ARRAHMOUNI I.
Verbintenissenrecht
Les 1 (23/09)
Verbintenissenrecht zit in de kern van het privaatrecht; het regelt dus de
rechtsverhoudingen tussen individuen (kan gaan over natuurlijke personen
of rechtspersonen). Bijv. 2 ondernemingen die contracteren.
Dit staat in contrast met het publiekrecht dat de rechtsverhoudingen
tussen de overheid en het individu regelt. Dit bespreken we niet in dit vak.
Bronnen van verbintenissen:
Boek 5! (Kijk naar art. 5.3 BW)
- Een verbintenis kan bestaan uit rechtshandelingen (= een handeling
die je stelt waarbij je met opzet rechtsgevolgen doet ontstaan). Deze
kunnen meerzijdig zijn of eenzijdig.
Eenzijdige rechtshandelingen = een rechtshandeling waarbij het
rechtsgevolg intreedt door de wilsuiting van slechts één persoon. Bijv.
testament opmaken
Meerzijdige rechtshandelingen = een rechtshandeling waarbij het
rechtsgevolg intreedt door de samenwerking van twee of meer personen,
waarbij van alle betrokkenen een op rechtsgevolg gerichte wil vereist
is. Bijv. Huwelijk
- Een verbintenis kan bestaan uit rechtsfeiten (feiten die
rechtsgevolgen doen ontstaan zonder dat je die beoogt). Bijv. een
persoon krast je auto, je kan hierdoor een rechtsvordering nemen
om hem aan te klagen.
We denken dus meestal hier aan bv. buitencontractuele
aansprakelijkheid of verbintenissen uit oneigenlijke contracten.
Oneigenlijke contracten (de enigste 3) zijn:
zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en
ongerechtvaardigde verrijking
Het verbintenissenrecht is ingebakken in het dagelijkse leven:
- Instagram (cookies accepteren)
- Huwelijk (is ook een contract)
- Gsm kopen
- …
Bijzondere status verbintenissenrecht
1
,ARRAHMOUNI I.
Er zijn een aantal pijlers/doelstellingen waar het verbintenissenrecht op
gebaseerd is;
- Bindende kracht overeenkomst; eenieder moet weten dat als je een
overeenkomst sluit, dat dit bindende kracht heeft (alsof het in de
wet zou staan). Bijv. we sluiten een huurovereenkomst, dan zijn
beide partijen verplicht om zich aan hun rechten en de plichten te
houden. Ook de rechter mag niet zomaar een overeenkomst
herschrijven of naast zich leggen.
- Contractsvrijheid; we genieten allemaal van autonomie en vrijheid.
Juridisch gezien vertaalt dit zich dus in de contractsvrijheid. Eenieder
is vrij om te contracteren in prijs, hoeveelheid, met wie… (bestaan
natuurlijk uitzonderingen, je mag niet discrimineren).
- Maatschappelijke rechtvaardigheid; in een ideale wereld hebben we
allemaal dezelfde kennis, maar in de praktijk is dit niet. Er bestaan
machts(on)evenwichten. Als je met Telenet contracteert, dan vind je
je niet in dezelfde machtspositie (jij bent een consument, Telenet is
een bedrijf). De wetgever vond het dus belangrijk om een
bescherming op te bouwen.
Recente evoluties:
Boek 5 (daarvoor geregeld in oud BW van 1804, nog Code Napoleon).
Voormalig minister Koen Geens heeft het oud BW laten vernieuwen. Dit wil
niet zeggen dat het verbintenissenrecht van gisteren anders is dan van nu.
Het verbintenissenrecht is goed in stand gehouden, dankzij het HvC.
(Rechtspraak heeft dus gezorgd voor evolutie, waardoor het
verbintenissenrecht mee was met de tijd).
De meeste advocaten die nu bezig zijn, hebben nog steeds meer te maken
met het oude verbintenissenrecht dan het nieuwe. Dit komt door de
temporele werking van de wet. De wetgever wilde dat er rekening werd
gehouden met de rechtszekerheid. DUS verbintenissen gesteld voor 1
januari 2023 worden door het oude verbintenissenrecht beheerst (tenzij
anders is afgesproken). Het oude verbintenissenrecht mag dus nog zeker
niet vergeten worden.
“Het zal nog zeker 30/40 jaar duren om het oude verbintenissenrecht
volledig weg te krijgen”.
Boek 1 BW: “Algemene bepalingen”
De wetgever heeft gespiekt van Nederland en heeft gekozen voor een
gelaagde structuur. Je vertrekt van algemeen naar bijzonder in ons
2
,ARRAHMOUNI I.
wetboek. Boek 1 heeft transversale werking (het boek geldt voor het
volledige privaatrecht). DUS uiteraard ook voor het verbintenissenrecht.
