Strafrecht
30/09/2024
Inleiding:
Examen: 2 van de 20 punten zullen termen zijn die ze in het Frans vraagt, zeer belangrijk om
dit te leren!
Persberichten moet je met een kritische geest benaderen en iedereen geniet van het
vermoeden van onschuld ZELFS al is het duidelijk dat zij dit hebben gepleegd, dan nog
genieten zij van dit vermoeden.
- ongenuanceerd, repressief, fouten, flirten met vermoeden van onschuld gevaar
voor PUNITIEF POPULISME
o vb zware feiten halen media en er is een roep om de doodstraf ingevoerd,
maar dit kan niet België is lid van de Raad van Europa en kan deze straf niet
invoeren.
o Bij verkrachting de straf inroepen van castratie ,maar lijfstraffen kunt u niet
invoeren. Dit gaat niet
o Soms kunnen we vaak de repressieve kaart niet intrekken omdat dit in strijd is
met bepaalde beginselen.
- = veel mensen zeggen dat al zwaardere straffen zorgen voor geen herval, maar
wetenschap zegt hoe zwaarder dat je straf hoe meer kan sop herval.
- Iedereen komt ooit vrij, zelfs als je levenslang bent veroordeelt. Iedereen heeft het
recht om ooit terug in de samenleving te komen door het voldoen van bepaalde
voorwaarden, dit is een reflex die je moet kunnen hebben.
Celstraf is geen juridisch begrip, er bestaat wel een gevangenisstraf als vrijheid ontnemende
straf.
Wat is het nut van strafrecht?
Welke doelstellingen worden nagestreefd?
Persberichten:
- We gaan vaak terugvallen op persberichten in de lessen, die moeten we kritisch kunnen
benaderen
o Vermoeden van onschuld!
Iedereen geniet van het vermoeden van onschuld totdat die definitief is
veroordeeld (=beslissing niet meer vatbaar voor HB.)
Zelfs al is het zeer duidelijk dat de persoon het misdrijf heeft gepleegd, dan
geniet hij nog van het vermoeden van onschuld.
Bepaalde mediaberichten raken dit vermoeden van onschuld vaak!! (soms
benoeming met naam & toenaam & persoonlijke informatie)
1
,Voorbeelden:
- Bediende van bakkerij riskeert celstraf voor diefstal van geld uit kassa: “Het gaat om 30.000
euro”
o Celstraf ≠ juridisch begrip (= gevangenisstraf) + bij diefstal ook andere straffen
mogelijk, niet meteen gevangenisstraf
- Huisarts riskeert 30 maanden voor aanranding van patiënte tijdens huisbezoek maar ontkent:
“Zij heeft mij verleid”
o Aantasting ≠ juridisch begrip (= aantasting seksuele integriteit) + 30 maanden?
- Man die Yves (37) doodstak na zeven jaar voorwaardelijk vrij: “Dat is tegenwoordig de prijs
van een mensenleven”
o = rechtsfiguur van de voorwaardelijke in vrijstelling (als aan bepaalde vw’en voldoet
vervroegd vrij + toezicht door OH), wat is beter: iemand plots vrij zonder toezicht OH
en frustratie gevangenisregime? (dit meestal verkeerd naar uiting gebracht)
ongenuanceerd, repressief, fouten, flirten met vermoeden van onschuld
gevaar voor punitief populisme:
o = Bepaalde onterechte effecten die worden aangeschreven aan het strafrecht.
o Veel mensen denken dat zware straffen het best werken.
(repressief karakter politiek, media etc. strookt niet met de wetenschap)
MAAR vanuit wetenschap: zware straffen groter risico op herval en dat is
niet tendens die we willen bereiken
Ook heeft iedereen het recht om in vrijheid worden gesteld als aan bepaalde
voorwaarden is voldaan (uitgangspunt = iedereen komt ooit terug in de
samenleving)
Nog een vb. van punitief populisme zware feiten uit media? Roep = groot
om doodstraf terug in te voeren
De doodstraf/lijfstraf kan nooit worden ingevoerd in BE (want lid
van Raad v.d. EU)
Actualiteit:
“Vrouwen in Afghanistan mogen niet meer publiekelijk praten, zingen of voordragen. De regels zijn
een uitwerking van de ultrastrikte sharia die geldt in Afghanistan (25 augustus 2024)”
- Neutralere persberichten
- Strafrecht = Momentopname en plaats-tijdsgebonden.
