Scheikunde samenvatting T.7: Chemie voor het leven
T.7.1 + T.7.3 t/m T.7.17
Koolwaterstoffen
T.7.1
Alkanen
De groep alkanen maken deel uit van een grotere groep die koolwaterstoffen wordt genoemd. Dit
zijn verbindingen die zijn opgebouwd uit koolstof en waterstof
Koolwaterstoffen
Deze stoffen kunnen worden verdeeld in twee groepen, namelijk verzadigde en onverzadigde:
• Verzadigde koolwaterstoffen
Onder deze groep vallen de alkanen, deze voldoen aan de algemene formule CnH2n+2. Deze
stoffen bevatten geen dubbele of drievoudige bindingen.
• Onverzadigde koolwaterstoffen
Deze stoffen kunnen wel dubbele en driedubbele bindingen bevatten.
Isomerie
Stoffen met dezelfde molecuulformule, maar met een andere structuurformule noemen we
isomeren.
Voor de scheikunde zijn regels opgesteld voor de naamgeving van alle organische chemische
verbindingen, dit wordt de systematische naamgeving genoemd. Hieronder staan in het kort de
regels voor de systematische naamgeving:
• De langste keten (C-atomen) wordt de factor die de stamnaam bepaald.
• De zijgroepen anders dan waterstofatomen (H) moeten worden benoemd, ook moet daarbij
het nummer van het gekoppelde C-atoom worden gegeven (zo laag mogelijk).
• Bij meerdere karakteristieke groepen wordt aan de hoogst gerangde groep in BINAS-tabel:
66D, het laagste plaatsnummer toegekend en wordt deze als achtervoegsel benoemd.
• Als er sprake is van meer dan 1 vertakking of karakteristieke groep, moeten die met
plaatsnummer worden aangeduid.
, Vertakkingen van de koolstofketen
Er zijn een aantal veelvoorkomende vertakkingen van de koolstofketen, hieronder zijn die te zien in
een schema:
Structuurformule Naam
-CH3 Methyl
-CH2 – CH3 Ethyl
-CH2 – CH2 – CH3 Propyl
-CH – CH3 (1-methylmethyl) of
I isopropyl
CH3
-CnH2n+2 Alkyl
Cyclische koolwaterstoffen
Verzadigde koolwaterstoffen kunnen ringvormig zijn, dit worden de cycloalkanen genoemd. Hierin
zijn de drie meest voorkomende cycloalkanen gegeven:
• Cyclopropaan
Bestaande uit 3 C-atomen. Dit molecuul is erg instabiel door de hoek tussen de C-atomen van
maar 60 graden.
• Cyclobutaan
Bestaande uit 5 C-atomen is al stabieler door een bindingshoek van 90 graden
• Cyclopentaan
Bestaande uit 5 C-atomen, hierbij is geen sprake meer van instabiliteit.
Alkenen en alkynen
Onverzadigde koolwaterstoffen worden onverzadigd genoemd door het niet verzadigd zijn met
waterstofatomen. Er is(zijn) namelijk sprake van het aanwezig zijn van een dubbele of driedubbele
binding.
• Alkanen hebben geen dubbele of driedubbele binding.
• Alkenen hebben een of meer dubbele bindingen.
Onverzadigd
• Alkynen hebben een of meer driedubbele bindingen.
De naamgeving voor de onverzadigde alkenen en alkynen is anders dan de systematische
naamgeving van de alkanen. Hieronder is daar een overzicht van:
Molecuulformule Naam Structuurformule
C2H4 Etheen H2C=CH2
C2H2 Ethyn HC(=)CH
C3H6 Propeen H2C=CH-CH3
C3H4 Propyn HC(=)C-CH3
C4H8 But-1-een H2C=CH-CH2-CH3
C4H8 But-2-een CH3-CH=CH-CH3
C4H6 Buta-1,3-dieen H2C=CH-CH=CH2
T.7.1 + T.7.3 t/m T.7.17
Koolwaterstoffen
T.7.1
Alkanen
De groep alkanen maken deel uit van een grotere groep die koolwaterstoffen wordt genoemd. Dit
zijn verbindingen die zijn opgebouwd uit koolstof en waterstof
Koolwaterstoffen
Deze stoffen kunnen worden verdeeld in twee groepen, namelijk verzadigde en onverzadigde:
• Verzadigde koolwaterstoffen
Onder deze groep vallen de alkanen, deze voldoen aan de algemene formule CnH2n+2. Deze
stoffen bevatten geen dubbele of drievoudige bindingen.
• Onverzadigde koolwaterstoffen
Deze stoffen kunnen wel dubbele en driedubbele bindingen bevatten.
Isomerie
Stoffen met dezelfde molecuulformule, maar met een andere structuurformule noemen we
isomeren.
Voor de scheikunde zijn regels opgesteld voor de naamgeving van alle organische chemische
verbindingen, dit wordt de systematische naamgeving genoemd. Hieronder staan in het kort de
regels voor de systematische naamgeving:
• De langste keten (C-atomen) wordt de factor die de stamnaam bepaald.
• De zijgroepen anders dan waterstofatomen (H) moeten worden benoemd, ook moet daarbij
het nummer van het gekoppelde C-atoom worden gegeven (zo laag mogelijk).
• Bij meerdere karakteristieke groepen wordt aan de hoogst gerangde groep in BINAS-tabel:
66D, het laagste plaatsnummer toegekend en wordt deze als achtervoegsel benoemd.
• Als er sprake is van meer dan 1 vertakking of karakteristieke groep, moeten die met
plaatsnummer worden aangeduid.
, Vertakkingen van de koolstofketen
Er zijn een aantal veelvoorkomende vertakkingen van de koolstofketen, hieronder zijn die te zien in
een schema:
Structuurformule Naam
-CH3 Methyl
-CH2 – CH3 Ethyl
-CH2 – CH2 – CH3 Propyl
-CH – CH3 (1-methylmethyl) of
I isopropyl
CH3
-CnH2n+2 Alkyl
Cyclische koolwaterstoffen
Verzadigde koolwaterstoffen kunnen ringvormig zijn, dit worden de cycloalkanen genoemd. Hierin
zijn de drie meest voorkomende cycloalkanen gegeven:
• Cyclopropaan
Bestaande uit 3 C-atomen. Dit molecuul is erg instabiel door de hoek tussen de C-atomen van
maar 60 graden.
• Cyclobutaan
Bestaande uit 5 C-atomen is al stabieler door een bindingshoek van 90 graden
• Cyclopentaan
Bestaande uit 5 C-atomen, hierbij is geen sprake meer van instabiliteit.
Alkenen en alkynen
Onverzadigde koolwaterstoffen worden onverzadigd genoemd door het niet verzadigd zijn met
waterstofatomen. Er is(zijn) namelijk sprake van het aanwezig zijn van een dubbele of driedubbele
binding.
• Alkanen hebben geen dubbele of driedubbele binding.
• Alkenen hebben een of meer dubbele bindingen.
Onverzadigd
• Alkynen hebben een of meer driedubbele bindingen.
De naamgeving voor de onverzadigde alkenen en alkynen is anders dan de systematische
naamgeving van de alkanen. Hieronder is daar een overzicht van:
Molecuulformule Naam Structuurformule
C2H4 Etheen H2C=CH2
C2H2 Ethyn HC(=)CH
C3H6 Propeen H2C=CH-CH3
C3H4 Propyn HC(=)C-CH3
C4H8 But-1-een H2C=CH-CH2-CH3
C4H8 But-2-een CH3-CH=CH-CH3
C4H6 Buta-1,3-dieen H2C=CH-CH=CH2
