. Het begrip is ontstaan toen zangeres Barbra
Streisand in 2003 probeerde luchtfoto's van haar huis van het internet te laten verwijderen, wat juist leidde
tot een toename in publieke interesse en verspreiding van de foto’s.
AUTEURSRECHT – LES 2
Auteursrecht > Familie van de intellectuele eigendomsrechten.
Intellectual Property Rights (IPR), of intellectuele eigendomsrechten, zijn rechten die bescherming
bieden aan creaties van de geest, zoals uitvindingen, artistieke werken, merknamen en ontwerpen. Ze
omvatten onder andere:
1
, 1) Auteursrecht: Beschermt creatieve werken zoals literatuur,
muziek en films.
• Letterkunde: geschreven werken zoals boeken, gedichten, enz.
• Kunst: artistieke werken zoals schilderijen, beeldhouwwerken en
muziek.
• Wetenschap: wetenschappelijke werken, onderzoeksartikelen en
educatief materiaal.
2) Industriële eigendom: Dit omvat rechten die vaak worden gebruikt in commerciële en
technologische contexten:
• Octrooirecht (of patentrecht): Beschermt technische uitvindingen en nieuwe technologieën.
• Merkenrecht: Beschermt namen, logo’s en symbolen die producten of diensten onderscheiden.
• Modelrecht: Beschermt het ontwerp of uiterlijk van producten.
• Chipsrecht: Bescherming van halfgeleiderproducten zoals microchips.
• Handelsnaamrecht: Bescherming van de naam waaronder een bedrijf opereert.
• Oneerlijke mededinging: bescherming tegen oneerlijke commerciële praktijken.
• Kwekersrecht: Bescherming van nieuwe plantenrassen, specifiek voor de agrarische sector.
Deze rechten geven de makers het exclusieve recht om hun werk te gebruiken, te verkopen of te
licentiëren.
Wat kunnen wij beschermen met intellectuele eigendomsrechten?
➔ Handelsnaam, boeken, kunst, muziek, merken, data in de databank, machines, verpakkingen,
chips en plantenras …
Auteursrecht: Vormvrije bescherming
• Geen voorafgandelijke formaliteiten nodig (in tegenstelling tot andere intellectuele
eigendomsrechten)
• Auteursrecht ontstaat uit loutere creatie van een origineel werk
• Berner Conventie: “The enjoyment and the exercise of these rights shall not be subject to any
formality”
• Hoewel nuttig:
o Copyright notice [©, naam, jaar]: vermoeden van auteurschap
o Deponeren: registratie vaste datum (bewijs). Zodat de rechter zich daarop kan baseren.
IPR: Algemene kenmerken
Juridische bescherming voor creaties of voortbrengselen van de geest die
het gewone of banale overstijgen.
De menselijke geest is nu meer belangrijk door de opkomst van AI.
De rechten zijn exclusief want enkel de auteur mag beslissen wat er mee
gebeurt.
Het object van het auteursrecht
Wat wordt beschermd?
• Auteursrecht: werken van letterkunde en kunst. Bijvoorbeeld een componist schrijf muziek, een
prof schrijft een boek …
• Naburige rechten: prestaties van uitvoerende kunstenaars, producenten, omroeporganisaties …
Bescherming bieden aan personen die werken uitvoeren of verspreiden, maar niet per se de
oorspronkelijke maker zijn.
2
, o Stel dat een artiest een liveconcert geeft, en iemand neemt dit concert op zonder
toestemming om het later te verspreiden. Het naburige recht van de zanger geeft hem het
recht om te bepalen of en hoe die opname verspreid mag worden. Zelfs als hij niet de
auteur van de nummers is (die rechten liggen bij de songwriter), heeft hij door zijn
naburige rechten toch controle over de opname van zijn uitvoering.
De twee lopen vrij parralel.
Art. XI.165. § 1. Alleen de auteur van een werk van letterkunde of kunst heeft het recht om het op welke
wijze of in welke vorm ook, direct of indirect, tijdelijk of duurzaam, volledig of gedeeltelijk) te reproduceren
of te laten reproduceren. [...] Ook: werken van letterkunde, werken van beeldende kunst, audiovisuele
werken, databanken, foto’s, portret, partituren van muziekwerken...