- Dit is in BE onmogelijk (lid v.d. Raad van Europa) = onmogelijk om dergelijke straffen
strafbaar te stellen
“Laten leeglopen van autobanden voortaan strafbaar in Antwerpen
Wie vanaf begin oktober nog zo’n actie onderneemt, bijvoorbeeld als deel van een protest tegen
SUV’s, mag een GAS-boete verwachten (16 september 2024)”
- Verwarrende kop ‘strafbaar’ dan denkt u aan strafrecht maar als je verder leest ‘GAS-
boetes’ = bestuurlijke sanctie
- Dus GAS-boete = sanctie, los van strafrechtelijke sanctie (strafrecht ≠ enige
handhavingsmechanisme)
2
,Strafwetboek 1867:
- Vóór 1867: Code Napoléon
- Haus (U Gent) en Nypels (U Luik)
o 2 professoren aangesteld voor ons BE Sw. dat in 1867 in stand is gekomen
- Eigenlijk overname van Code Napoléon
o Is wel gwn grotendeels een overname geweest Code Napoléon, met weliswaar veel
wijzigingen en aanpassingen
- Klassieke leer
o Heeft destijds Sw. Geïnspireerd en dat merken we aan uitwerking van # rechtsfiguren
Schuldbegrip staat centraal. Elkeen heeft keuze tussen het goede en het
kwade, als misdrijf gepleegd gekozen kwade en dus bestraffing
Doelstelling van de bestraffing = vergelding, intimidatie en preventie
Nu: vergelding kan niet de primaire doelstelling zijn van het
strafrecht.
- Intussen gewijzigd, aangevuld onleesbaar kluwen
o Men bouwde altijd voort op bestaande artikelen
- Veel rechtsfiguren hebben geen wettelijke basis, veel straffen zijn artificieel (bv. door
correctionalisering = moet in Sw. Bepaalde straffen combineren = was horror, nu niet meer),
archaïsch taalgebruik, geen voeling met wetenschappelijk onderzoek,…
o De insteek is de keuze tussen het goede en het kwade (men denkt nog niet aan de
complementaire wetten zoals iemand die een misdaad pleegt door een
geestesziekte)
Nu: een nieuw wetboek:
- Commissie tot hervorming van het strafrecht
o Vierde poging sinds 1979 (Châtel&D’Haenens; Legros; Holsters)
o Damien Vandermeersch, Joëlle Rozie en Jeroen De Herdt
- Publicatie: Belgisch Staatsblad 8 april 2024
- In werking: 2 jaar na publicatie: 8 april 2026
- Nog wachten op Strafuitvoeringswetboek
Een eigentijds nieuw Strafwetboek:
- Nieuwe Sw. Vertrekt met de 3 premisse (belangrijk):
o Accuraat = garantie voor rechtszekerheid (wetgever tekent een billijk en rechtvaardig
straffenarsenaal uit voor zowel SO als DD)
o Coherent = vlotte toepassing op concrete situaties
o Eenvoudig = iedereen wordt geacht de strafwet te kennen (alle burgers geacht
strafwet te kennen van zodra in werking dus regels mag niet complex)
Gevangenisstraf als ultimum remedium:
- Grote aandacht voor resocialisatie en herstel
o Herstelgedachte is zeer belangrijk, maar toch vind je bv. veel strenge recidiveregels
terug (strenger dan voorheen)
- MAAR politiek heeft laatste woord:
o Nog steeds strenge recidiveregels
o Nog steeds TBS/verlengde opvolging
Dus zelfs wanneer je als uitgangspunt: gevangenisstraf als ultimum remedium
(herstelgedachte) bv. inzake belet niet dat politiek laatste woord heeft
(dus steeds strenge regels terugvinden in Sw.)