BOEK 1 IS VAN TOEPASSING OP ELKE TAK VAN HET PRIVAATRECHT!!
Je moet ook telkens kijken naar de definities in boek 1, want boek 1 geeft
voortaan definities van begrippen, bv. rechtsmisbruik: het was
aanvankelijk een algemene rechtsbeginsel, nu is dit gecodificeerd.
Hier is ook kritiek op gekomen:
- Er wordt door de wetgever niet echt uitgelegd waarom bepaalde
begrippen worden opgenomen en waarom anderen niet.
- Summier wetboek; er staat vrij weinig in (gemiste kans).
- Er zijn vragen bij de totstandkoming (wordt echt gezien als een
proffen-wetboek)
Modernisering:
Boek 5 is geen evolutie, maar een revolutie. Het Hof van Cassatie is geen
wetgever, maar heeft toch bepaalde figuren doen introduceren (je mag je
hier vragen bij stellen, want het is niet de taak van rechters om wetgeving
te maken, dat laat je over aan de wetgevende macht).
Een wetboek is een kind van zijn tijd, de wetgever heeft geprobeerd om
begrippen in te voeren in het wetboek die ook leken zouden begrijpen.
Maar een paar moeilijke/verwarrende begrippen werden toch behouden
(bv. oneigenlijke contracten, wilsverhinderende dwaling…). “De goede
huisvader” is vervangen door de “voorzichtige en redelijke persoon”
(genderneutraal dus ook meer mee met de tijd).
Waarom nieuw wetboek? Koen Geens wilde de competitiviteit verhogen.
Als er werd gecontracteerd, kozen contractanten meestal niet voor het
Belgisch recht, dus de wetgever dacht dat dit kwam doordat we nog met
een oud wetboek werkte.
Er heeft ook een inhoudelijke modernisering plaatsgevonden (bv. sancties
op maat, nieuw evenwicht tussen wilsautonomie en rol rechter…)
Ons wetboek kent nu ook een moderne en logische structuur en het moet
toegankelijker zijn voor de burger (hoewel de meeste burgers een wetboek
openen, dus ook hier kunnen vragen bij worden gesteld).
Het Hof van Cassatie heeft voor vele evoluties gezorgd. Het HvC is ons
hoogste rechtscollege, maar we kennen nog steeds geen
precedentenwerking (zoals in het common law systeem); toch heeft het
Hof een groot gezag. Heel veel cassatierechtspraak is als gevolg
gecodificeerd in onze wetboeken.
3
, ARRAHMOUNI I.
De aard van een wetbepaling (= is het van aanvullend recht? Of van
dwingend recht?). De wetgever wilde hier eigenlijk geen antwoord op
geven. De Raad van State heeft de wetgever hierop teruggefloten en zei
dat het niet de taak is van rechtspraak om de aard van een wetsbepaling
te bepalen (maar die van de wetgever).
De wetgever heeft als antwoord art. 5.3, tweede lid BW gegeven.
Hier staat eigenlijk veel en niets in. Het komt dus toch terug aan de
rechter om de aard van een bepaling te bepalen.
Deel 1: Wat is nu eigenlijk een verbintenis?
Hoofdstuk 1: Het begrip verbintenis
Definitie verbintenis te vinden in art. 5.1. BW à een verbintenis is een
rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van een schuldenaar, indien
nodig in rechte, de uitvoering van een prestatie mag eisen.
A. Rechtsband tussen personen
Je moet een onderscheid maken tussen morele afspraken en échte
verbintenissen. Bv. niet komen opdagen bij een afspraak met een vriendin.
Deze vriendin gaat je niet komen dagvaarden omdat je niet bent komen
opdagen. De belangrijkste kenmerk van een verbintenis is dus dat het
juridisch afdwingbaar is.
Het veronderstelt dus:
- tussen personen; rechten en plichten
- dit is het verschil met zakelijk recht (dit geeft je een recht op een
zaak, dit geldt ook erga omnes, dus iedereen moet dit respecteren).
Bv. niemand mag op jouw grond een huisje bouwen.
- Verschil in geldingskracht; zakelijk is erga omnes (voor iedereen),
verbintenis is inter partes (enkel tussen partijen)
B. Ontstaan uit een rechtshandeling, de wet of een rechtsfeit
Je hebt de bedoeling om je te doen verbinden bij een rechtshandelingen.
(art. 1.3 BW).
C. Met het ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp
o Verbintenis om iets te doen, iets niet te doen, of iets te geven
(overdracht zakelijk recht)
o Inspannings- of resultaatsverbintenis
o Maakt in vermogen van SE een in geld waardeerbare
vermogenspost uit en in vermogen van SA een passief dat zijn
vermogen belast
4
Verbintenissenrecht
Les 1 (23/09)
Verbintenissenrecht zit in de kern van het privaatrecht; het regelt dus de
rechtsverhoudingen tussen individuen (kan gaan over natuurlijke personen
of rechtspersonen). Bijv. 2 ondernemingen die contracteren.
