Samenvatting Doelgroepen 3

Kato Meert – 2023-2024



DOELGROEPEN 3
H1 kinderen en jongen met gedrags- en emotionele problemen

1 OMSCHRIJVING

1.1 DEFINITIES VAN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN

o Verschillende benamingen
 Moeilijk gedrag, gedragsproblemen, gedragsstoornissen, probleemgedrag, ontwikkelingsstoornis,
opvoedingsmoeilijkheid, …
o Definiëren niet eenvoudig
 Belangrijk verschillende begrippen te verduidelijken en nuances aan te brengen

Wanneer spreken we nu van gedrags- en emotionele problemen?

o Komt er op neer dat ‘opvoeders’ niet meer weten hoe ze met deze kinderen moeten omgaan
 Ze worden door anderen moeilijk of lastig ervaren, gedrag wordt als storend ervaart
 Vooral de negatieve gevolgen voor de omgeving die maken dat kinderen met gedragsproblemen
op weinig begrip kunnen rekenen
o Scholte gaat nog een stapje verder
 Hij gaat ervan uit dat we over probleemgedrag kunnen spreken wanneer ouders, leerkrachten en
andere personen dit gedrag beschouwen als strijdig met de door hen én de samenleving
gehanteerde normen en regelen en/of wanneer deskundigen dit gedrag als problematisch
beoordelen op basis van valide kenmerken van psychische (on)gezondheid
 Gedrag wordt bekeken in een relationeel en transactioneel proces
o Gedragsproblemen zijn een continuüm van druk, opstandig, prikkelbaar, antisociaal tot delinquent
gedrag
o Verschil externaliserend probleemgedrag en internaliserend probleemgedrag
 Externaliserend probleemgedrag: naar buiten gericht
 Bv. Storend gedrag (bv. woedebuien, hyperkinetisch gedrag)
 Internaliserend probleemgedrag: op zichzelf gericht
 Bv. Emotionele problemen (bv. angst, depressie) en somatoforme stoornissen (bv. hoofdpijn,
buikpijn)
o Onderscheidt maken tussen
 Lichte en tijdelijke problemen
 Bv. als reactie op een nieuwe situatie
 Gedragingen die slechts in bepaalde situaties of bij bepaalde personen voorkomen
 Bv. enkel op school of bij specifieke leerkracht
 Gedragingen die leeftijds- of fase gebonden zijn
 Bv. opstandigheid tijdens de puberteit
 Ernstige problemen zoals gedragsstoornissen
o Term gedragsprobleem  geen diagnose MAAR symptoom
 Weergeeft dat er onderliggend probleem is dat zeer divers van aard kan zijn




1

,Kato Meert – 2023-2024


Grietens et al (2019) geciteerd in (Vandevelde, Colins, & D'Oosterlinck, 2022) gebruiken de term gedrags- en
emotionele problemen als overkoepelend beschrijvende term voor alle kinderen die zich zichtbaar ongewoon of
abnormaal gedragen of die zichtbaar ongewone of abnormale emoties vertonen, en dat afgezien van de ernst,
de oorzaak of de context van het gedrag of de emotie.

Van de Ploeg (2020) ook aangehaald in (Vandevelde, Colins, & D'Oosterlinck, 2022) spreekt van
probleemgedrag als ouders, leerkrachten en andere personen dit gedrag als strijdig met de door hen en de
samenleving gehanteerde normen en regels en / of wanneer deskundigen dit gedrag als problematisch
beoordelen op basis van valide kenmerken inzake psychische (on)gezondheid.

De beleidsdefinitie van het VAPH omschrijft gedrags- en emotionele problemen als volgt: de groep
gedragsstoornissen en emotionele stoornissen is een onderdeel van het internationaal classificatiesysteem
(bijv. DSMV) en verwijst naar het externaliserende of internaliserende karakter van de emotionele of
gedragsproblematiek. Met de term GES+ wordt verwezen naar extreme gedrags- en emotionele problemen

o De agentschap Opgroeien dat instaat voor de GES+ voorzieningen gebruikt volgende criteria om deze
doelgroep te omschrijven:
 De jongere heeft de nodige diagnostiek voor gedrags- en emotionele stoornissen
 De jongere toont specifieke gedragskenmerken
 Herhalende en aanhoudende agressie ten aanzien van zichzelf, anderen, goederen in
verschillende contexten
 Ernstige automutilatie
 Seksueel overschrijdend gedrag
 Andere kenmerken versterken het extreme gedragspatroon (bv. combinatie van aandoeningen of
stoornissen, middelengebruik, traumatische ervaringen, gezinsrisicofactoren, …)

1.2 DEFINITIE

Wat is het onderscheid tussen gedrags- en emotionele problemen en gedragsstoornissen?

o Gedrags- en emotionele problemen
 Lichte, tijdelijke problemen als reactie op nieuwe situaties
 Komen slechts in bepaalde situaties of bij bepaalde personen
 Sommige leeftijds- of fase gebonden
 Ernstige problemen zoals bv stemminsstoornissen
o Ernst van ernstige problemen bepaald door:
 Langdurige of blijvende problemen
 Over het samen voorkomen van meerdere problemen
o Ernstige gedragsproblemen of probleemgedragingen = gedragsstoornissen
 Minder situatie gebonden
 Gekaderd binnen oppositioneel opstandige- of norm overschrijdende gedragsstoornis
o Alle gedragsstoornissen zijn gedragsproblemen MAAR niet alle gedragsproblemen zijn
gedragsstoornissen!