3
, De bestraffingspijlers:
- Visie over de doelstellingen van de straf
- Gevangenisstraf als ultimum remedium
- Gelijkwaardige straffen, maar oog voor proportionaliteit en individualisering van de
bestraffing
o Casus per casus bekijken (moordenaar = doden van gewelddadige partner
overeenkomst elkaar doden mr 1 mislukt massamoordenaar die iemand doodt )
- Gediversifieerd straffenpalet met strafniveaus
o Vroeger meeste misdrijven op straffe gevanegnisstraf nu strafniveaus waarbij
gevangenisstraf, tenzij hoogste strafniveaus, niet meer referentiestraf
- Nieuwe vormen van bestraffing
- Strafuitvoeringsrechtbank (SURB) aangeduid als centrale uitvoeringsinstantie
Begripsbepaling strafrecht:
- Niet gemakkelijk want plaats- en tijdgebonden
o Strafrecht beoogt de handhaving van een aantal waarden in een bepaald land op een
gegeven ogenblik
- Werkdefinitie
o Het strafrecht is het geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar
stellen en sancties bepalen die op de daders toepasselijk zijn
- 3 sleutelbegrippen in de definitie
o Misdrijf
o Dader
o Strafrechtelijke sanctie
Misdrijf:
- Misdrijf = algemene term
- Niet langer drieleding: misdaad, wanbedrijf, overtreding
- = een gedraging waarop de WET een sanctie stelt
o Legaliteitsprincipe: je moet een wettelijke basis hebben om van een misdrijf te
spreken.
- Niet alles wat moreel verwerpelijk is = een misdrijf
o Vb. bepaalde vormen van belastingsonderduiken, vriendjespolitiek & het verbergen
van een lijk gedood door iemand waarmee je bloedband hebt.
Strafrechtelijke sanctie:
- Een straf = strafrechtelijke sanctie
o We bekijken dit (straf) in ruime zin
- Strafrechtelijke sanctie is niet noodzakelijk een straf
o Ook maatregelen (bv. internering = opname in instelling voor behandeling na misdrijf
door iemand met geestesstoornis)
o Ook reacties in het Vlaams jeugddelinquentierecht (= maatregelen + sancties voor
minderjarigen die delict plegen)
o Ook punitieve sancties in de zin van artikel 6 EVRM (“criminal charge”)
o Ook sancties sui generis (rechtsfiguren die niet etiket straf maar sanctie sui generis)
o Ook bestraffingsmodaliteiten (= verschillende manieren waarop straf kan worden
opgelegd, bv. met uitstel of gedeeltelijke uitvoering)
- Ook andere handhavingsmechanismen
4
30/09/2024
Inleiding:
Examen: 2 van de 20 punten zullen termen zijn die ze in het Frans vraagt, zeer belangrijk om
dit te leren!
Persberichten moet je met een kritische geest benaderen en iedereen geniet van het
vermoeden van onschuld ZELFS al is het duidelijk dat zij dit hebben gepleegd, dan nog
genieten zij van dit vermoeden.
- ongenuanceerd, repressief, fouten, flirten met vermoeden van onschuld gevaar
voor PUNITIEF POPULISME
o vb zware feiten halen media en er is een roep om de doodstraf ingevoerd,
maar dit kan niet België is lid van de Raad van Europa en kan deze straf niet
invoeren.
o Bij verkrachting de straf inroepen van castratie ,maar lijfstraffen kunt u niet
invoeren. Dit gaat niet
o Soms kunnen we vaak de repressieve kaart niet intrekken omdat dit in strijd is
met bepaalde beginselen.
- = veel mensen zeggen dat al zwaardere straffen zorgen voor geen herval, maar
wetenschap zegt hoe zwaarder dat je straf hoe meer kan sop herval.
- Iedereen komt ooit vrij, zelfs als je levenslang bent veroordeelt. Iedereen heeft het
recht om ooit terug in de samenleving te komen door het voldoen van bepaalde
voorwaarden, dit is een reflex die je moet kunnen hebben.
Celstraf is geen juridisch begrip, er bestaat wel een gevangenisstraf als vrijheid ontnemende
straf.
Wat is het nut van strafrecht?
Welke doelstellingen worden nagestreefd?
Persberichten:
- We gaan vaak terugvallen op persberichten in de lessen, die moeten we kritisch kunnen
benaderen
o Vermoeden van onschuld!
Iedereen geniet van het vermoeden van onschuld totdat die definitief is
veroordeeld (=beslissing niet meer vatbaar voor HB.)
Zelfs al is het zeer duidelijk dat de persoon het misdrijf heeft gepleegd, dan
geniet hij nog van het vermoeden van onschuld.