De Berner Conventie is een internationaal verdrag, in 1886 opgesteld in de Zwitserse stad Bern, dat de
rechten van auteurs op hun creatieve werken beschermt. Het doel van de conventie is om
auteursrechtelijke bescherming te garanderen voor werken (zoals boeken, muziek, kunst en films) in alle
aangesloten landen, zonder dat een auteur daar apart een aanvraag voor hoeft te doen. De Berner
Conventie vormt de basis voor het internationale auteursrecht en wordt door de meeste landen
wereldwijd erkend.
1. Automatische bescherming: Auteurs hoeven hun werk niet te registreren in elk land afzonderlijk;
de bescherming geldt automatisch in alle lidstaten.
2. Nationaliteitsbeginsel: Een auteur uit een land dat de conventie heeft ondertekend, krijgt in alle
andere lidstaten dezelfde bescherming als lokale auteurs.
3. Minimumduur van bescherming: De conventie stelt een minimale beschermingsduur van 50 jaar
na het overlijden van de auteur, hoewel veel landen deze termijn hebben verlengd naar 70 jaar.
4. Morele rechten: Auteurs hebben recht op erkenning van hun auteurschap en kunnen zich
verzetten tegen vervorming of misbruik van hun werk.
Auteursrecht is geen kunstrecht. Wat is kunst?
Criteria Uitleg
1. Concrete, waarneembare vorm: abstract IDEE Da Vinci Code – The Holy Blood and the Holy
is niet beschermd! Grail? Inspiratie <> vorm
TV formats / rechten op concepten voor
televisieprogramma’s:
• Idee moet voldoende
uitwerkt/geconcretiseerd zijn.
• Nauwkeurige beschrijving, beeld van
eindproduct.
• NL RL Haeck: “het raamwerk of de
structuur bestaande uit een combinatie
van elementen op basis waarvan een
serie programma afleveringen kan
worden geproduceerd voor radio of
televisie”. De vorm waarin je het gaat
schrijven en vormgeven in van belang!
• Origineel! Je mag je laten inspireren door
andere werken, maar je moet er wel een
persoonlijke touch aan geven.
= Feitenkwestie
2. Originaliteit • Geen algemene definitie
3
, • Persoonlijke stempel, maker heeft
eigen/subjectieve keuzes gemaakt bij de
creatie van zijn werk, eigen intellectuele
schepping van de auteur (‘oorspronkelijk’:
foto’s, CP, DB)
o Los van artistieke waarde, bestemming, doel,
drager, inhoud
o Maker = mens (niet louter machine of AI)
Rechtspraak
• Werk moet de uitdrukking zijn van de
intellectuele inspanning van de maker.
• Activiteit van de menselijke geest;
“individueel karakter waardoor er een
schepping ontstaat”.
• Eigen inbreng van de auteur moet terug te
vinden zijn in het werk.
CREATIE MENSELIJKE GEEST
In april 2018 besliste een Amerikaans hof dat dieren geen auteursrechten
kunnen bezitten. Dit kwam voort uit de "selfie aap"-zaak, waarin een aap een
selfie maakte met de camera van een fotograaf. De rechtbank oordeelde dat
auteursrechten alleen aan mensen kunnen worden toegekend, niet aan
dieren.
“Théâtre d’Opéra Spatial" is een door AI gecreëerd kunstwerk van
Matthew Allen dat een kunstwedstrijd won. Hij had in zijn inzenden wél
geschreven dat het was gemaakt door de AI-beeldgenerator Midjourney.
Dit leidde tot discussie over de rol van AI in kunst en wie de eigenaar is
van door AI gegenereerde werken. De foto heeft geen auteursrecht, want
de auteur is geen mens.