Gedragsstoornis: repetitief, uitdagend, antisociaal of agressief gedrag dat niet beantwoord aan de sociale
verwachtingen voor de leeftijd, en dus niet sociaal aanvaard wordt door de omgeving en/of maatschappij




1.2.1 DE MEEST GEKENDE GEDRAGSSTOORNISSEN

2

,Kato Meert – 2023-2024


1.2.1.1 DE OPPOSITIONEEL OPSTANDIGE GEDRAGSSTOORNIS
o Verzetten tegen ouders
 Niet doen wat gevraagd wordt, negeren  passieve, milde vorm
 Weigeren iets uit te voeren en brutaal zijn  actieve vorm
o Kan beschouwd worden als een gemengde stoornis van zowel gedrag als emotie
 Risico op latere ontwikkeling van een antisociale gedragsstoornis of van een angst- of
stemmingsstoornissen

1.2.1.2 DE ANTISOCIALE GEDRAGSSTOORNIS
o Normen en waarden worden overtreden
 Bv. liegen, stelen, …
 Schrik dat gedrag zal uitmonden in criminaliteit
o Normoverschrijdende gedragsstoornis
 Onbeheerst gedrag
 Gedragspatroon hardnekkig blijft herhalen
 Fundamentele rechten van anderen of belangrijke bij de leeftijd passende normen en regels,
geweld wordt aangedaan
 Bv. vechten, spijbelen, liegen en stelen, agressie naar mensen of dieren
o Antisociaal gedrag
 Ernstige schade aan anderen op materieel, lichamelijk en psychisch vlak
o Behandeling
 Combinatie van oudertraining, cognitieve gedragstherapie en systemische behandeling
 Indien nodig gecombineerd met farmacotherapie

1.2.1.3 RISICO OP HET PLEGEN VAN STRAFBARE FEITEN
o Continuüm van gedragingen waarbij inbreuk gepleegd op regels, normen, wetten en/of schade
berokkend wordt aan individuen of maatschappij
 Tussen 12 en 18 jaar -> voor jeugdrechtbank
o Onderscheidt tussen
 Jongeren uit problematische leefsituatie (PLS)
 Verontrustende situatie (VOS)
 Jongeren die een als misdaad omschreven feit pleegden (MOF -> nu jeugddelict)

Wat verstaan we allemaal onder strafbare feiten of delicten?

o Verschillende typen gedrag onderscheiden
 Gewelds- en zedendelicten: agressie, moord, aanranding, …
 Eigendoms- of vermogensdelicten: oplichting, fraude, diefstal, …
 Vernieling en openbare orde delicten: vandalisme, huisvredebreuk, discriminatie
 Verkeersdelicten: rijden onder invloed, joyriding, …
 Drugsdelicten: harddrugs, …
 Statusdelicten (zijn op zich geen delicten, maar geven rede rot gerechtelijke interventie omdat
verbonden zijn aan status van persoon): spijbelen, drinken of kopen van alcohol,..
o Spreekt van ernstig delict wanneer schade aan personen of materiële schade
o Onderscheid maken naargelang aantal betrokken personen
 Geïsoleerde delicten
 Groepsdelicten

1.3 BIJKOMENDE AANDACHTSPUNTEN BIJ GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN

3

, Kato Meert – 2023-2024


o Gedragsproblemen en gedragsstoornissen zijn geen ontwikkelingsstoornissen
 Ontw stoornis: 1 of meer domeinen vertraagd of verstoord
 Vertonen wel vaak gedragsproblemen
o Gedrags- en emotionele problemen zijn geen synoniem voor kinderpsychiatrische
stoornissen
 Behoren wel tot het domein van de kinderpsychiatrie, net als ontw stoornissen
o Gedrags- en emotionele problemen hebben een link met opvoedingsproblemen
 Vaak worden probleemgedragingen uitgelokt of versterkt door de omgeving
 Belangrijk te onthouden dat alle probleemgedrag een betekenis heeft

1.4 CRITERIA OM OBJECTIEF TE KIJKEN NAAR GEDRAG- EN EMOTIONELE PROBLEMEN

o Gedrags- en emotionele problemen: gedragingen van een kind die in een welbepaalde socio-
economische context en culturele context door bepaalde personen uit de omgeving van het kind als
storend, ongewenst of ongewoon worden ervaren
o IJsberg theorie
 Gedrag is het topje van de ijsberg
 Belangrijkste en grootste deel zit onder water en is dus onzichtbaar
 Als orthopedagoog: belangrijk om af te vragen waar het zichtbare gedrag vandaan komt

Elementen die kunnen helpen bij het beoordelen van gedrag

Het ontwikkelingsperspectief

o Gedrag en leeftijd koppeling
o Hoe oud is het kind?
o Wat is gepast voor zijn/haar leeftijd?
o Kennis van ontwikkeling van kinderen is noodzakelijk om gedrag in te schatten

Het continuümgedachte

o Het gedrag van kinderen met gedragsproblemen verschilt over het algemeen niet van het gedrag van
kinderen zonder deze problemen
 Uitzondering: vreemde of erg storende gedragingen zoals automutilatie, ernstige woede
uitbarstingen, stereotypieën en opvallende tics
 Verschil in ernst, intensiteit en frequentie

De context

o Setting/locatie, activiteiten + pedagogische aanpak hebben invloed op gedrag van kind
o Beoordeling: uitzoeken of problemen zich in 1 of meer contexten voordoen




De informant
o Bij het beoordelen van gedrag, is ook van belang wie aangeeft dat het kind probleemgedrag vertoont

4