Dit staat in contrast met het publiekrecht dat de rechtsverhoudingen
tussen de overheid en het individu regelt. Dit bespreken we niet in dit vak.
Bronnen van verbintenissen:
Boek 5! (Kijk naar art. 5.3 BW)
- Een verbintenis kan bestaan uit rechtshandelingen (= een handeling
die je stelt waarbij je met opzet rechtsgevolgen doet ontstaan). Deze
kunnen meerzijdig zijn of eenzijdig.
Eenzijdige rechtshandelingen = een rechtshandeling waarbij het
rechtsgevolg intreedt door de wilsuiting van slechts één persoon. Bijv.
testament opmaken
Meerzijdige rechtshandelingen = een rechtshandeling waarbij het
rechtsgevolg intreedt door de samenwerking van twee of meer personen,
waarbij van alle betrokkenen een op rechtsgevolg gerichte wil vereist
is. Bijv. Huwelijk
- Een verbintenis kan bestaan uit rechtsfeiten (feiten die
rechtsgevolgen doen ontstaan zonder dat je die beoogt). Bijv. een
persoon krast je auto, je kan hierdoor een rechtsvordering nemen
om hem aan te klagen.
We denken dus meestal hier aan bv. buitencontractuele
aansprakelijkheid of verbintenissen uit oneigenlijke contracten.
Oneigenlijke contracten (de enigste 3) zijn:
zaakwaarneming, onverschuldigde betaling en
ongerechtvaardigde verrijking
Het verbintenissenrecht is ingebakken in het dagelijkse leven:
- Instagram (cookies accepteren)
- Huwelijk (is ook een contract)
- Gsm kopen
- …
Bijzondere status verbintenissenrecht
1
,ARRAHMOUNI I.
Er zijn een aantal pijlers/doelstellingen waar het verbintenissenrecht op
gebaseerd is;
- Bindende kracht overeenkomst; eenieder moet weten dat als je een
overeenkomst sluit, dat dit bindende kracht heeft (alsof het in de
wet zou staan). Bijv. we sluiten een huurovereenkomst, dan zijn
beide partijen verplicht om zich aan hun rechten en de plichten te
houden. Ook de rechter mag niet zomaar een overeenkomst
herschrijven of naast zich leggen.
- Contractsvrijheid; we genieten allemaal van autonomie en vrijheid.
Juridisch gezien vertaalt dit zich dus in de contractsvrijheid. Eenieder
is vrij om te contracteren in prijs, hoeveelheid, met wie… (bestaan
natuurlijk uitzonderingen, je mag niet discrimineren).
- Maatschappelijke rechtvaardigheid; in een ideale wereld hebben we
allemaal dezelfde kennis, maar in de praktijk is dit niet. Er bestaan
machts(on)evenwichten. Als je met Telenet contracteert, dan vind je
je niet in dezelfde machtspositie (jij bent een consument, Telenet is
een bedrijf). De wetgever vond het dus belangrijk om een
bescherming op te bouwen.
Recente evoluties:
Boek 5 (daarvoor geregeld in oud BW van 1804, nog Code Napoleon).
Voormalig minister Koen Geens heeft het oud BW laten vernieuwen. Dit wil
niet zeggen dat het verbintenissenrecht van gisteren anders is dan van nu.
Het verbintenissenrecht is goed in stand gehouden, dankzij het HvC.
(Rechtspraak heeft dus gezorgd voor evolutie, waardoor het
verbintenissenrecht mee was met de tijd).
De meeste advocaten die nu bezig zijn, hebben nog steeds meer te maken
met het oude verbintenissenrecht dan het nieuwe. Dit komt door de
temporele werking van de wet. De wetgever wilde dat er rekening werd
gehouden met de rechtszekerheid. DUS verbintenissen gesteld voor 1
januari 2023 worden door het oude verbintenissenrecht beheerst (tenzij
anders is afgesproken). Het oude verbintenissenrecht mag dus nog zeker
niet vergeten worden.
“Het zal nog zeker 30/40 jaar duren om het oude verbintenissenrecht
volledig weg te krijgen”.
Boek 1 BW: “Algemene bepalingen”
De wetgever heeft gespiekt van Nederland en heeft gekozen voor een
gelaagde structuur. Je vertrekt van algemeen naar bijzonder in ons
2
,ARRAHMOUNI I.
wetboek. Boek 1 heeft transversale werking (het boek geldt voor het
volledige privaatrecht). DUS uiteraard ook voor het verbintenissenrecht.