Bepaalde mediaberichten raken dit vermoeden van onschuld vaak!! (soms
benoeming met naam & toenaam & persoonlijke informatie)
1
,Voorbeelden:
- Bediende van bakkerij riskeert celstraf voor diefstal van geld uit kassa: “Het gaat om 30.000
euro”
o Celstraf ≠ juridisch begrip (= gevangenisstraf) + bij diefstal ook andere straffen
mogelijk, niet meteen gevangenisstraf
- Huisarts riskeert 30 maanden voor aanranding van patiënte tijdens huisbezoek maar ontkent:
“Zij heeft mij verleid”
o Aantasting ≠ juridisch begrip (= aantasting seksuele integriteit) + 30 maanden?
- Man die Yves (37) doodstak na zeven jaar voorwaardelijk vrij: “Dat is tegenwoordig de prijs
van een mensenleven”
o = rechtsfiguur van de voorwaardelijke in vrijstelling (als aan bepaalde vw’en voldoet
vervroegd vrij + toezicht door OH), wat is beter: iemand plots vrij zonder toezicht OH
en frustratie gevangenisregime? (dit meestal verkeerd naar uiting gebracht)
ongenuanceerd, repressief, fouten, flirten met vermoeden van onschuld
gevaar voor punitief populisme:
o = Bepaalde onterechte effecten die worden aangeschreven aan het strafrecht.
o Veel mensen denken dat zware straffen het best werken.
(repressief karakter politiek, media etc. strookt niet met de wetenschap)
MAAR vanuit wetenschap: zware straffen groter risico op herval en dat is
niet tendens die we willen bereiken
Ook heeft iedereen het recht om in vrijheid worden gesteld als aan bepaalde
voorwaarden is voldaan (uitgangspunt = iedereen komt ooit terug in de
samenleving)
Nog een vb. van punitief populisme zware feiten uit media? Roep = groot
om doodstraf terug in te voeren
De doodstraf/lijfstraf kan nooit worden ingevoerd in BE (want lid
van Raad v.d. EU)
Actualiteit:
“Vrouwen in Afghanistan mogen niet meer publiekelijk praten, zingen of voordragen. De regels zijn
een uitwerking van de ultrastrikte sharia die geldt in Afghanistan (25 augustus 2024)”
- Neutralere persberichten
- Strafrecht = Momentopname en plaats-tijdsgebonden.
- Dit is in BE onmogelijk (lid v.d. Raad van Europa) = onmogelijk om dergelijke straffen
strafbaar te stellen
“Laten leeglopen van autobanden voortaan strafbaar in Antwerpen
Wie vanaf begin oktober nog zo’n actie onderneemt, bijvoorbeeld als deel van een protest tegen
SUV’s, mag een GAS-boete verwachten (16 september 2024)”
- Verwarrende kop ‘strafbaar’ dan denkt u aan strafrecht maar als je verder leest ‘GAS-
boetes’ = bestuurlijke sanctie
- Dus GAS-boete = sanctie, los van strafrechtelijke sanctie (strafrecht ≠ enige
handhavingsmechanisme)
2
,Strafwetboek 1867:
- Vóór 1867: Code Napoléon
- Haus (U Gent) en Nypels (U Luik)
o 2 professoren aangesteld voor ons BE Sw. dat in 1867 in stand is gekomen
- Eigenlijk overname van Code Napoléon
o Is wel gwn grotendeels een overname geweest Code Napoléon, met weliswaar veel
wijzigingen en aanpassingen
- Klassieke leer
o Heeft destijds Sw. Geïnspireerd en dat merken we aan uitwerking van # rechtsfiguren
Schuldbegrip staat centraal. Elkeen heeft keuze tussen het goede en het
kwade, als misdrijf gepleegd gekozen kwade en dus bestraffing
Doelstelling van de bestraffing = vergelding, intimidatie en preventie
Nu: vergelding kan niet de primaire doelstelling zijn van het
strafrecht.
