samenvatting contextbegeleiding - 2025/2026

DE CONTEXTUELE HULPVERLENING (NAGY)

Gezinssystemen nader bekeken
 Nagy kijkt naar de context van hoe mensen zich onderling verhouden, welke betekenis geven ze aan die relaties, de
onderlinge verbondenheid en het effect ervan over de generaties heen


DOEL VAN CONTEXTUELE HULPVERLENING

Mensen minder laten leunen op destructief recht
 Dingen die hun overkomen zijn, onrecht dat ze ervaren hebben in hun leven, waardoor ze nu niet goed functioneren
Meer beroep kunnen doen op eigen hulpbronnen en het herstellen van vertrouwen
Werken naar meer vrijheid en autonomie en het maken van eigen keuzes van de cliënt


WIE WAS NAGY?

Hongaars-Amerikaanse psychiater
Vanuit onderzoek tijdens zijn werk als psychiater  4 bronnen voor zijn visie
 Een integratie van individuele therapie met systeemtheorie (gezinsdynamieken)
 Filosofie van Buber : verbondenheid staat centraal
 Vanuit onderzoek naar therapie met psychotici
 Vanuit het systeemdenken


Invloed van Martin Buber
 ““Wanneer men alleen is op een onbewoond eiland, dan kan men met niemand een relatie aangaan. Men weet niet of
men een aardig persoon is of juist vervelend. Er is niemand om gedrag aan te toetsen en daardoor duidelijkheid te
krijgen over de relationele kant van de persoonlijkheid. Zodra er iemand op het eiland aanspoelt, is de relationele ethiek
van kracht. De een kan de ander helpen of kwetsen, men kan met elkaar een balans van geven en ontvangen opbouwen
of men kan elkaar leegzuigen en uitbuiten.” (Nagy)


Nagy richt zich naar context van intermenselijke relaties
 Onderlinge verhoudingen
 Betekenissen van relaties
 Onderlinge verbondenheid
 Transgenerationeel /intergenerationeel
 2 belangrijke begrippen
o Loyaliteit & balans van geven en ontvangen


4 DIMENSIES (AANDACHT VOOR INDIVIDUELE EN RELATIONELE WERKELIJKHEID)


DIMENSIE VAN DE FEITEN (1 E DIMENSIE)
Betrekking op de feiten in iemands leven : al de factoren die het bestaan van een persoon beïnvloeden
 Gegevens zoals sekse, nationaliteit, religie, persoonlijke en gezinsgeschiedenis, fysieke aspecten
 Ook feiten uit voorgaande generaties hebben een invloed (feiten ouders leven invloed op kinderen)



1

,DIMENSIE VAN DE PSYCHOLOGIE (2 E DIMENSIE)
Intrapsychische, het innerlijke van een individu
 Wat zich afspeelt aan behoeften en emoties
 Hoe hebben mensen die bovenstaande feiten verwerkt, beleefd?
Alle theorieën die helpen om gevoelsleven te begrijpen behoren hiertoe : Ontwikkelingspsychologie, Hechtingstheorieën ,
Psychodynamische benaderingen alsook de psychopathologie


DIMENSIE VAN DE INTERACTIE (3 E DIMENSIE)
Hoe verhouden mensen zich tegenover elkaar?
Wat speelt zich af tussen mensen aan waarneembaar gedrag en communicatie  rolpatronen, regels in gezin, gedragspatronen,
coalities, machtsstructuren …
Basis = communicatie- en systeemtheorie

DIMENSIE VAN DE RELATIONELE ETHIEK (4 E DIMENSIE)
Deze dimensie maakt de contextuele hulpverlening uniek
De 4e dimensie kan je NIET los zien van de andere 3. Het is als het ware een overkoepeling van alle dimensies


Relationele ethiek uitgebreider
 “ethiek” = iedere relatie balans van betrouwbaarheid en wederkerige rechten en plichten bestaat
 Uitgangspunt : mensen aanspreekbaar voor belangen van ander en niet enkel gericht op bevrediging van eigen
behoeften
 Kijken naar de betrouwbaarheid en de wederkerige rechten en plichten binnen iedere relatie
 Is kijken naar de invloed van voorgaande generaties op een mens
 Hoe de mens omgaat met die invloeden en hoe hij die weergeeft in een volgende generatie
 Basisbegrippen  loyaliteit en balans van geven en ontvangen