BOEK 1 IS VAN TOEPASSING OP ELKE TAK VAN HET PRIVAATRECHT!!
Je moet ook telkens kijken naar de definities in boek 1, want boek 1 geeft
voortaan definities van begrippen, bv. rechtsmisbruik: het was
aanvankelijk een algemene rechtsbeginsel, nu is dit gecodificeerd.
Hier is ook kritiek op gekomen:
- Er wordt door de wetgever niet echt uitgelegd waarom bepaalde
begrippen worden opgenomen en waarom anderen niet.
- Summier wetboek; er staat vrij weinig in (gemiste kans).
- Er zijn vragen bij de totstandkoming (wordt echt gezien als een
proffen-wetboek)
Modernisering:
Boek 5 is geen evolutie, maar een revolutie. Het Hof van Cassatie is geen
wetgever, maar heeft toch bepaalde figuren doen introduceren (je mag je
hier vragen bij stellen, want het is niet de taak van rechters om wetgeving
te maken, dat laat je over aan de wetgevende macht).
Een wetboek is een kind van zijn tijd, de wetgever heeft geprobeerd om
begrippen in te voeren in het wetboek die ook leken zouden begrijpen.
Maar een paar moeilijke/verwarrende begrippen werden toch behouden
(bv. oneigenlijke contracten, wilsverhinderende dwaling…). “De goede
huisvader” is vervangen door de “voorzichtige en redelijke persoon”
(genderneutraal dus ook meer mee met de tijd).
Waarom nieuw wetboek? Koen Geens wilde de competitiviteit verhogen.
Als er werd gecontracteerd, kozen contractanten meestal niet voor het
Belgisch recht, dus de wetgever dacht dat dit kwam doordat we nog met
een oud wetboek werkte.
Er heeft ook een inhoudelijke modernisering plaatsgevonden (bv. sancties
op maat, nieuw evenwicht tussen wilsautonomie en rol rechter…)
Ons wetboek kent nu ook een moderne en logische structuur en het moet
toegankelijker zijn voor de burger (hoewel de meeste burgers een wetboek
openen, dus ook hier kunnen vragen bij worden gesteld).
Het Hof van Cassatie heeft voor vele evoluties gezorgd. Het HvC is ons
hoogste rechtscollege, maar we kennen nog steeds geen
precedentenwerking (zoals in het common law systeem); toch heeft het
Hof een groot gezag. Heel veel cassatierechtspraak is als gevolg
gecodificeerd in onze wetboeken.
3
, ARRAHMOUNI I.
De aard van een wetbepaling (= is het van aanvullend recht? Of van
dwingend recht?). De wetgever wilde hier eigenlijk geen antwoord op
geven. De Raad van State heeft de wetgever hierop teruggefloten en zei
dat het niet de taak is van rechtspraak om de aard van een wetsbepaling
te bepalen (maar die van de wetgever).
De wetgever heeft als antwoord art. 5.3, tweede lid BW gegeven.
Hier staat eigenlijk veel en niets in. Het komt dus toch terug aan de
rechter om de aard van een bepaling te bepalen.
Deel 1: Wat is nu eigenlijk een verbintenis?
Hoofdstuk 1: Het begrip verbintenis
Definitie verbintenis te vinden in art. 5.1. BW à een verbintenis is een
rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van een schuldenaar, indien
nodig in rechte, de uitvoering van een prestatie mag eisen.
A. Rechtsband tussen personen
Je moet een onderscheid maken tussen morele afspraken en échte
verbintenissen. Bv. niet komen opdagen bij een afspraak met een vriendin.
Deze vriendin gaat je niet komen dagvaarden omdat je niet bent komen
opdagen. De belangrijkste kenmerk van een verbintenis is dus dat het
juridisch afdwingbaar is.
Het veronderstelt dus:
- tussen personen; rechten en plichten
- dit is het verschil met zakelijk recht (dit geeft je een recht op een
zaak, dit geldt ook erga omnes, dus iedereen moet dit respecteren).
Bv. niemand mag op jouw grond een huisje bouwen.
- Verschil in geldingskracht; zakelijk is erga omnes (voor iedereen),
verbintenis is inter partes (enkel tussen partijen)
B. Ontstaan uit een rechtshandeling, de wet of een rechtsfeit
Je hebt de bedoeling om je te doen verbinden bij een rechtshandelingen.
(art. 1.3 BW).
C. Met het ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp
o Verbintenis om iets te doen, iets niet te doen, of iets te geven
(overdracht zakelijk recht)
o Inspannings- of resultaatsverbintenis
o Maakt in vermogen van SE een in geld waardeerbare
vermogenspost uit en in vermogen van SA een passief dat zijn
vermogen belast
4