- Intussen gewijzigd, aangevuld onleesbaar kluwen
o Men bouwde altijd voort op bestaande artikelen
- Veel rechtsfiguren hebben geen wettelijke basis, veel straffen zijn artificieel (bv. door
correctionalisering = moet in Sw. Bepaalde straffen combineren = was horror, nu niet meer),
archaïsch taalgebruik, geen voeling met wetenschappelijk onderzoek,…
o De insteek is de keuze tussen het goede en het kwade (men denkt nog niet aan de
complementaire wetten zoals iemand die een misdaad pleegt door een
geestesziekte)
Nu: een nieuw wetboek:
- Commissie tot hervorming van het strafrecht
o Vierde poging sinds 1979 (Châtel&D’Haenens; Legros; Holsters)
o Damien Vandermeersch, Joëlle Rozie en Jeroen De Herdt
- Publicatie: Belgisch Staatsblad 8 april 2024
- In werking: 2 jaar na publicatie: 8 april 2026
- Nog wachten op Strafuitvoeringswetboek
Een eigentijds nieuw Strafwetboek:
- Nieuwe Sw. Vertrekt met de 3 premisse (belangrijk):
o Accuraat = garantie voor rechtszekerheid (wetgever tekent een billijk en rechtvaardig
straffenarsenaal uit voor zowel SO als DD)
o Coherent = vlotte toepassing op concrete situaties
o Eenvoudig = iedereen wordt geacht de strafwet te kennen (alle burgers geacht
strafwet te kennen van zodra in werking dus regels mag niet complex)
Gevangenisstraf als ultimum remedium:
- Grote aandacht voor resocialisatie en herstel
o Herstelgedachte is zeer belangrijk, maar toch vind je bv. veel strenge recidiveregels
terug (strenger dan voorheen)
- MAAR politiek heeft laatste woord:
o Nog steeds strenge recidiveregels
o Nog steeds TBS/verlengde opvolging
Dus zelfs wanneer je als uitgangspunt: gevangenisstraf als ultimum remedium
(herstelgedachte) bv. inzake belet niet dat politiek laatste woord heeft
(dus steeds strenge regels terugvinden in Sw.)
3
, De bestraffingspijlers:
- Visie over de doelstellingen van de straf
- Gevangenisstraf als ultimum remedium
- Gelijkwaardige straffen, maar oog voor proportionaliteit en individualisering van de
bestraffing
o Casus per casus bekijken (moordenaar = doden van gewelddadige partner
overeenkomst elkaar doden mr 1 mislukt massamoordenaar die iemand doodt )
- Gediversifieerd straffenpalet met strafniveaus
o Vroeger meeste misdrijven op straffe gevanegnisstraf nu strafniveaus waarbij
gevangenisstraf, tenzij hoogste strafniveaus, niet meer referentiestraf
- Nieuwe vormen van bestraffing
- Strafuitvoeringsrechtbank (SURB) aangeduid als centrale uitvoeringsinstantie
Begripsbepaling strafrecht:
- Niet gemakkelijk want plaats- en tijdgebonden
o Strafrecht beoogt de handhaving van een aantal waarden in een bepaald land op een
gegeven ogenblik
- Werkdefinitie
o Het strafrecht is het geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar
stellen en sancties bepalen die op de daders toepasselijk zijn
- 3 sleutelbegrippen in de definitie
o Misdrijf
o Dader
o Strafrechtelijke sanctie
Misdrijf:
- Misdrijf = algemene term
- Niet langer drieleding: misdaad, wanbedrijf, overtreding
- = een gedraging waarop de WET een sanctie stelt
o Legaliteitsprincipe: je moet een wettelijke basis hebben om van een misdrijf te
spreken.
- Niet alles wat moreel verwerpelijk is = een misdrijf
o Vb. bepaalde vormen van belastingsonderduiken, vriendjespolitiek & het verbergen
van een lijk gedood door iemand waarmee je bloedband hebt.
Strafrechtelijke sanctie:
- Een straf = strafrechtelijke sanctie
o We bekijken dit (straf) in ruime zin
- Strafrechtelijke sanctie is niet noodzakelijk een straf
o Ook maatregelen (bv. internering = opname in instelling voor behandeling na misdrijf
door iemand met geestesstoornis)
o Ook reacties in het Vlaams jeugddelinquentierecht (= maatregelen + sancties voor
minderjarigen die delict plegen)
o Ook punitieve sancties in de zin van artikel 6 EVRM (“criminal charge”)
o Ook sancties sui generis (rechtsfiguren die niet etiket straf maar sanctie sui generis)
o Ook bestraffingsmodaliteiten (= verschillende manieren waarop straf kan worden
opgelegd, bv. met uitstel of gedeeltelijke uitvoering)
- Ook andere handhavingsmechanismen
4