De contextuele begrippen
 Loyaliteit = duidt op een verbondenheid tussen mensen die ontstaat door wederzijdse betrouwbaarheid en is
opgebouwd door verworven diensten en verantwoordelijkheden die opgenomen worden in een relatie
o Verticale, horizontale en diagonale loyaliteit
 Verticale loyaliteit
 Tussen grootouders – ouders – kinderen
 Duidt op asymmetrische relatie : kinderen ontvangen meer dan ze kunnen geven
 Kan niet verbroken worden
 Horizontale loyaliteit
 Loyaliteit die ontstaat door relaties die gekozen worden : vrienden, collega’s, partner
 Ook sprake van verantwoordelijkheid / rechtvaardigheid / wederkerige zorg
 Is symmetrisch : beide partijen investeren evenveel
 Kan verbroken worden
 Diagonale loyaliteit : broers en zussen
 Horizontale relatie maar omwille van het onverbreekbare karakter en het belang van geven
en ontvangen valt deze zowel binnen de verticale als de horizontale, vandaar de diagonale
loyaliteit


2

,o Existentiële loyaliteit en verworven loyaliteit
 Existentiële loyaliteit
 Ontstaat door het verkrijgen van het leven, bij de geboorte
 Is een ‘zijns’ gegeven : kan niet worden verbroken, wel ontkend
 Elk kind heeft hierdoor recht op liefde, aandacht en vertrouwen
 Bij ontkenning zal dit niet zonder gevolgen zijn voor de ontwikkeling van het kind
 Voor elke persoon is het belangrijk om existentieel loyaal te kunnen zijn
 Verworven loyaliteit
 Wordt opgebouwd wanneer mensen gepaste zorg, liefde en aandacht geven.
 Hoe sterker de band van vertrouwen en zorgzaamheid is hoe sterker de loyaliteit wordt
 Kinderen die bij hun natuurlijke verworven ouders opgroeien zijn zowel existentieel als
verworven loyaal naar hun ouders toe
o Loyaliteitsconflicten : wanneer de verticale en de horizontale lijnen botsen van de grafiek
 Ontstaan als mensen moeten kiezen tussen existentiële en verworven loyaliteiten of dit kan ook door
te moeten kiezen tussen twee existentiële of twee verworven loyaliteiten
 Hoe meer de balans tussen geven en nemen in orde is, hoe makkelijker de keuze maken
 Problematische karakter = wanneer kind vast komt zitten tussen 2 loyaliteiten, ontstaat het risico op
 Onzichtbare loyaliteit
o Niet openlijk loyaal kunnen zijn
 Loyaliteit gaat ondergronds
 Brengt onvrijheid met zich mee
 Werkt door op andere relaties op een destructieve manier
 Voorbeeld : kind heeft gevoel verraad te plegen aan eigen papa als hij het
goed heeft met de pluspapa, gedraagt zich daarom vervelend tav plus papa
Onzichtbare loyaliteit ontstaat juist doordat het kind aanvoelt dat het niet loyaal kan zijn aan
de biologische papa, vaak zijn het kinderen die uiterlijk echt kiezen voor de mama ( omdat
deze bvb zwaar gekwetst is… kinderen kiezen vaak de kant van degene die hen het meest
nodig heeft, bvb papa dronk veel en was vaak agressief tav de mama en het kind is hier
getuige van….), dus zichtbaar lijkt het alsof er geen loyaliteit meer is tav de papa, maar net
door die existentiële loyaliteit is dit iets wat eigenlijk niet mogelijk is om niet loyaal te zijn aan
de beide ouders.. dan gaat die loyaliteit ondergronds plaats in nemen, en spreken we van
onzichtbare loyaliteit…
Je ziet dan vaak in bepaald gedrag dingen terug komen, bvb opstandig gedrag tegen de plus
papa, of een jongen die toch voor dezelfde kledingsstijl kiest als papa, of die dezelfde
beroepskant uit gaat… enz.. zijn loyaliteit zal zich op een of andere manier toch uiten. Dus in
de praktijk is het belangrijk om aandacht te geven aan die ‘gemiste’ band en het verdriet dat
daar mee gepaard gaat, de nood aan erkenning van geen papa te hebben die hij graag
gehad zou hebben, erkenning voor zijn boosheid op zijn papa…juist daar waar de verbinding
fout loopt is er veel aandacht en zorg nodig om te voorkomen dat er op een andere manier
destructief recht ontstaat. Een kind kan ontzettend boos zijn voor de feiten die een vader
pleegt en tegelijkertijd enorm verdrietig voor het gemis van een papa die hij niet gehad heeft,
daarnaast zullen er altijd dingen zijn die hij wel waardeert, die hij wel gekregen heeft… wat is
dat dan? waar kan hij op teren??? Dat zijn zaken die belangrijk zijn om op te nemen.
 Gespleten loyaliteit (bijzondere vorm van onzichtbare loyaliteit)
o Kind wordt gedwongen te kiezen voor de ene ouder, tegen de andere
 Kind voelt zich verscheurd: stort in de afgrond tussen beiden of zal kiezen
voor 1 van beide ouders en de ander te niet laten
 Kind zal om te kunnen overleven kiezen voor de loyaliteit tav 1 ouder
3