Persoonlijke stempel van de maker
Criteria van het object Uitleg
1) Originaliteit Hof van Cassatie:
Cass. 31 oktober 2013 en Cass. 17 maart 2014
“Wil een fotografisch werk de bescherming
genieten… noodzakelijk doch volstaat het dat te
bewijzen dat het oorspronkelijk is in de zin dat het
een eigen intellectuele schepping van zijn auteur
is….. Wanneer zij de persoonlijkheid van de auteur
weergeeft. Dat is het geval als de auteurs zijn
creatief talent bij de realisatie van het werk heeft
uitgedrukt door het maken van vrije en creatieve
keuzes”
Vanaf dat moment is er sprake van originaliteit.
2) Originaliteit HJEU
Painer (1/12/2011): Portretfoto kan oorspronkelijk
zijn, eigen intellectuele schepping van de
fotograaf, creatieve keuzes, creatieve
vaardigheden
4
Algemene info en inleiding (K0011861)
Eindcompetenties:
̶ Basiskennis hebben van de kenmerken en toepassingen van het auteursrecht en het mediarecht
̶ Kennis hebben van de ontwikkelingen, implicaties en actuele vraagstukken van het auteursrecht
en het mediarecht, inzonderheid in de sectoren van de massamedia, de journalistiek, film en
televisie, cultuur, reclame en internet.
̶ Concrete en abstracte vraagstukken van auteursrecht en mediarecht analyseren
̶ Een argumentatief onderbouwd oordeel vormen en standpunt formuleren over een specifiek
vraagstuk van auteursrecht en mediarecht
̶ Een onderzoekende houding ontwikkelen om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen en
nieuwe toepassingen van het auteursrecht en mediarecht, mede in relatie tot auteursrecht -en
mediabeleid en het maatschappelijk debat over rol en impact van media en auteursrecht (zoals
bijv. in telecomsector, DSM ...)
GIPL (Ghent IP Law Institute)
= Instituut voor intellectueel eigendomsrecht aan de Universiteit Gent. Dit onderzoeksinstituut
richt zich op het bestuderen van juridische vraagstukken rond intellectuele eigendom, zoals
auteursrecht, merkenrecht, octrooirecht, handelsgeheimen en designrecht. Het biedt opleidingen
en trainingen aan, en doet zowel fundamenteel als toegepast onderzoek in samenwerking met
academici, overheden, en bedrijven.
Hof van Justitie van de EU in Luxemburg:
Ziet toe op de juiste toepassing en interpretatie van EU-wetten in alle lidstaten en beslecht geschillen over
EU-wetgeving.
Mediarecht online bronnen voor beslissingen instanties nationaal:
- Raad voor de journalistiek: Recentste uitspraken.
- Jury voor Ethische Praktijken voor de Reclame (JEP): Recente Jurybeslissingen & Nieuws.
- Vlaamse Regulator voor de Media (VRM): Beslissingen Algemene Kader en tweede Kader en
nieuws, aankondigingen.
- European Court of Human Rights: Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens, gevestigd in
Straatsburg. Dit hof behandelt klachten van individuen en staten over schendingen van de
mensenrechten die zijn vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).
Lidstaten van de Raad van Europa moeten zich houden aan de uitspraken van het EHRM.
Het Streisand-effect verwijst naar de situatie waarin een poging om informatie te verbergen of te
censureren juist leidt tot meer aandacht voor die informatie. Het begrip is ontstaan toen zangeres Barbra
Streisand in 2003 probeerde luchtfoto's van haar huis van het internet te laten verwijderen, wat juist leidde
tot een toename in publieke interesse en verspreiding van de foto’s.
AUTEURSRECHT – LES 2
Auteursrecht > Familie van de intellectuele eigendomsrechten.
Intellectual Property Rights (IPR), of intellectuele eigendomsrechten, zijn rechten die bescherming
bieden aan creaties van de geest, zoals uitvindingen, artistieke werken, merknamen en ontwerpen. Ze
omvatten onder andere:
1
, 1) Auteursrecht: Beschermt creatieve werken zoals literatuur,
muziek en films.
• Letterkunde: geschreven werken zoals boeken, gedichten, enz.
• Kunst: artistieke werken zoals schilderijen, beeldhouwwerken en
muziek.
• Wetenschap: wetenschappelijke werken, onderzoeksartikelen en
educatief materiaal.
2) Industriële eigendom: Dit omvat rechten die vaak worden gebruikt in commerciële en
technologische contexten:
• Octrooirecht (of patentrecht): Beschermt technische uitvindingen en nieuwe technologieën.
• Merkenrecht: Beschermt namen, logo’s en symbolen die producten of diensten onderscheiden.
• Modelrecht: Beschermt het ontwerp of uiterlijk van producten.
• Chipsrecht: Bescherming van halfgeleiderproducten zoals microchips.
• Handelsnaamrecht: Bescherming van de naam waaronder een bedrijf opereert.
• Oneerlijke mededinging: bescherming tegen oneerlijke commerciële praktijken.
• Kwekersrecht: Bescherming van nieuwe plantenrassen, specifiek voor de agrarische sector.
Deze rechten geven de makers het exclusieve recht om hun werk te gebruiken, te verkopen of te
licentiëren.
Wat kunnen wij beschermen met intellectuele eigendomsrechten?
➔ Handelsnaam, boeken, kunst, muziek, merken, data in de databank, machines, verpakkingen,
chips en plantenras …
Auteursrecht: Vormvrije bescherming
• Geen voorafgandelijke formaliteiten nodig (in tegenstelling tot andere intellectuele
eigendomsrechten)
• Auteursrecht ontstaat uit loutere creatie van een origineel werk
• Berner Conventie: “The enjoyment and the exercise of these rights shall not be subject to any
formality”
• Hoewel nuttig:
o Copyright notice [©, naam, jaar]: vermoeden van auteurschap
o Deponeren: registratie vaste datum (bewijs). Zodat de rechter zich daarop kan baseren.
IPR: Algemene kenmerken
Juridische bescherming voor creaties of voortbrengselen van de geest die
het gewone of banale overstijgen.
De menselijke geest is nu meer belangrijk door de opkomst van AI.
De rechten zijn exclusief want enkel de auteur mag beslissen wat er mee
gebeurt.
Het object van het auteursrecht
Wat wordt beschermd?
• Auteursrecht: werken van letterkunde en kunst. Bijvoorbeeld een componist schrijf muziek, een
prof schrijft een boek …
• Naburige rechten: prestaties van uitvoerende kunstenaars, producenten, omroeporganisaties …
Bescherming bieden aan personen die werken uitvoeren of verspreiden, maar niet per se de
oorspronkelijke maker zijn.
2
, o Stel dat een artiest een liveconcert geeft, en iemand neemt dit concert op zonder
toestemming om het later te verspreiden. Het naburige recht van de zanger geeft hem het
recht om te bepalen of en hoe die opname verspreid mag worden. Zelfs als hij niet de
auteur van de nummers is (die rechten liggen bij de songwriter), heeft hij door zijn
naburige rechten toch controle over de opname van zijn uitvoering.
De twee lopen vrij parralel.
Art. XI.165. § 1. Alleen de auteur van een werk van letterkunde of kunst heeft het recht om het op welke
wijze of in welke vorm ook, direct of indirect, tijdelijk of duurzaam, volledig of gedeeltelijk) te reproduceren
of te laten reproduceren. [...] Ook: werken van letterkunde, werken van beeldende kunst, audiovisuele
werken, databanken, foto’s, portret, partituren van muziekwerken...
De Berner Conventie is een internationaal verdrag, in 1886 opgesteld in de Zwitserse stad Bern, dat de
rechten van auteurs op hun creatieve werken beschermt. Het doel van de conventie is om
auteursrechtelijke bescherming te garanderen voor werken (zoals boeken, muziek, kunst en films) in alle
aangesloten landen, zonder dat een auteur daar apart een aanvraag voor hoeft te doen. De Berner
Conventie vormt de basis voor het internationale auteursrecht en wordt door de meeste landen
wereldwijd erkend.