,  Is een onmogelijke keuze: van nature is het existentieel loyaal aan beide
ouders
 Gevolg: intrapsychische problemen, effecten op andere relaties, roulerende
rekening ( zie verder)
 Taak voor de hulpverlener: meerzijdig partijdig blijven, psycho educatie
geven. Splitsing duiden tussen relatie ouderniveau en partnerniveau
 Invloed op ontwikkeling, toekomst
 Balans van geven en ontvangen
o Hulpverlener zal steeds bij verstoorde relaties proberen de balans terug in beweging te brengen
o Geven = zorg en aandacht hebben, verantwoordelijkheid opnemen, rekening houden met de belangen en de
positie van de ander
 Opbouwen van gerechtigde aanspraak of verdienste
o Ontvangen = zien wat de ander gegeven heeft en dit ontvangen, erkenning geven
 De gever bouwt hierdoor constructief gerechtigde aanspraak op
o De balans in evenwicht = een betrouwbare relatie = rekening houden met belangen en rechten van alle
betrokkenen
 Door zorg te geven aan anderen verdienen we ook recht op zorg van die andere voor ons
= gerechtigde aanspraak of verdienste
 Met het krijgen van erkenning bouwt de gever ‘constructief gerechtigde aanspraak’ of ‘verdienste’ op
 Dwz : aanspraak op de verwachting dat de ontvanger ook zal geven of aanspraak op de
vrijheid dat de gever zich kan ontplooien zoals hij dat wil of aanspraak op vrij zijn van
psychosomatische klachten… de ontvanger zal op zijn beurt aan de ander geven en ontvangt
daarvoor ook weer erkenning
 Relatie = levensvatbaar wanneer
 Gevers en ontvangers rekening houden met belangen, behoeften en rechten van alle
betrokkenen in de relatie
 Alle betrokkenen het vertrouwen hebben dat zij eens iets terugkrijgen voor hetgeen ze in de
relatie hebben geïnvesteerd
 Als kind aan ouder kan teruggeven, en dit in verhouding tot zijn ontwikkelingsniveau en ontwikkeling,
en als het kind daar ook erkenning voor krijgt, geeft dit het kind bestaansrecht
o De balans niet in evenwicht
 Onrecht  vergeldend onrecht, verdelend onrecht
 Wanneer ouders niet de gepaste zorg, liefde en aandacht kunnen geven … door eigen
problemen
 Wanneer ouders geen oog hebben voor de noden van het kind
 Verdelend onrecht : het onrecht dat het lot ons aandoet (natuurrampen, handicap, ziekte,
oorlog etc.)
 Vergeldend onrecht : het onrecht dat mensen elkaar aandoen
 DIT GEEFT DESTRUCTIEF RECHT
 Destructief recht
 Van uit he onrecht bouwt men het recht op om anderen af te wijzen, het recht om herstel te
eisen voor wat hen is aangedaan  het recht om met het onrecht iets te doen
 Uit zich in : kwaadheid tov zichzelf (automutilatie, depressie, psycho somatiek), kwaadheid
tov maatschappij en kwaadheid tov derden (gedragsproblemen)
 Dit gedrag is een natuurlijke reactie op het onrecht en bijgevolg normaal dat dit ontstaat
 Hoe is ons vat gevuld en wat zijn de effecten ervan?

4