1. Automatische bescherming: Auteurs hoeven hun werk niet te registreren in elk land afzonderlijk;
de bescherming geldt automatisch in alle lidstaten.
2. Nationaliteitsbeginsel: Een auteur uit een land dat de conventie heeft ondertekend, krijgt in alle
andere lidstaten dezelfde bescherming als lokale auteurs.
3. Minimumduur van bescherming: De conventie stelt een minimale beschermingsduur van 50 jaar
na het overlijden van de auteur, hoewel veel landen deze termijn hebben verlengd naar 70 jaar.
4. Morele rechten: Auteurs hebben recht op erkenning van hun auteurschap en kunnen zich
verzetten tegen vervorming of misbruik van hun werk.
Auteursrecht is geen kunstrecht. Wat is kunst?
Criteria Uitleg
1. Concrete, waarneembare vorm: abstract IDEE Da Vinci Code – The Holy Blood and the Holy
is niet beschermd! Grail? Inspiratie <> vorm
TV formats / rechten op concepten voor
televisieprogramma’s:
• Idee moet voldoende
uitwerkt/geconcretiseerd zijn.
• Nauwkeurige beschrijving, beeld van
eindproduct.
• NL RL Haeck: “het raamwerk of de
structuur bestaande uit een combinatie
van elementen op basis waarvan een
serie programma afleveringen kan
worden geproduceerd voor radio of
televisie”. De vorm waarin je het gaat
schrijven en vormgeven in van belang!
• Origineel! Je mag je laten inspireren door
andere werken, maar je moet er wel een
persoonlijke touch aan geven.
= Feitenkwestie
2. Originaliteit • Geen algemene definitie
3
, • Persoonlijke stempel, maker heeft
eigen/subjectieve keuzes gemaakt bij de
creatie van zijn werk, eigen intellectuele
schepping van de auteur (‘oorspronkelijk’:
foto’s, CP, DB)
o Los van artistieke waarde, bestemming, doel,
drager, inhoud
o Maker = mens (niet louter machine of AI)
Rechtspraak
• Werk moet de uitdrukking zijn van de
intellectuele inspanning van de maker.
• Activiteit van de menselijke geest;
“individueel karakter waardoor er een
schepping ontstaat”.
• Eigen inbreng van de auteur moet terug te
vinden zijn in het werk.
CREATIE MENSELIJKE GEEST
In april 2018 besliste een Amerikaans hof dat dieren geen auteursrechten
kunnen bezitten. Dit kwam voort uit de "selfie aap"-zaak, waarin een aap een
selfie maakte met de camera van een fotograaf. De rechtbank oordeelde dat
auteursrechten alleen aan mensen kunnen worden toegekend, niet aan
dieren.
“Théâtre d’Opéra Spatial" is een door AI gecreëerd kunstwerk van
Matthew Allen dat een kunstwedstrijd won. Hij had in zijn inzenden wél
geschreven dat het was gemaakt door de AI-beeldgenerator Midjourney.
Dit leidde tot discussie over de rol van AI in kunst en wie de eigenaar is
van door AI gegenereerde werken. De foto heeft geen auteursrecht, want
de auteur is geen mens.
Persoonlijke stempel van de maker
Criteria van het object Uitleg
1) Originaliteit Hof van Cassatie:
Cass. 31 oktober 2013 en Cass. 17 maart 2014
“Wil een fotografisch werk de bescherming
genieten… noodzakelijk doch volstaat het dat te
bewijzen dat het oorspronkelijk is in de zin dat het
een eigen intellectuele schepping van zijn auteur
is….. Wanneer zij de persoonlijkheid van de auteur
weergeeft. Dat is het geval als de auteurs zijn
creatief talent bij de realisatie van het werk heeft
uitgedrukt door het maken van vrije en creatieve
keuzes”
Vanaf dat moment is er sprake van originaliteit.
2) Originaliteit HJEU
Painer (1/12/2011): Portretfoto kan oorspronkelijk
zijn, eigen intellectuele schepping van de
fotograaf, creatieve keuzes, creatieve
vaardigheden
4
